Балалардағы вжж ерекшеліктері
жүктеу/скачать 18,87 Kb.
|
Балалардағы ВЖЖ ерекшеліктері
|
Балалардағы ВЖЖ ерекшеліктері Жаңа туылған нәрестелердің ВЖЖ құрылымдық және функционалды сипаттамасы жетілмегендігімен сипатталады, оның көріністері вегетативті ганглия нейрондарының мембраналық потенциалы кішкентай — 20 мВ (ересектерде — 70-90 мВ), қозудың баяу жүруі, симпатикалық нейрондардың автоматизмі. Симпатикалық ганглиялардың медиаторы - адренергиялық зат (ересектерде-ацетилхолин), вегетативті ганглия нейрондарының поливалентті сезімталдығы байқалады (ацетилхолинге, норепинефринге); Н-холинергиялық синапстар өмірдің екінші аптасынан бастап пайда болады; ганглиядағы холинергиялық қозу өтіунің дамуы преганглион талшықтарының миелинизациясы процесімен қатар жүреді. Онтогенез процесінде ДМК құрылымдарындағы холинергиялық синапстардың саны біртіндеп артып келеді. Онтогенезде медиаторларды мамандандыруға жасушаларда медиаторлардың әрекетіне жоғары сезімтал рецептивті құрылымдардың қалыптасуы арқылы да, медиаторлардың пайда болуы мен бөлінуін қатаң оқшаулау арқылы да қол жеткізіледі. Симпатикалық ганглия жасушаларының автоматизмі және жаңа туылған балаларда симпатикалық нейрондардың мембраналық потенциалының төмендігі натрий иондары үшін жоғары өткізгіштігі бар нейрондық мембрананың функционалды ерекшеліктерімен түсіндіріледі, бұл сонымен қатар осы нейрондардың стихиялық белсенділігіне әкеледі. Перифериялық ганглион жасушаларының жетілуі мен қалыптасуында маңызды рөлді орталық жүйке жүйесінен келетін биологиялық белсенді заттар мен импульстар атқарады. Бұған, атап айтқанда, ересек жануарлардағы экспериментте преганглион талшықтарын кескеннен кейін пайда болатын өзгерістер дәлел бола алады. Кесілгеннен кейін 3-4 аптадан кейін ганглион жасушалары жаңа туған нәрестелердің ганглион жасушаларына ұқсас қасиеттерді көрсете бастайды: мембраналық потенциал төмендейді - автоматизм қалпына келеді, медиаторларға поливалентті сезімталдық пайда болады яғни перифериялық вегетативті ганглий ерте онтогенетикалық кезеңнің симпатикалық ганглиясының қасиеттеріне қайтадан ие болады. Бала өмірінің алғашқы жылдарындағы ВЖЖ-ға тән белгілер сонымен қатар қозғыштықтың жоғарылауы, вегетативті реакциялардың тұрақсыздығы, олардың едәуір ауырлығы және қозудың жеңіл жалпылануы болып табылады. Сондықтан балаларда, әсіресе нәрестелерде, вегетативті функциялардың тұрақсыздығы байқалады, мысалы, тыныс алу жиілігі, импульс. Вегетативтік көрсеткіштердің тұрақтылығы бала өмірінің екінші жылында дами бастайды. Симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің жетілуінің әртүрлі жылдамдығы. Өмірдің алғашқы жылдарындағы балаларда вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі ішкі ағзалардың функцияларын реттеуде үлкен рөл атқарады. Парасимпатикалық бөлім өмірдің 3-ші айынан бастап рефлекторлық реакцияларға ене бастайды. 3 жасында вагус нервінің тонусы айқын көрінеді, бұл тыныс алу аритмиясының пайда болуымен көрінеді, бірақ симпатикалық жүйке жүйесінің басым әсері жеті жасқа дейін сақталады. Алайда, жаңа туылған кезеңде вагус нервінің тонусы шамалы болса да, осы кезеңде Данини—Ашнердің көз-жүрек рефлексі байқалуы мүмкін. Осы кезеңде вагус нервінің тонусын жоғарылату арқылы жүрекке рефлекторлық әсер өте айқын болуы мүмкін. Шала туған баланың мұрнына тампон енгізген кезде оның жүрегі тоқтап қалған жағдайлар белгілі. Брадикардия шала туылған нәрестелерде тамақтану үшін зондтау кезінде, , еснеу, дефекация кезінде байқалған. Физиологиялық тұрғыдан жетілген балаларда вагус нервінің тонусының дәрежесінің жоғарылауы оның қалыптасуының басында вазомоторлық орталықтың тоникалық қозу дәрежесінің жоғарылауымен біріктіріледі. Айта кету керек, ВЖЖ бөлімдері организмнің әртүрлі жүйелеріне қатысты бір типті ретпен жұмыс істей бастайды. Сонымен, парасимпатикалық жүйке жүйесі алдымен асқазан-ішек жолын реттеуге қосылады, ал симпатикалық реттеу омыраудан шығару кезінде жүзеге асырыла бастайды. Жүректің қызметін реттеуде симпатикалық жүйке жүйесі алда келеді. Вагус нервінің тонусын қалыптастысуында тонустың қалыптасу механизмінде әр түрлі рефлексогенді аймақтардан, соның ішінде проприорецепторлардан келетін афферентті импульстер маңызды рөл атқарады. Бұл, атап айтқанда, балалардың қимыл белсенділігінің жеткіліксіздігі вагус нервінің тонусының жеткіліксіздігімен бірге жүретіндігімен дәлелденеді. Вагус нервінің тонусын қалыптастыруда тамырлы рефлексогендік аймақтардың баро және химорецепторларынан келетін импульстер маңызды рөл атқарады. Вегетативті және соматикалық жүйке жүйесінің орталық және перифериялық бөліктерінің жетілуі орталық жүйке жүйесінің барлық бөлімдерінің, соның ішінде симпатикалық және парасимпатикалық орталықтардың тонусының қалыптасуына әкеледі. Есту және көру анализаторларының перифериялық бөлімдерінен келетін импульстер ОЖЖ тонусының дамуына ықпал етеді. Балалық шақтағы ВЖЖ бөлімдерінің тонусының дәрежесін бағалау үшін көз-жүрек, дермографиялық рефлекстер қолданылады. Көз-жүрек рефлексі: көзді бармақпен 20 секунд басқанда пульстің баяулауын, қан қысымының төмендеуін, тыныс алудың баяулауын байқаймыз. Рефлекс тез (3-5 с) немесе баяу (8-10 с ішінде) көрінеді. Егер пульс минутына 4-12 соғуына баяуласа, әсер оң деп саналады, күрт оң рефлекс ол пульс 12 рет соғудан асса. Дермографиялық рефлекс: 5-10 с уақыт терінің тітіркенуі ақ немесе қызыл жолақтардың пайда болуына әкеледі. Қалыпта ақ жолақтар 5-12 сек, қызыл жолақтар 3 минуттан кейін жоғалыу тиіс. Қарқынды көрінетін және ұзаққа созылатын ақ жолақтар қан айналымы орталығының симпатикалық бөлігінің тонусының жоғарылауын, ал қызыл жолақтар оның тонусының төмендеуін көрсетеді. жүктеу/скачать 18,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|