Бахишева с. М

бастады. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, олар, негізінен, белгілі бір педагогтар 
мен авторлық технологиялар, тәжірибелік аландар деңгейінде жүргізіліп, тұтас 
жүйелік өзгерістер ретінде жолға қойылмай отырғаны белгілі. Жүйелік 
тұрғыдан зертгеу барысында аталған езгерістердің педагогикалык жүйенің бір 
гана компонентіне өзгеріс енгізгенімен, 
максат пен күтілетін нәтижелердің 
соған сэйкес болу кажеттігін ескермейтіні аныкталды. Бүлар, өз кезегінде, 
педагогикалық жүйелерді құрайтын білім беру қүрылымдарының динамикалық 
өзгерістерін жүйелі түрде жүзеге асыруға дәстүрлі қызметтік баскару әлеуетінің 
жеткіліксіздігін дэлелдейді.
Жаңғырту кезеңіндегі басқарудың негізгі ерекшелігі - оның кез- келген 
кұбылыстар мен үрдістерге ез болмысы тұрғысынан жауап бере апатын өзіндік 
түғыры болуы қажеттігі айқындалып отыр. Осыған сай, әлеуметтік жүйелерді 
қайта К¥РУ тәжірибесінде қалыптасып келе жатқан 
жобалау қызметінің 
мүмкіндіктерін бүгінгі күні педагогикалык жүйелерді басқаруда карастыруға 
болады. Жобалауды п едагогикалық жүйелерді баскару логикасында зерттеу 
оның жаңа талаптарға сай өзгерістерді алдын ала болжай отырып, барлық 
компоненттерінін мақсатка сай жаңаша 
үйымдастырылуын қамтамасыз ете 
алатынын айқындайды.
Педагогикалық жүйелердегі жобалау кызметін жүзеге асыру оны басқару 
технологиясына тікелей байланысты, атап айтканда, білім алу үдерісін басқару 
аркылы білім беру 
қызметі ұйымдастырушылық жобалауға айналады. 
Жүйелерді басқарудың стратегиялық эрекетгерін алдын ала ойластыру жэне 
оны ретімен жүзеге асыру күрделі қызмет. Сондықтан жобалауға негіз болатын 
максаттар жүйесі мен тұжырымдамасын, үйымдастырушылык қүрылымын 
жасау және жүзеге асыру педагогикалык жүйелерді тұтастыкта дамытып, 
өзгертіп отыруға мүмкіндік береді.
Ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге шолу бүгінгі күні аталған мәселенің 
әлемдік жэне отандық педагогика саласындағы теориялар мен тэжірибеде 
өзекті болып отырғанын көрсетеді.
Педагогикалык 
жүйелер ретіндегі білім беру ұйымдарын басқарудагы 
жобалау қызметінің философиялық, эдіснамалық, педагогикалык негіздерін 
карастыру барысында 
темендегі зерттеушілердің еңбектері зерделенді. 
Жүйеліктің жалпы ғылымдық әдіснамалық мәртебесі (В.Г. Афанасьев, И.В 
Блауберг, 
В.И.Вернадский, М.Б.Кедров, т.б.), жүйе теориясы жэне жүйелік 
түрғы (П.К.Анохин, Л.Берталанфи, С.И.Архангельский, Р.Л.Аккоф, т.б.); 
педагогикалык 
жүйелер 
(В.П.Беспалько, 
М.А.Данилов, 
Ф.Ф.Королев,
Н.В.Кузьмина, 
В.А.Сластенин, т.б.); психологиялык тұрғыдан (Б.Г.Ананьев, 
Л.С.Выготский, В.В.Давьщов, Ж.Пиаже, т.б. еңбектері), әлеуметтік баскарудың 
теориялык-әдіснамалык негіздері (В.П.Кузьмин, Э.Г. Юдин, Б.Г.Юдин, т.б.); 
менеджмент теориясы мен тәжірибесі туралы шетелдік теориялар (А.Файоль,
Э.Мэйо, П. Сенге, М.Мескон, Г.Минцберг, Э.Шейн, И.Адизес, т.б.); білім беру 
ұйымдарын 
басқарудың 
теориялық 
жэне 
әдіснамалық 
кырлары 
(М.М.Поташник, В.С.Лазарев, К.М.Ушаков, т.б.); педагогикалык жүйелерді 
басқару мәселелері 
(Т.И.Шамова, Ю.А.Конаржевский, П.И.Третьяков,т.б.); 
жобалау феноменінің элеуметтік-философиялық мэселелері (П.Г.Щедровицкий,
5

