Біз жеке тұлға тәрбиелеудеміз

 ұрығын себуі керек»

1. Мектеп - білім ошағы, тәрбие ордасы, тағылым табалдырығы. Мектеп- тұлғаның толық қалыптасуына жағдай жасайтын әлеуметтік орта. Әр жеткіншек - зертелмеген құпия. Сол зерттелмеген құпияны ашып, баланың басқаға ұқсамайтын қасиетін тани білу- ұстаз атаулыға үлкен салмақ тастап отыр. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев білім мен ғылым қызметкерлерінің ІІ сьезінде «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер- бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр»,- деген болатын.

Данышпан Абай атамыз  айтқандай: «Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек». Абайдың бұл жерде көксегені – ойлы азамат. Көкірегінде көзі, бойында тулаған қайраты бар азамат.  Әрбір  халық өз ұлты  үшін  қызмет ететіндіктен, мұғалім баланы ұлттық  тәрбиемен  сусындатуға міндетті. Яғни, қазіргі қазақ мектептерінің  алдындағы міндеттерінің бірі  жеке тұлғаны алдымен ұлттық руханиятта тәрбиелеп, тәрбиелі жасқа өркениеттік  білім беру. Баланың бойындағы ізгі қасиеттердің  іргесі  мектеп  қабырғасында қаланады. Білім ордасындағы әрбір  тұлғаның  келешегіне  бағыт-бағдар беруші, жөн сілтер жолбасшы – мұғалім болуы тиіс. Сондықтанда осындай  жауапкершілік  жүктелгеннен кейін  біздерге, яғни  мұғалімдерге де сын болып отыр. Өз тәжірибемнен  байқағаным: баланы  жақсылыққа жетелеп жанастырар да, жамандықпен адастырар да  — мұғалім болғандықтан  ұстаз болу жеткіліксіз,  ол үшін асқан білік иесі, ұсталық та, ұстамдылықта қажет.  Балаға объект ретінде емес, субъект ретінде  қарауға үйренуіміз керек.  Баланың сезіміне әсер ету  арқылы ішкі дүниесін ояту нәтижесінде оның  дүниетанымы қалыптасады. Алдыңдағы  әрбір баланың  жеке басындағы қасиеттерін дұрыс тани  білу үшін психолог болудың  кемдігі жоқ. Жалпы бала жеке тұлғаға айналу   үшін  мұғалімде мынадай  қасиеттер болуы қажет деп ойлаймын:

• 
  жылылық;
  
• 
  түсінгіштік;
  
• 
  сезімталдық;
  
• 
  мейірімділік;
  
• 
  адалдық;
  
• 
  шығармашылық ізденіс;
  
• 
  баланы шабыттандыра алу;
  
• 
  сонымен бірге ата-аналарды да шабыттандыру қажеттігін ұғындым;
  

Баланы тәрбиелеу үздіксіз процесс, ол оның бос уақытында да жүзеге асырылады. Оқушының бос уақытын тиімді ұйымдастыру, оған дұрыс бағыт беріп отыру- барша қауымның ортақ ісі. Оқушы жан-жақты болып өсу үшін тек қана мектеппен шектелмейді. " Егер баланы тәрбиелеген дәрежеге жеткізудің сәті түссе, адамгершілік тәрбие жеке адамды жетілдіруде тиімді ықпал жасайды" ,- дей отырып, "Егер біз балаға қуаныш пен бақыт бере алсақ, ол бала дәл сондай бола алады",- деген В.А. Сухамлинский сөзін басшылыққа алуымыз керек. Оқудан бос уақытында жасөспірім ортақ істің ұйымдастырушысы, белсенді қатысушысы болуға үлкен мүмкіндік алады. Іске қатысушы ретінде ол алдына міндеттер қояды, оларды шешу жолдары мен құралдарын таңдайды ақпарат алады, яғни жеке тұлғаның дамуы, ержетуі және әлеуметтік бағытталуы іске асады демекпіз. Мектебімізде "Баланың әлеуметтік белсенділігі" үйірмесі ұйымдастырылған. Бұл үйірменің мақсаты қазіргі кездегі әлеуметтік кеңістіктің кеңейуі және баланың тағлымына кері әсер етуші ортаның өріс алуына төтеп бере алатын, қоғамдағы өз орнын, жолын өз бетінше таңдауға, өзін-өзі тануға және өз қабілеттерін іске асыруға шақыру. Үйірмені жүргізуде бағдарламаның түйінді идеяларын қолдану жақсы нәтиже беруде. Оқушыларды көшбасшылыққа баулу мақсатында "Көшбасшы - ол қандай болу керек?" тақырыбында коучинг сабақ ұйымдастырылды. Оқушыларды сын тұрғысынан ойлауға, өзіндік "Мен"-ін қалыптастыруға дағдыландыру сабақтың негізгі мақсаты болды. Маслоудың қажеттіліктер иерархиясындағы бесінші "Өзін өзі таныта білу- дарын, қабілеті мен әлеуметін толық көрсете білу" деңгейіне баланы жеткізу әр-бір мұғалімнің жетістігі, жұмысты аяқтағаннан кейінгі алатын рахат сезімі. [1, 34-б]

