Бағдарламасының тақырыбы «Жасөспірімдердің ауытқушы (девиантты) мінез құлық ерекшеліктерін психологиялық тұрғыдан түзету»
жүктеу/скачать 85,45 Kb.
|
| Икемі кем,қарама-қарсылықты
(конфликтный с пониженной адаптацией)мінез адамы:көңіл-күй,ниеттері мен әлеуметтік борыштары арасында үйлеспестік орын алған,шамданғыш,ұнамсыз эмоциялары басым,тілдесу қабілеті нашар дамыған,іс-әрекетін ақыл сарабына сала бермейді. Тиянақсыз (вариативный) мінезді адам – бағыт-бағдарының тұрақсыздығынан,принциптік бостығынан төңіректегі жағдайға ыңғайшыл келеді.Жеке адамдық деңгейі төмен.Тұрақты мінез-құлығы қаланбаған,жағымпаз,бірбеткей. Мiнез-құлықтарында ауытқушылығы бар балалардың қажеттілігінде тежеулер əлсіз, өзінің талаптану, тілек – ықыласы сезіміне деген төзімділігі нашар дамыған, сол себепті көп жағдайларды олар ата - аналарының, мұғалімдердің, үлкендердің қоятын талаптарына қарсы шығып, дау - жанжал тудырып жатады. Бұл жастағы балалардың жеке басының дамуына ерекше көңіл бөлу қажет. Оларға айқайлау, белдікпен ұру, желкеден ұру сияқты көріністер керек емес. Керісінше жан – жақты көмек көрсетіп, адамдық сезімінің жылылығы шын көңілімен сүю, ұғу қажеттірек . Тіпті жай ғана мысалды алып қарайық; егер де гүлді күтсең, суарсаң, жақсы қарасаң онда ол жайқалып өседі. Адамдарға əсемдігін, түсін береді. Ал егер оны қарамасаң, оны күтіп баптамасаң, таптасаң ол сарғайып, солып қалады. Міне бұл өмірдің шындығы. Бірақ, осы шындық сырт көзбен бақылап қарасаңыз көп отбасыларда ұмытылып жатады. Немесе бұл туралы олардың ойлағысы келмейді. Əрине мұндай отбасыда тəрбиеленіп жатқан əр балада тыныштығы мен жайбырақаттығы, əлі қалыптасып үлгермеген психикасы бұзылады, яғни мінез – құлқы бұзылады. Отбасының дұрыс құрылмауы, оның сəтсіз болуы, ондағы жанжал , ұрыс- керістер мінез – құлықтағы қиындықтың пайда болуына, оның тəрбиесіне елеулі əсерін тигізеді. Мiнез-құлықтарында ауытқушылығы бар балалардың психологиялық ерекшеліктерінің пайда болу себептерін Р.Г. Илимешова өз зерттеулерінде 4 топқа бөледі. Мiнез-құлықтарында ауытқушылығы бар балалардың пайда болу себептері Отбасы, өскен ортасы Алған тəрбиесі Отбасының əлеуметтік тұрмысына байланысты толық емес отбасы, отбасы жағдайы мүлдем нашар, яғни балаға кері əсер етушілік, маскүнемдер. Жаман қылықтарға, əдеттерге əуестенеді, кекшілдік, ашуланшақ Бала жағдайы толық жасалған, еш- қандай өмір қиындығын көрмеген. Балалар өздігінен еш нəрсе істей алмайды. Қарым–қатынаста алаңдау-шылық қасиеттері төмен. Мінез – құлқында психологияның ауытқуы психикалар мен жүйелер қызметтерінің дамымауы. Осы мəселелерді жойып, жеңу үшін мінез – құлқында ауытқуы бар балалардың психологиялық ерекшеліктерімен күресіп, өмірге деген көзқарасын ашу керек. Алайда бірінші кезекте мінез - құлықтың ауытқуы мен зерттелу мəніне зер салайық. Жалпы əдебиеттерде талдау негізінде, бұл мəселенің өзгенің ашылуы келесі реттегі терминдерге, яғни эмоционалды – еріктік сфераның ауытқуы, аффективті сфераның ауытқуы, дисгормониялық тұрғыда психиканың дамуы, девиантті мінез - құлық, жəне т.б. түсініктерге түйінделетіні көрсетілді. Мінез - құлық - адамның күнделікті өміріндегі қаситтерінің көрініс беру формаларының бірі болып саналады. Сонымен мінез – құлық ауытқуы бар жасөспірімдердің мінезі жалпы қоғамдық ережеден, психикалық денсаулық ережесінен, мəдени немесе адамгершіліктік ережесінен ауытқыған тəртіп жүйесін айтады. Л.Кулагин оқудың сəтсіздігі мен мінез – құлық ауытқуының қайнар бұлағы физикалық жəне психикалық денсаулық жағдайының əр түрлі ауытқуларының əлеуметтік, педагогикалық тұрғыда қараусыз қалуында. Көп жағдайда мінез- құлықтың ауытқуы туа пайда болған психикалық жəне физиологиялық кемістіктердің себептерінен ғана емес, сонымен қатар, отбасы мен мектепте дұрыс тəрбие бермегеннің салдарынан болады деп дəріптейді. Ауытқушы мінез-құлық деп қалыптасқан нормаларға сəйкес емес мінез – құлықты айтамыз. (И.А. Невский). Белгілі əлеуметтанушы И.С. Кон ауытқушы мінез – құлықты психикалық денсаулық, құқық, мəдениет немесе мораль қалыптарының жалпы қабылданған қалыптардан ауытқыған іс -əрекет жүйелері ретінде қарастырады. Ауытқушы мінез – құлықтың концепциясына сəйкес кез – келген ауытқушылық бейімделудің бұзылуына алып келеді. Ауытқушы мінез –құлық екі үлкен категорияға бөлінеді: Біріншіден, бұл анық немесе жасырын психопатологияның барлығын білдіретін психикалық денсаулық қалыптарынан ауытқыған мінез –құлық. Екіншіден, бұл əлеуметтік, мəдени жəне əсіресе құқықтық қалыптарды бұзатын ассоциалды мінез –құлық. Мұндай əрекеттер аз болса да олар құқық бұзушылық, ал салмақты болса, əрі жазаланса- қылмыс деп аталады.Бұл жерде делинквенттік (құқыққа қарсы ) жəне қылмыстық іс - əрекеттер туралы айтылып отыр. Зерттеуші С.А. Беличева ауытқушы мінез –құлықты əлеуметтік ауытқуын былайша жіктейді. Ауытқушы мінез - құлықтары бар жасөспірімдердің мінез –құлықтық реакция бір рет немесе жүйелі түрде əсер ететін өмірдің жағымсыз жағдайларымен жəне шарттарымен шақырылады. Соңғы жағдайда нақ осы немесе басқа ахуалға алып келетін мінез - құлықтағы өзгерістер біртіндеп жиналып көрінеді немесе бірден шарт кетеді. Бұған мысал ретінде тойтарыс беруі, қарсы шығуы, кетіп қалуы, аггрессияны келтіре аламыз. Осыдан кейін ауытқушы мінез - құлықтың дамуына алып келетін тұрақты психологиялық комплекстер туындайды . жүктеу/скачать 85,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|