Н.Г.Алексеев, Ю.В.Громыко, А.М.Новиков, т.б.); кұзыреттілік нәтижелерін 
жобалау негіздері (И.Д.Фрумин, Е.Я.Коган, А.В.Хуторской, В.А.Болотов, т.б.); 
басқарудағы жобалау қызметі (О.И.Генисаретский, А.Г.Раппопорт, В.М.Розин, 
т.б.); білім берудегі инновациялық үрдістер (М.В.Кларин, В.И.Загвязинский, 
т.б.); педагогикадағы жобалау (И.А.Колесникова, В.М.Монахов, В.В.Сериков, 
Е.С.Заир- бек, т.б.) еңбектеріне теориялык талдау жасалды.
Қазақстандык зерттеушілер бұл мәселелерді философиялык, элеуметтік - 
педагогикалык, гуманистік - интеграциялык тұрғылардан 
(Ж.М.Әбділдин, 
Ә.Нысанбаев, 
М.Ж.Жолдасбеков, 
Г.КАхметова, 
А.А.Бейсенбаева,
Ә.М.Мұханбетжанова, 
т.б.), педагогикалык үрдісті ғылыми ұйымдастыру 
жүйесі ретінде 
(Н.Д.Хмель, Қ.Б.Сейталиев, К.Ж.Қаракұлов, А.Қ.Қүсайынов,
А.Ғ.Қазмағамбетов, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, М.Ж.Жадрина, Т.Ғалиев, 
Е.Ш.Қозыбаев, 
Ж.Б.Өмірбекова, 
т.б.), 
мұгалімдердің 
зерттеушілік, 
шыгармашылык, ақпараттық-инновациялык қызметі тұргысынан (Ш.Таубаева, 
Ғ.Б.Омарова, 
Г.К.Нұрғалиева, 
К.С.Құдайбергенова, 
А.Ә.Жайтапова, 
Ш.Х.Құрманалина, Ж.У.Кобдикова, Ж.Ы.Сардарова, А.Рысбаева т.б.), кэсіби- 
педагогикалық даярлау мәселелері 
бойынша 
(А.Қ.Ахметов, С.Т.Каргин, 
М.Х.Қаламғалиев, А.А.Калюжный, Ж.С. Хасанова, т.б.), орта білім беру жүйесін 
басқару проблемалары (Н.Әбішев, В.Г.Храпченков, А.А.Шекк, Н.И.Хван, 
Т.М.Баймолдаев, С.Д.Мұқанова, С.Исламгулова т.б.), оку-тэрбие жұмысын 
ұйымдастырудың гуманистік, интефациялық, этнопедагогикалык 
жэне 
экологиялық негіздері (Қ.Жарықбаев, К.Ж.Кожахметова, Ж.Ж.Наурызбай, 
М.Н.Сарыбеков, т.б.) жэне педагогиканың басқа 
да салалары бойынша 
карастыратыны анықталды.
Сонымен қатар, 
отандык педагогика ғылымында 
білім берудің жаңа 
нәтижелерін 
кұрылымдық, 
қызметтік, 
ұйымдастырушылык 
жэне 
адам 
ресурстарын дамыту тұргысынан қамтамасыз ететін педагогикалык жүйелерді 
басқарудың жаңа 
қызметі - жобалауды теориялық және тұжырымдамалык 
негіздейтін теориялық зерттеулердің жеткіліксіздігі байқалады.
Зерттеу проблемасы бойына жинақталған теориялық жэне тәжірибелік 
материалдарды талдау қазіргі педагогикалык жүйелерді басқарудагы төмендегі 
қайш ы лы қтарды айқындады:
• білім берудің күтілетін нәтижелері талаптарына сай баскару кызметінде 
инновациялық езгерістердің қажеттігі мен педагогикалык жүйелер ретіндегі 
білім беру ұйымдарында қалыптасқан басқарудын эволюциялык даму жағдайы 
арасындағы;
• педагогикалык жүйенің барлық компоненттері мен кіші жүйелерінін 
мақсатын жалпы жүйенің күтілетін нәтижелеріне сэйкес ұйымдастыру қажеттігі 
мен оны қамтамасыз етуге дэстүрлі басқарудың 
құрылымдық 
мүмкіндігі 
жеткіліксіздігі арасындағы;
• педагогикалык жүйелерге енгізіліп жатқан инновациялық өзгерістердін 
көпшілігі жеке педагогтар деңгейінде ұйымдастырылуы мен басқарудын 
дәстүрлі экімшілік сипатта қалуы арасындағы;
6

• педагогикалык жүйенің барлык деңгейлерінде жаңа сұраныстарға сай 
мақсаттык - бағдарлы өзгерістерді жүзеге асыру үшін баскарудағы жобалау 
кызметін ұйымдастыру кажеттілігі мен оның теориялык- эдіснамалык жэне 
ғылыми- эдістемелік тұрғыдан камтамасыз етілмеуі арасындағы;
• педагогикалык жүйенің мақсаттык - бағдарлы өзгерістерін баскарудагы 
жобалау кызметін ұйымдастыру негізінде қамтамасыз етудің тиімділігі 
мен 
баскарушылардың 
жоба 
жетекшілері 
ретіндегі 
кұзыреттіліктерінің 
қалыптаспауы арасындағы.
Сонымен, педагогикалык жүйелерді басқарудағы жобалаудың бүгінгі білім 
берудің жаңа парадигмасы тудырып отырған негізгі проблема екеніне көз 
жеткіздік. Қ азіргі заманғы педагогикалык ойлау мен білім беруді баскаруды 
жаңғырту тенденциялары педагогикалык жүйелерді басқарудағы жобалау 
қызметін теориялық-эдіснамалық негіздеуді жэне оньщ тркырымдамасын, 
әдістемесі мен технологиясын жасауды кажет ететіні сөзсіз. Сондыктан бұл 
проблема біздің зерттеу жұмысымызды негізгі бағыттарын анықтады.

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: