БайғҰтова ақлима мархабатқызы "Қазақ әйелі" концептісінің этномәдени сипаты

2 Шоқым Г. Тіл біліміндегі гендер мәселесі // ҚР ҰҒА Хабарлары. Филология сериясы. №6, 2006. - 23-26 бб.

3 Әмірбекова А.Б. Концептілік құрылымдардың поэтикалық мәтіндегі вербалдану ерекшеліктері: Филол. ғыл. канд. дис. - Алматы, 2006. - 117 б.

4 Гусейнова И.А., Томская. М.В. Гендерный аспект в текстах современной рекламы // Филологические науки . - 2000. -№3, с.81-91

5 Шойбеков Р. Қазақ зергерлік өнерінің лексикасы. - Алматы: Қазақстан, 1993. -203 б.

6 Этинген Л. Мифологическая анатомия. М. : ИОИ, 2006. - 528 с.

7 Сейдімбек А. Қазақ әлемі. Оқу құралы. - Алматы: Санат,1997. - 464 б.

8 Уфимцева А.А. Понятие языкового знака // Общее языкознание. - М., 1970.

9 Фома Аквинский // Наука и религия. - 1986, № 3. -с. 27.

10 Сыздық Р. Абайдың сөз өрнегі. - Алматы: Санат, 1995. - 206 б.

11 Караулов Ю. Русский язык и языковая личность. - М.: Наука, 1987. - 216 c.

12 Жапақов С. Эпикалық фразеологизмдердің когнитивтік негіздері: Фил.ғ.к...дис. Алматы, 2003. - 117 б.

13 Ахманова О.С., Гюббент Н.В. Вертикальный контекст как филологическая проблема // Вопросы языкознания. М., - 1997, №3, с.49

14 Кондыбай С. Казахская мифология. Краткий словарь. - Алматы; Нурлы Алем, 2005. - 272 c.

15 Гиздатов Г. Типология и динамика когнитивных моделей в речевой деятельности. Дисс док.филол.наук. - Алматы, 1999.

16 Вежбицкая А. Язык. Культура. Познание. - М. Русские словари, 1996. - 411c.

17 Фрумкина Е. Введение в психолингвистику .- М., 2000. - 215 c.

18 Телия В.Н. Русская фразеология. - М., 1996. - 217 с.

19 Ислам А. Ұлттық мәдениет контекстіндегі дүниенің тілдік суреті. Фил.ғыл. док. дис. қолжазбасы. - Алматы, 2004. - 340 б.

Диссертация бойынша жарияланған еңбектер тізімі:
1 Қазақ әйеліне қатысты лингвомәдени бірліктер // "Қазіргі таңдағы ғылым мен білім" атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары.
М. Сапарбаев атындағы Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық институты. - Шымкент, 2005. -16-20­ б.

2 "Қазақ әйелі" концептісінің бейвербалды амалдар арқылы берілуі // Тілтаным, 2006, №1, 107-112 б.

3 "Қазақ әйелі" концептісіне қатысты зергерлік бұйым атаулары // әл­ Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 2006, №8-9, 42-45 б.

4 Ұлт тілі және әйел-ана // Ана тілі, №42-43, қазанның 19-ы, 2006. - 13-б.

5 Қазақ әйелінің "сұлулық" концептісін сипаттайтын лингвомәдени дәйектер // "Әуезов оқулары - 5" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Шымкент, 2006, 25-28- б.

6 Абай өлеңдеріндегі "қазақ әйелі" концептісінің көрінісі // "Педагогикалық білімнің өзекті мәселелері" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары, Шымкент, 2006, 42-46-б.

7 "Қазақ әйелі" концептісіне қатысты антропонимдердің гендерлік сипаты // Қазақ тілі мен әдебиеті, 2007, №8, 115-118- б.

8 "Қазақ әйелі" концептіcіне қатысты киім атауларының лингвомәдени сипаты // Қ. Ясауи атындағы ХҚТУ Хабаршысы. - Түркістан, 2007, №8, 73-78-б.

9 "Қазақ әйелі" концептіcіне қатысты кейбір онимдердің этномәдени сипаты // Т. Жанұзақовтың 80 жылдығына арналған халықаралық конференция материалдары, Алматы, 2007, 197­101 бб.
РЕЗЮМЕ

Байгутова Аклима Мархабатовна

Этнокультурное описание концепта "казахская женщина"

специальность: 10.02.02 - казахский язык

- выявить основы исследования концепта "казахская женщина" в антропоцентрической парадигме;

- описание концептологического фона казахской женщины в контексте картина мира;

- установление доказывающих концепт "казахская женщина" фактов художественного текста, прецедентного текста, мифологии и сакральной системы, топонимов и др.;

- определение концептологического поля связанных с понятием "казахская женщина" устойчивых словосочетаний, пословиц и поговорок, сравнений, метафоры, символов;

- показать ассоциативное поле концепта "казахская женщина" в психофизиологическом, гендерном, социальном ракурсе;

- определить этнокультурное описание онимов связанных с понятием "казахская женщина";

- выявить социальную значимость языковых единиц, связанных с понятием "казахская женщина", как динамическую систему.

- сделан семантический, концептуальный, этнолингвистический, психолингвистический анализ соответственно национальному познанию значения концепта "казахская женщина";

- выявлено значение слов, художественного текста, прецедентного текста, фразеологизмов, пословиц и поговорок, которые входят в фон концепта "казахская женщина", раскрывая их этническое значение, показана языковая картина мира, которая свойственна казахскому народу;

- с помощью ассоциативного эксперимента определены понятия, национальные стереотипы, формированные у современного поколения о "казахской женщине";

- определены эксплицитные и имплицитные виды фонового знания языкового коллектива относительно указанного концепта.

Теоретическая и практическая значимость исследования. Выводы и результаты, полученные в ходе исследования, вносят свой вклад в раскрытии научно-теоретических основ этнолингвистического, лингвокультурологического, когнитивного исследования. Исследуемые языковые факты могут быть использованы в создании толкового словаря казахского языка, фразеологических, ассоциативных словарей.

Результаты исследования также могут быть использованы на лекциях по познанию с помощью языка историю этноса, национального мировидения, национальной культуры, спецкурсах по лингвистике художественного текста, в практике преподавания дисциплин "Социальная лингвистика", "Лингвострановедение", также в практике этнопедагогики.

- языковое выражение способности казахской женщины думать, особенности сознания, мировидения, уровня рассудительности, характера, трудолюбия, выносливости, красоты и др. - особые этноцентрические концепты этноса;

- исследованные ассоциации, оценка и коннотации - это сведения о чувствительности, социальном, психологическом, культурном сознании казахской женщины, языковое средство, раскрывающее ключ национального сознания;

- концептологическая картина "казахской женщины создается в художественных и прецедентных текстах, мифологической, сакральной, топонимической, антропонимической системе;

- концепт "казахская женщина" - это значение, функция национального познания, которое сохранено в сознании и передается из поколения в поколение;

- с помощью принятия, определения, обработки информации, сохраненной в языке, памяти, также возрожденной в новом качестве, открывается возможность доказать взаимосвязь познания и культуры.

of the thesis submitted for the scientific degree

of candidate of philologic sciences on speciality
10.02.02 - Kazakh language

BAIGUTOVA AKLIMA MАRKHABATOVNA

Ethnocultural description of the concept " a kazahk woman"

Actuality of the research. The researches on linguaculturology, cognitive linguistic of antropocentric paradigms have been considered as the key-notes in linguistics and the description of the national culture in the language has decome its main theory last decades. In connection with this, now it is extremely important to reveal the role of a mother in native tongue, as well as in the last and present life of the nation. However, the research of the place of a woman in national ideology of the kazakh people, kazakh culture did not find its full reflection from the linguistic point of view. The actuality of the work is considered in the problem of description of the roots of the nation, outlook on life, spititual-cultural values in association with the nature, social significance of a woman via the concept "a woman" which has accumulated in the fond of national perception via the language, and also determination of the dynamic of progress, a process of renovation of the concept of "a kazakh woman" in the contemporary kazakh socity.

The object of the research. Researched connected with the concept "a woman" in the perception of the kazakh nation of names, language, lexical-phraseological, paremiaelogic units, formed in the conscience of the nation the concepts, as well as facts described in the contemporary billitristic texts, precedent texts, mythology, sacral and toponimic system and other argumenting the concept "a kazakh woman".

The purpose and tasks of the dissertation. Revealing the role and place of a kazakh woman in social life, national culture, family by the help of description of their linguistic facts, linguacultural units, description of lexical-semantic, conceptual meaning of the concept "a woman" on the level of background knowledge. The achievement of the purpose demants the solution of the following tasks:

- the reveal the basic for the research of the concept "a kazakh woman" in antropocentric paradigm;

- description of the conceptual background of a kazakh woman in the context of peace picture;

- establishment of arguments of a concept "a kazakh woman" from the facts of billitristic texts, precedent texts, mythology, sacral and toponimic system and others;

- determination of the conceptual field connected with the meaning "a kazakh woman" from idiomatic expressions, poverbs and sayings, comparisons, metaphore and symbols;

- to show the assiciation field of a meaning "a kazakh woman" in psychophysical, gender, social aspects;

- determination of the ethnocultural description connected with the concept "a kazakh woman";

- to reveal the social significance of the linguistic units connected with the concept "a kazakh woman" as the dynamic system.

- semantic, conceptual, ethnolinguistic, psycholinguistic analyses in accordance with the national perception of the purpose of the concept "a kazakh woman" is done;

- the meaning of the words, billitristic texts, precedent texts, idiomatic expressions, proverbs and sayings are revealed which are the background of the concept "a kazakh woman" and diclosing their ethnic meaning there are shown the language picture of peace which is pecular to the kazakh nation;

- with the help of assiciative experiment there are defined the meanings, national stereotypes about " akazakh woman" formed in the contemporary generation;

- there are defined explicite and implicite types of the background knowledge of the linguistic collective referring to the mentioned concept.

Theoretical and practical mening of the research. Conclusions and results obtained during the research have its own contribution to the revealing of scientific-theoretical basic of ethnolinguistic, linguacultural, cognitive research. Studied language facts can be used in complition of explanatory dictionaries of the kazakh language, phraseological and assiciative dictionaries.

The results of the research can be used in lectures on history of the ethos by the help of the language, national ideology, natinal culture, special courses on linguistic texts, in practice of the teaching the subjects "Social linguistics", "Linguistic country studing".

- linguistic expression of an ability of a kazakh woman to think, special features of conscience, outlook, the level of justifiction, character, hardworking ability, tolerance, beauty and others - the special ethnocentric concepts of the ethnos;

- studied association, evaluation and connotaion are the materials of sensibility in social, psycological and cultural perception of a kazakh woman, language means to disclose the key-note of the national conscience;

- conceptual picture "a kazakh woman" is created billitrisic and precedent texts, mythology, sacral, toponimic and antropologic system;

- a concept "a kazakh woman" is the meaning, function of the national perception which is kept in the conscience and transmitted from generation to generation;

- with the help of admition, determination, reveling the information kept in the language, memory, revival in the new quality gives an opportunity to prove the interrelation of perception and culture.