Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы


«EciM  ханныцесю жолы»  (EciM



Pdf көрінісі
бет133/307
Дата07.02.2022
өлшемі5,8 Mb.
#87851
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   307
Байланысты:
kazybek

«EciM 
ханныцесю жолы» 
(EciM
хан билш - 1598-1628 жж.) жэне Тэуке ханныц «Жет1 жаргы» атты 
ережелер жинагы есептеледт Билердщ жэне билер сотыныц кукык 
байлыгына тек дэстурл1 «хан жарлыктары» жатып кана коймай- 
ды. Сонымен катар, атакты билердщ жалпы журтка тараган б т м , 
шеппм, ж упш е улплер1 де кещнен тараган.
Ортагасырльщ Казак даласында, r im i жакын арадагы жаца 
заманга дешн сез кудАретшщ беделд1 де куш п болгандыгы сон- 
ша, сез енерш жете мецгерген жезтандай би алдында фактшер 
де тгзе буккен. ¥ л ы Дала мэдениетшщ мундай ерекшелш Казак 
кукыгында орын алды. «Ердщ кунын ею ауыз сезбен б т р е р би», 
«Онер алды - кызыл тш» дей келе, казаки кукьщ сот эд1дщгшщ 
максаты «Tin жуйрп< емес, бшпкте шын жуйр1к» деген тужырымды 
ныктап беютп.
Казак кукыгыныц ерекш елш ол кешпел1 еркениет шснбсршдс 
туып, сол дэу1рдщ ец кунды сипатын иелещц. Бул тургыдан ол та­
рихи мацызы бар кукыкгьщ жуйелер эле Mi не н занды турде ез ор- 
нын ала алады, алуы тшст1 де.
Казак кукыгыныц мэш мен ерекшелш оныц тарихтагы белгш
6ip жуйельинституционалды курылым екендшнде емес. Барльщ
211


хальщтар ез тарихыньщ бастапкы сатысында ондай одет-гурыпка 
непзделген кукыктык реттеудщ устемдп< ету дэу1рш басынан 
еткердг BipaK мундай кезец кептеген хальщтардыц тураксыз, opi 
кыска мерз1м ш ш д е п етпел1 Aoyipi болды. Оларда кукык ж уй са 
билп< уппн династикальщ курсе. кешпел1 жэне жартылай кеш пел i 
одактардын жаца жерлерд1 1здеп 
Keinyi 
сиякты ортагасырльщ 
идеологияга сай калыптасты. Казак кукыгынын е р е к ш е л т оныц 
«еркщщк» леб1 epie алган кец аумакта калыптасып ерксндсушдс. 
кешпел1 еркениеттщ бсйб1т. табиги теракты кагидаларына 
непзделе дамыгандыгында. Бул тургыдан ол езш щ мазмуны бой- 
ынша ез1 калыптаскан дэу1рд1 айкындады жэне оныц шецбершен 
асып тустг Казак эдет-гурып кудыгы жуйесшде б ид in мэш мен 
мортебесш аньщтайтын б1ркатар кагидалар мен нормалар бар. 
Олар хальщ санасынан ocpiк орын алып, кебшесе оныц дэстурл1 
менталитетшщ мазмунын курады. Олар кыска да, мэщц накыл 
сездерден кершедо: «Атаныц баласы болма, адамныц баласы бол», 
«Туганына бурганы - бщц кудай органы». «Таста тамыр жок. биде 
бауыр жок».
Шындьщ пен эдшдшке жету казак кукыгын непзге алган
билердщ соттьщ шеппмдершщтупю 
Heri3i, 
ту п и маце аты саналган. 
Оган темендеп 9pi моральдьщ, 9pi кукыктык купп бар мына ереже- 
мэтелдер дэлел: «Атацныц кулы айтса да, эдшдшке бас и», «Эдет
- эдет емес, жен - эдет», «Tin жуйрп< емес, шын жуйрш», «Эдшс1з 
болса би оцбас, эйслсп болса уй оцбас», «Би терттщ кулы: адал 
ецбек, таза ниет, терец ой, эдшдш», «Елге бай кут емес, би - кут». 
«Батыр дегещц е й катыннын 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   307




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет