Бидай — бүкіл әлемде 148 елдің негізгі азық-түлігі болып табылады және көптеген елдердің экономикасында ерекше орын алады. Бүкіл дәнді дақылдар өнімінің 60% мөлшері бидайдан алынады. Мазмұны
жүктеу/скачать 38,91 Kb.
|
Бидай және оның жалпы сипаттамасы
| Жапырағы. Жапырақ—бидайдың негізгі ассимиля-циялаушы мүшесі. Ол жапырақ тақтасынан және сағақ-ты қамтитын қынаптан тұрады. Нағыз жапырақтар са-бақта екі қатар болып орналасады. Әрбір жапырақ өзі-нен жоғары және төмсн орналасқаи жапырақтарға 180° бұрыш жасай оргіаласады.
Қалыпты қынап сабақтыц төменгі 2/3 бөлігін жауып тұрады, ал қолайсыз жагдапларда масақ кынаптан то-лық үзарып шықпанды. Әрбір қынап буынға дейін бой-лай бөлінгсн. Жапырақ тақтасына сызыктық және параллель жүйкелену тон, бүл жағдап бүкіл типтері тұқымдасына-ортақ. Жапырақтың үстіңгі бетінде бірқатар бойлық қырлар панда болады, олар өткізгіш пюқтардың үстіңгі жағыгіа орналасқан тканьдсрдсн түзілгсн. Ортацғы жүй-ке тактаның астыңғы бетінен керініп түрады. Тақтаның екі бстінде де устьицелер болады, устыщелер астыңғы бетіне қарағаида үстіңғі бстінде кебірек болады. Жапы-рақ тақтасының төменгі бетімде қыр болмайды және ол үстіңғі бетіне қарағанда әдетте едәуір теғіс келсді. Жапырақ тақтасы мсн кынаптың түйісетін найза то-різді түзіліп, қынап пен сабақты қарама-қарсы екі жа-ғынан да еркін қамтиды. Жарғақты өскін (тілшс) дс жапырақ тақтасы мен қынаптың түйіскен жерінде орналасқаы жүқа өсінді бо-лып табылады. Жаздық бидайдың неғізгі өркенінен 7—8 жапырақ шығады. Күздік бидайдыц нсгізғі өркенінен 13—14 деГіін жапырақ еседі. Жапырақтардың көпшіліғі өскін наида. болған соц қалыптасады. Жаздық бидайда жапырак, тіршілігінің. жалпы үзақ-тығы 49—78 күнге созылады. Жаздық бидаііда жа.ны-рақтар тіршіліғініц тоқтауы редукциялық бөліму ноти-жесінде панда болатып төрт клетканың — тетраданыц — қалыптасуынан, ал күздік бндайда — масақ өзегінің. сеғментациясынан басталады. Масағы мен дәнегі. Дақыл түптеие бастаған кезде масақ қалыптасады. Бидайдың гүлшоғы— масақ. Жапырақ ішіндегі қынап сабағының өсуіне қарай масақ қалынтасады да, осыдан сыртка шығады (масақтаыады). Оныц неғізғі қылтанағы (өзегі)—ирсктелген, тіс тәрізді ол бірқатар қысқарған буындар мен буын аралықтарынан тұрады. Өзектің әрбір буын аралығы түбіне қараіі тарылып, үш жағына кеңейеді. Масақ жетілмеген, түрі өзгерген өркенге айналғап масакпіалардан түрады (Вагге, Н. Т., 1945). БндаГідыц масағы — қондырма масақ. Масақшада үштен бескс депін гүл болады. Жоғары гүл эдетте руди-менттік мүше. Әр масақ бушрінен бір-екі масақ қауызы-мен оранғам, ал орбір гүлдің сыртқы жәис ішкі гүл кау-ызы бар. Гүлдің ішіне үш аталық және екі ауызды аналық ориаласқан. Гүлдіқ ең түбінде шагын скі пленка — лодикул орналасқам. Гүлдеу кезіпле олар ісініп, гүл ашады. Гүлдеп болған соц лодикул солады. Тозаңқап-тың пішіні жебеге үқсаГіды: оның әрқайсысы гүлге жіңішке аталық жіпшесіімен бекінген. Масақтың және гүл қауызының хлорофильді ткані, түтік шоғы жәие устыіцелері болады. Сондықтан олар ассіімиляцня және булану процестеріле қатысты. Масақтанудың соңын ала гүлдеу процесі басталады. Ең алдымен масақтың ортаңғы белігінің гүлдері, одан соң төменгі және жоғарғы бөліктерінің гүлдері гүлден бастайды. Тозаңқабы ең жоғарғы шеғіне жетіп, сар-ғаяды, ал бүл кезде аналық та жайылып өседі. Қалқанша дегеніміз—түрі өзгерген тұкым жарнақ жапырағы. Ол тұқым өнген кезде коректі заттарды эндоспермнен ұрыққаі жеткізу кызметін аткарады. Қал-қанша эпителиймен көмкерілгон паренхималық ткань-не.н тұрады. Эпителий клеткаларының үлкен сору күші болады, бұл клеткалар ұрық өскеи кезде ерссек өсім-діктің тамыр түкшелері орнына кызмет атқарады. Эпибласт тамырдың сабақка өтер жеріне орналас-қан. Оның маңызы толық анықталмаған. Эпибласт тка«-ні борпылдақ құрылымды, осының арқасында ол үрык, өс-кен кезде ылғалды барынша сіңіріп алып, оны үрыққа береді. Иванов (1971) эпибластың бүл қызметі үрық тіршілігінің алғашкы кезеңінде өте маңызды деп атап көрсетті. жүктеу/скачать 38,91 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|