Оқушының демалуы, сауығуы мен бос уақытын өткізу тәрбие ісінде маңызды функцияны атқарады, оны тек әлеуметтік тұрғыдан қорғау ғана емес, сондай-ақ шығармашылық дамыту, рухани байыту мен интелектуалдық ахуалын кеңейту үшін жағдай жасаған. Әрбір ата-ана өз баласының толыққанды демалуын ғана көздеп қоймайды, сонымен қатар олардың қажетті дағды мен біліктерді меңгеруін, ой –өрісі мен іс-әрекетінің кеңейгенін қалайды. Мектепте оқушылардың бос уақыттарын тиімді өткізу үшін мәдени іс шаралар, спорттық ойындар, мазмұнды мерекелермен әр түрлі конкурстар, фестивальдар, өнертапқыш клубтар және ұлбалаларға техникалық үйірмелер мен қызбалаларға эстетикалық үйірмелер ұйымдастырылған. Сонымен бірге оқушылардың қызығушылықтарын анықтау арқылы, олардың ой пікірлерін зерттей отырып мектептегі үйірме жұмыстарына жаңашылдық енгізуді мақсат етіп, сол мақсатымызды іске асырудамыз.

Мектеп қызметін жетілдіру жолдарын іздестірудегі негізгі шаралардың бірі-"Оқушы үні" жобасын енгізу. Оқушылардың ой-пікірлерін дұрыс ұғыну және білу мақсатында "Оқушы үні" жобасы аясында біршама жұмыстар атқарылды. Баланың ой-пікіріне еркіндік беру, біздің басты мақсатымыз. Деңгейлік бағдарлама аясында білім алып жүрген мұғалімдер практика кезеңінде осы жоба аясында оқушылардан сауалнамалар алып, олар зерттелді. Зерттеу нәтижелеріне көз салсақ мұғаліммен оқушы арасында алшақтық байқалды. Мұғалім оқушылармен қоян қолтық араласпаса, педагогтік әдеп жоқ жерде сабақ, тәрбие іске аспайды. Тәрбие арқылы білім беру- үзіліссіз жүргізілетін үрдіс, ол адамның өмірге келген күннен бастап өмір бойы жалғаса береді. Оның мазмұны оқушының жеке бас қасиеттерінің кең шеңберін қамтиды. А.С.Макаренко «тәрбие - өнер, оған арнайы үйрету керек»,- дейді.

Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Осы тұрғыда біз бағдарлама аясында тәлімалушылар әріптестерімізге "дұрыс қарым-қатынас жасай білу дағдысын қалыптастыру мақсатында "Оқытушылар оңай нәрсені алып, оны қиындатады, ал қарым-қатынас жөніндегі мамандар қиын нәрсені алып, оны оңайлатады" Джон Максвеллдің сөзін басшылыққа алуды жөн көрдік.

Тәжірибені іске асыру барысында оң нәтиже алу үшін әріптестерімізге бірнеше тиімділік қасиеттерін ұсынбақпыз: Біріншіден: тыңдаушыларыңыздың сеніміне кірудің екі жолы бар: бірінші – айтып тұрғаныңызға өзіңіз сену, екінші – айтқаныңызды жүзеге асыру. Әрдайым олармен сөйлескенде, бірдеңе сезінуіне, есте сақтауына, істеуіне мүмкіндік беріңіз. Екіншіден: Біліктілік: егер сіз өзіңізде оны ашсаңыз, адамдар сізге келеді. Әр күн сайын біліктілігіңізді көрсету. Әрқашан мінсіздікке ұмтылыңыз. Кез-келген шаруаны ойдағыдай асыратын болыңыз. Сізден күтілетін нәрседен көбірек істеңіз. Басқаларды жігерлендіріңіз. Басқаларды жігерлендіру бағалаудың қалыптастырушы бағалауына саяды.

Әр күні өзгеріске толы бүгінгі жауапты кезеңде замана көшінен қалып қоймай уақыт талабына сай ертеңгі болашақ жас ұрпақты білімді етіп тәрбиелеу ұстаздарға зор жауапкершілікті жүктейді. Ол мұғалімнен үздіксіз ізденуді, өз білімін үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Өйткені еліміздің ертеңі жас ұрпақтың қолында. Мұғалімнің шеберлігі мен жетістігі – сапалы білім және жақсы тәрбие алған шәкіртінде. Оқушы шығармашылығын дамыту ісі үздіксіз жүргізіле бермек. Бұл қоғам талабына сай туындайтын қажеттілік.

«Ұлт данышпандары арқылы ұлы мақсаттарға жетеді» деген сөзбен ойымызды аяқтағымыз келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы.

2. Интернеттен материалдар қаралды. (13 қазан)

Авторлар: № 33 Н. Шойынбаев атындағы орта мектептің директоры басшылық деңгейлік бойынша сертификатталушы суранчиева айнаш таңсықбаевна, абдурасулова мухаббат асаповна екінші (негізгі) деңгей бойынша сертификатталған мұғалім.