Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы


Ж, ш дыбыстары мен өзге дауыссыздардың ортасын- да келген  а



Pdf көрінісі
бет137/159
Дата20.09.2023
өлшемі1,37 Mb.
#181811
түріБағдарламасы
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   159
Байланысты:
file-6694

Ж, ш
дыбыстары мен өзге дауыссыздардың ортасын-
да келген 
а
дыбысы жуан болып айтылады (және 
а
жазыла-
ды): 
жарғақ (жәрғақ 
емес), 
жануар (жәнуар
емес), 
жақтау 
(жәқтау
емес) т.т.
Осы ережеге сай етіп айтсақ, Абайдың «Оспанға» деген 
өлеңі былай оқылар еді:
Жәйнағантұуұң / жығылмай /
Жасқаныбжаудан / тығылмай/
Жасаулұжаудан / бұрұлмай /
Жаужүрөк / жомарт / құбұлмай /
Жақсөмүрүң / бұзұлмай /
Жасқұуатың / тозұлмай /
Жалынжүрек / сұуұмай /
Жамбіткеннен / түңүлмөй /
Жағалайжәйлау / дәулетің /
Жарқырабжатқан /өзөнің /
Жасылшөбү / құуармай /
Жайдақтартып / сұуалмай /
Жәйдарыжүзүң / жабылмай /
Жәйдақтапқашып /сабылмай/
Жақсөлүпсің / йапырмай //


266
Бұл өлеңнің барлық жолы 
жа
деген дыбыс тіркесінен баста-
лады және барлығы да 
а
әрпі арқылы жазылады, ал айтылуда 
бірінші буыны жіңішке естілетін сөздер: 
жәйнаған, жәйдақ, 
жәйдары, жәйдақтап, 
өйткені бұларда 
а
дыбысы 
ж
мен
й
дыбыстарының ортасында келген.
Өздеріңіз мына үзіндінің дұрыс оқылуын жазып көрсе-
тіңдер.
Жан қысылса / жайтаңдап /,
Жанды еріткен / жайдары-ау.
Жан жай тапса, / сен неге /
Жат мінезсің / жабырқау?
(Абай)
Ойландым да / толғандым,
Ойландым / ойға толмадым.
Жанды қидым / жалындым,
Жайланып, сірә, қоймадым.
(Бернияз Күлеев)
§13.
Кейбір екі буынды сөздерге тәуелдік жалғаулары 
жалғанған кезде, екінші буындағы 
ы, і
дыбыстары сусып түсіп 
қалады. Бұл құбылыс сөздердің айтылуында да, жазылуында 
да ескеріліп, түсіп қалған дыбыс түсіріліп айтылады және со-
лай жазылады. Мысалы, 
халық, ерін, ауыл, нарық, бөрік
деген 
сөздерге I, II, III жақтық тәуелдік жалғауларын жалғағанда, 
екінші буындағы 
ы, і
дыбыстары сусып түсіп қалады: 
халқы 
(халықы
емес), 
халқым, халқың, халқымыз, ернім, аулым, 
нарқы, бөркі.
Мұндайда 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   159




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет