Қүрылым элементтер арасындағы маңызды және түракты

элементтері бола т.үрса да, олардың жүйе құрылымындагы өзара әсерінің 
белгілі бір дәрежесін оның тұтастығы қамтамасыз етеді [107,6.112].
Жүйені зерттеуші Т.А.Ильина 
«педагогикалык, жүйвлерге эсер ететін
барлъщ факторларды ескере отырып, солардың ішінде, әсіресе, басңарушылар,
немесе педагогтар ъщпалына үшырайтын факторларды ерекше бөліп көрсету
қажет»
дейді [240, 24],
Максатқа жетуді ұйымдастыру 
барысында жүйенің күры лы м ды к 
компоненттерінін тасымалдауш ы сы адамдар болып табылады, адамдардың 
қызметі аркылы кұрылымдык компоненттер күрделі қарым-қатынасқа түседі, 
сол арқылы педагогикалык жүйенің кы зметтік компоненттерін күрады.
Қызметтік компонентті түрлі деңгейлердегі жүйені басқарушылар - түрлі 
үйымдар мен ішкі кіші кұрылымдар жетекшілері, педагогтар, оқушылар, т.б. 
қамтамасыз етеді. Олар негізгі кұрылымдық компоненттердің тұракты базалык 
байланысын жэне сол арқылы педагогикалык жүйенін козғалысын, дамуын, 
жетілуін қамтамасыз етеді, сөйтіп, оньщ түрақтылыгын, өмірге бейімділігін, 
өмір сүруін қамтамасыз етеді.
Педагогикалык жүйенің күры лы м ды к компонеңттері педагог кызметінде 
жүзеге асып, білім беру максаттарына жетуді камтамасыз етеді және сол 
арқылы педагогикалык жүйенің кызмет ету компонентгерін құрайды. Қызмет 
ету компоненттері негізіне педагог іс-әрекетінің процесінде пайда болатын 
негізгі 
құрылымдық компоненттерінің тұрақты 
базалык байланыстары 
жатқызылады. Олар педагогикалы к талдау, м аксат қою жэне жоспарлау, 
үйымдастыру, бақы лау, реттеу, олар педагогикалы к процесті козғалыста, 
өзгерісте, оның дамуы мен жетілуі логикасын аныктай отырып бейнелейді.
Бүл қалыптасқан құрылым бүгінгі элеуметтік жүйелерді басқарудын 
негізін алынып түрганымен, максат қою жэне оны жүзеге асырудағы 
ұйымдастырушылық міндеттерді дэстүрлі қызметтік компоненттер арқылы 
орындауға бағьпталатыны белгілі болып отыр (сурет 8).
Сурет 8 - Педагогикалык жүйенің қызмет ету компоненттерінен тұратын
құрылымы
91

Осылайша, педагогикалык жүйелердің жан - жақты зерделенуі оны 
төмендегідей классификациялауға мүмкіндік береді:
- педагогикалык жүйелер коғамдағы орны түрғысынан - элеуметтік;
- педагогикалык жүйе пайда болуы жагынан - жасанды;
- педагогикалык жүйе өзін коршаған ортага карай - ашык;
- педагогикалык жүйе басқару тетіктеріне карай - басқарылатын;
- педагогикалык жүйе даму сипатына қарай - динамикалык;
- педагогикалык жүйе үйымдастырылу 
сипатына карай - өзін - өзі 
үйымдастыра алатын жүйелер [241].
Педагогикалык жүйелердің барльггының да сипаттары негізінен әлеуметгік 
жүйелерге жататын болса да, оны зерттеу мазмүнын «жалпы», 
«ерекше», 
«бірегей» деген философиялық ұгымдары логикасында қарастыруға мзн 
берілгенін байкауға болады. Мысалы, зерттеушілердін көпшілігі (Т.А.Ильина, 
Ф.Ф.Королев, А.Т.Куракин, т.б.) оны «жалпы», 
«ерекше» 
үгымдары 
логикасында карастырса, В.И.Загвязинский оларады «жалпы» 
деп атап 
көрсетіп, педагогикалык жүйелердің 
өзіне гана тэн ерекшеліктерін, 
бірегейлігін карастыруды ұсынған [242, 6.53].
М.А.Данилов 
педагогикалык 
жүйелердің 
ерекшелігі 
нақты 
айқындалмағаны, ондагы қүбылысгар мен процестердін курделілігі әлі де терен 
карастырылуы 
кажеттігі 
туралы 
«көп 
жағдайларда 
педагогикалык 
проблемалардың 
өте 
күрделілігі 
оларды 
шешуде 
жогары 
деңгейдегі 
жауапкершілікті талап етеді, өкінішке орай, көбінесе бұл талаптар орындалмай 
жатады» деген [243].
В.И.Загвязинский мен М.А.Даниловтың осы маңызды мәселелерге назар 
аударуы көптеген зертгеушілерді тың ізденістерге жетеледі. Мысалы, И.П.Бим 
күрделі педагогикалык жүйелердің езіндік ерекшелігі туралы «олардың бірден 
бір қасиеті — ақпаратгыққа негізделген табиғатында, өйткені, оның негізгі 
қызметі білім алушы индивидтің өзіндік тәжірибесін қалыптастыру мақсатында 
қоршаған орта туралы аға ұрпақтың әлеуметтік тэжірибесін игеруін қамтамасыз 
ету үшін ақпараттар алуды, жинактауды, кайта карастыруды жэне сактауды 
көздейді» [ 244]. Сөйтіп, автор, педагогикалык жүйелердің жуйекұраушылык 
қасиеттері ретінде оның барлық элементтері қызметінің 

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: