Бұйрық 042-13 10. 05-2007 Басылым №1


Студенттерге арналған пәннің жұмыс бағдарламасы (Syllabus)



бет3/9
Дата29.01.2018
өлшемі2,39 Mb.
#35974
1   2   3   4   5   6   7   8   9


7. Студенттерге арналған пәннің жұмыс бағдарламасы (Syllabus)
Студенттерге арналған жұмыс бағдарламасын құрастырған кезде мынадай структураны сақтау керек:

7.1. Пәнді оқыту бойынша әдістемелік ұсыныстар

Пәнді оқуға арналған әдістемелік нұсқаулар мен танысып, студенттер пәнді толық меңгерулері керек. Әдістемелік нұсқаны ќұрастыру негізінде пәннің кейбір бөлімдері студенттермен өздік жұмыс ретінде жүргізіледі.

Әдістемелік нұсқаулар құрамына:


    • пәнді оқуда қажетті жоспарлау, уақытты ұйымдастыру (орындау уақыты)

    • оқу-әдістемелік кешенін қолдану нұсқасы

    • әдебиеттер мен оқулықтарды қолдана білу

    • емтиханға даярлану үшін берілетін кеңестер кіреді

7.2. Курс барысы

«Мамандыққа кіріспе» пәнін оқу бір бірімен тығыз байланысты төрт сабақтан тұрады: дәрістер, зетханалық сабақтар, оқытушының басқаруымен жұргізілетін өздік жұмыстар (ОС¤Ж) және студенттердің өздік жұмысы (С¤Ж). Соның ішінде ең маңыздысы дәрістер мен зертханалық сабақ болып саналады.

Оқулықтарды бар, жеңіл тақырыптар ОС¤Ж жєне С¤Ж ретінде жүргізіледі.

Ал зертханалық сабақтар, студенттерді ғылыми-зерттеу жұмыстарының алғаш қадамдарымен таныстырады.

ОС¤Ж жєәе С¤Ж күнделікті жүргізіліп отыруы керек жєне олар әрдайым оқытушының басқаруымен болу керек.

7.3. Курс саясаты:


    • лекциялар мен сараптамалық сабақтарға кешігіп. қалмай келу, сабаққа кіргенде ұялық телефонды сөндіру;

    • сабақтарды босатпау, ауырып қалған жағдайда анықтама әкелу;

    • тапсырманы орындамау үшін қорытынды баға төмендейді;

    • оқу процесіне белсене қатысу, оқылатын тақырыпты терең игеру, үйге берілген тапсырмаларды уақытында және өз бетімен орындау;

    • курстас әріптестері мен оқытушымен араласу кезінде шыдамды, ашық көңілді бөлу;

    • университетте темекі шекпеу;

    • сабақтарға спорт киімімен келмеу.

7.4. Студенттердің білімін бағалау саясаты

Студенттердіњ үлгеруі ағымды, аралық және қорытынды бақылау формасында жүргізіледі: баға арнайы стандарт бойынша қойылады. Қорытынды бақылау емтихан ретінде жүргізіледі: олар ауызша немесе тестілеу арќалы жүргізілуі мүмкін. Қорытынды баға әр сабақтың нәтижесі мен рефератты қорғау және емтихан бағасынан тұрады. Ағымды, арралық және қорытынды бақылау балдардың қорытындысы - курсқа берілген баға болып саналады.

Егер студенттің семестр бойынша рейтинг баллдарының сомасы 50%-ға тең немесе одан көп болса, ол жиынтық бақылауға жіберіледі.

Қосымша балдар (5 балл):


  • шығармашылықтық көзқарасы үшін;

  • оқу процесіне белсене қатысуы үшін;

  • ғылыми-зерттеу жұмысын, ғылыми мақала жазғаны үшін;

  • жұмыста әртүрлі ақпарат көздерін қолданғаны үшін.

Айып балдар (5 балл) алынады:

  • материалды өз уақытында бермегені үшін;

  • жұмысты сапасыз орындағаны үшін;

  • сабақтарды босатқаны үшін.

Әртүрлі жұмыстарды бағалау критерилері



Студент жұмысы мен сабақ түрі

Балл, %

1

Сабаққа қатысу

5

2

Зертханалық жұмысқа қатысу және қорғау

30

3

Үй тапсырмасын орындау

10

4

СӨЖО (реферат) орындау

20

5

СӨЖ (реферат)

20

6

Студенттік конференцияға қатысу

10

7

Басқа жұмыс түрлері


5

Барлығы:

100

8. Пәннің мазмұны және сағаттарды бөлу

8.1 . Дәріс сабақтар

Дәрістер негізгі мақсаты пән бойынша тақырыптарды теориялық негізде жеткізе білу болып табылады.


Пәннің мазмұны және сабақ түріне байланысты сағаттарды бөлу 3 кестеде көрсетілген.


3-кесте




Тақырыптың аталуы



Сағаттар саны

Дәріс сабақтар

Практикалық сабақтар

Зертханалық сабақтар


ОСӨЖ

СӨЖ

1

2

3

4

5

6

7

Iі модуль

1

Азербайжан халқының тағамдары

1

1

1







2

Өзбек халқының тағамдары

1

1

1







3

Тәжік халқының тағамдары

1

1

1







4

Қазақ халқының тағамдары

1

1

1







5

Қырғыз халқының тағамдары

1

1

1













1

1

1

2

2

IIі модуль

6

Туркімен халқының тағамдары

1

1

1

2

2

7

Орыс халқының тағамдары

1

1

1

2

2

8

Украин халқының тағамдары

1

1

1

2

2

9

Беларуссь халқының тағамдары.

1

1

1

2

2

10

Молдавн халқының тағамдары

1

1

1

2

2

IIIі модуль

11

Грузия халқының тағамдары

1

1

1

2

2

12

Армян халқының тағамдары

1

1

1

2

2

13

Латыш халқының тағамдары

1

1

1

2

2

14

Эстония халқының тағамдары

1

1

1

2

2

15

Литва халқының тағамдары

1

1

1

2,5

2,5




Жиыны

15

15

15

22,5

22,5

8.1. Дәріс сабақтары

Дірістер негізгі мақсаты пән бойынша тақырыптарды Әлем халықтарының асханасы жеткізе білу болып табылады.



ДӘРІС 1

Азербайжан халқының тағамдары

Азербайжандар барлық еттің ішінде қой етін ерекше бағалайды. Балық та кеңінен пайдаланылады. Әдетте оны ашық отқа қойып дайындайды. Көкөніс пен шөпті тағаммен бірге қуырып не аса бермейді, керісінше шикі күінде пайдаланады. Көктің (жуа, петрушка, жалбыз, мелисса, әшкөк) орны олар үшін өте ерекше. Зафран ұлттық татымдылықтар болып есептелінеді, ал қара бұрыш болса азербайжан тағамдарына өте қалыпты тұрғыда ғана пайдаланылады. Жаңғақ пен жемістер де дастарқан мәзірінде ерекше орын алады. Алхоры, шабдалы, кепкен өрікті азербайжан халқы сары майға қуырылған тағамдармен қосып ұсынғанды ұнатады.

Көкті, жемісті, шикі көкөністі,, ашытылған сүт өнімдерін мол пайдаланғандықтан азербайжан тағамдары пайдалы да кенеулі болып табылады.
ТУРШИ КАУРМА ПАЛАУЫ /КОЙ ЕТІ САЛЫНҒАН/

150 г крйдын жумсак, епй /б(р адамга гана есептегенде/ , жарты кесе кур1ш, 1 кке сорпа /су/, бф пияздыц 1(4 бвмг1, ( дамдеу1штср мен туз дали мен тотымына кррай.

Азербайжан палауның өзіне тән ерекшелігі екі басты компо-нентінің , яғни күріш пен негізінің екі бөлек дайындалуы.

Күріштің арнайы ұзынша сорты пайдаланылады. Оны бірнеше рет мұқият жуып, ширек сағат жылы суға салып қояды. Палаудың күріші бір-біріне жабыспай, шашырап жатуға тиіс.

Оны асудың ( ең қарапайым әдісі мынадай: су аздап тұздалады, қайнай бергенде 2 ас қасық сары май, содан соң, күріш салынады. Көлемі бойынша күріш судан екі есе аз болуға тиіс. Күріш бетінде су қалмағанға дейін отты басып, ыдыстың қақпағын ашып қойып асылады. Содан соң тортасынан айырылған май / 3 — 4 ас қасық/ ерітіп құяды да, қақпағын жауып, отты бұрынғыдан да басып қойып дайын болғанша пісіреді. Зафран тұнбасын құйып күріштің әрін келтіруге де болады.

Палаудың негізіне қой еті, құс еті, балық, тіпті көкөніс пен жеміс те жарай береді. Қой еті ұсақталып туралады, қуырылады, тұздалып, бұрышталады, шала қуырылған пияз, көк, даршын дәмдеуіштер қосылып, үстіне аздаған сорпа құйылады да, дайын болғанша бұқтыралады. Осындай әдіспен тауық етін де, балық етін де /бірақ көкөністі өсімдік майымен дайындайды/ дайын- дауға болады. Жемістер сары майгғ бөрттіріледі. Дайын күріш ыдысқа үйіліп салынады, ал үсті негізгі өнімдермен жабылады.
КЮФТА

Сиыр етінің жұмсағы /500 г/ сіңірлерінен тазартылып, 2—3 |рет еттартқышпен тартылады. Шикі жұмыртқа ұсақталып туралып, шала қуырылған пияз қосылады. Тұздалып дәмдеуіштер салынады , сүт құйылып , ұн қосылады да біркелкі ботқаға айналғанша бұлғауышпен бұлғанады. Содан соң, қасықпен домалақталып , кайнап жатқан тұзды суға немесе ет сорпасына салынады да, дайын болғанша асылады. Дайын болған домалақтар кепсермен алынып, тарелкаларға салынады да, үстіне май , құйылып ұсақтап туралған көк себіледі. Кюфтанн сорпаға салып та беруге болады. Өнімді әркім өз қалауынша жұмсауына болады.



ЧУЧУ

Бұл көкөніс тағамын былай етіп дайындауға болады. Тең етіп көк жуа, жас сарымсак /қабығымен/, петрушка, әшкөк, астрагон, 200 г саумалдық алынады да, ұсақтап туралады. Сөйтіп майға салынып, қуырылады. Үш жұмыртқа жарылып сүтке құйылады да, тұздалып, жақсылап бұлғанады. Од қуырылған көктің, үстіне құйылып, араластырылады да, омлет тәрізді пісіріледі. Дастарқанға әкелерде үстіне қаймақ құйылады.


ҮРМЕБҰРШАҚ МШОШЫ

1 кесе үрмебұршаққа жарты кесе жаңғақ дәні ш, кесенің 1/4 бөлігіндей кептірілген қызыл, сонша жүзім және кесе үрмебұршақ тұнбасы, керек.

Бул тағам үщін үрмебұршақты 40-50 минут суға салып қою қажет. Содан соң жуылып, асылады қайнағаннан кейінгі тұнбасы бөлек ыдысқа алынады. Үрмебұршақ езіледі. Алдын-ала суға салынып қойылған қызыл, , тазартылған бадам немесе грек жаңғағы алынып ұсақталады. Содая кейін барлық өнім қосылып, үстіне кесенің 1 /4 бөлігіндей тұнба қосылады да, араластырылып , отты басыңқырып қыздырылады. Үстіне жүзім салынады. Мшошты үстіне ұсақтап туралған пияз, татымдық көк және дәмдеуіштер салып күінде беруге де болады.


ДЮШБАРА

430 г қой еті (4 адамға есептегенде/, 160 г бидай ұны, 1 жұмыртқа, 70 г пияз, 60 г әшкөк көгі, 40 г шарап сірке суы, 4 г кептірілген жалбыз, тұз, бұрыш татымы мен дәміне қарай.

Сүйектен сорпа, ал жұмсақ еттен пияз, әшкөк және дәмдеуіштер қосылып фарш дайындалады. Ұннан су және жұмыртқа қосылып қамыр иленеді де 1 мм дейінгі қалындықта, жайылады. Содан соң, кішкене-кішкене етіп төртбұрыштап кесіледі. -

Әрбір төртбұрышты қамырдың ортасына 5 г фарш салынып, тұшпара секілді етіп , яғни ұшбұрыштап, ал бұрыштардың ұшын кейін қайырып жапсырады.

Дюшбара сүзілген сорпаға салынып, 5 минут асылады. Дас-тарқанға әкелерде үстіне кептірілген жалбыз себіліп, шарап сірке суы қоса әкелінеді.



КУТАБЫ

400 г қой еті /4 адамға есептегенде/, 70 г пияз, 360 г бидай ұны, 60 г лавшан немесе анар дәні, , 120 г мол майы, 12 г сумах, 0,4-г даршын , тұз, бұрыш татымы мен дәміне қарай.

Ұн еленеді, су құйып, тұздай отырып, қамыр иленеді. Қалындығы 1 мм етіп жазылады да, бүктеме тарелкасының мөлшеріндей етіліп, дөңгелектеп кесіледі. Қойдың жұмсақ, етіне пияз қосылып, фарш дайындалады. Оған лавшан немесе анар дәні қосылып, араластырылады. Әлгі дөңгелектеп кесілген қамырдың ортасына фарш салынып, жарты ай секілдендіріп оралады. Кутабы мал майы салынып , қатты қыздырылған табаға қуырылады. Дастарқанға әкелерде бетіне сумах және ұнтақталған даршын себіледі.


ДОВГА

430 г қой еті /4 адамға есептегенде/, 800 г мацони /тәтті айран/, 60 г асбұршақ , /нұт/, 30 г бидай ұны, 50 г пияз, 210 г қымыздық және саумалдық , 120 г көк /әшкөк, аскөк; бедеI, 20 г күріш, тұз, бұрыш.

Қой еті сүйегінен сылынып алынып, сүйегінен сорпа қайнатылады, ал жұмсақ етінен пияз және дәмдеуіштер қосылып, ет тартқыштан өткізіп фарш дайындалады. Ал фарштан ұсақ фрикаделька әзірленеді. Асбұршақ іріктеліп, 3-4 сағат бойы суық суға қойылады. Одан соң шала пісіріледі. Бөлек ыдысқа мацони мен ұн салынып араластырып, осы қоспа отқа қойылады да, үздіксіз араластырыла отырып асылады. Үздіксіз араластырып отырмаса мацони түйіртпектеніп қалады. Содан кейін асбұршақ, күрмегінен тазартылған күріш, фрикаделька қосып, довга әбден дайын болғанша пісіріледі. Фрикадельканы басқа ыдысқа бөлек пісіріп алған дұрыс. Довга қайнаған соң үстіне ұсақтап туралған көк салынады, тұздалып, бұрышталады.
ЛЮЛЯ - КЕБАБ
/1320 г қой еті /4 адамға есептегенде , 80 г құйрық май, 80 г пияз,160 г көк жуа, 180 г бидай ұны, 60 г көк /петрушка рейган/, бұрыш, тұз дәмі мен татымына қарай

Қой жауырының немесе саннның жұмсақ еті пияз, құйрық май қосылып тартылады. Осы фарш дәмдеуіштер қосылып, 20— 30 минут тоңазытқышқа қойылады. Содан кейін бұл фарштан сарделка тәріздендіріп әрқайсысы 40-45 г люля жасап, шампурға іледі. Люля-кебаб мангалдағы қызған шоққа жарлынсыз қарылып пісіріледі. Ұннан суға қамыр иленеді, міндетті түрде тұздалады. Иленген қамыр жазылып, лаваш /күлше/ дайындалады да, плитаға ешқандай майсыз, өзін пісіреді. Дастарқанға әкелерде люля-кебаб күлшеленген /кесілген / лавашқа оралады, пияз, көкпен гарнирленеді.


ДӘРІС 2

Ө3БЕК ХАЛҚЫНЫҢ ТАҒАМДАРЫ

Өзбек халқының қазіргі кездегі тағамдарын дайындау үшін ет, соның ішінде қой еті өте көп пайдаланылады. Ал шошқа және семіз үй құстары-үйрек пен, қаз етін мүлде пайдалануға болмайды. Басқа үй құстарының /тауық, күркетауық/ еттері де сирек тұтынылады. Әйтсе де жабайы құс /қырғауылды, бұлдырық, бөдене/етінің орны ерекше.

Өзбек халқы сондай-ақ жергілікті дәнді /бидай, жүгері күріш / және бұршақты /асбұршақ, нұт, маш/ дақылдарды да, кейбір көкөністерді (шалғам, асқабақ, шалқан сәбіз) де, түрлі жемістер мен жаңғақтарды /абрикос, жүзім,, тәтті шие, алхоры, қауын, пісте , грек жаңғағы да өте жақсы тұтынады. Ал енді олардың дастарқанынан балық тағамдарын кездестіре алмаймыз. Жұмыртқа болса өзбек халқы үшін сирек тұтынатын өнім.

Түрлі тағамға, әсіресе сұйық тағамға қатық және сүзбе мен құрт көп пайдаланылады Майдан көбіне аралас, яғни өсімдік және мал майы көп тұтынылады. Өзбек халқы тағам үшін татымдылық өнімдерін, әсіресе пиязды, қызыл бұрышты, зирені, базиликті, куркумды, аскөк пен әшкөкті, жалбызды көп пайдаланатын халық. Сарымсақты сирек пайдаланады. Татымды заттарға жатпайтын тұздықтардын барбарис пен бужгунды қатты бағалайды.

Тағам пісірудің негізгі тәсілдері — көбіне майға қуыру, аздап ашық отқа — мангалға немесе тандырға пісіру , сондай-ақ арнайы манты каскандарында бұқтыру.

Өзбек тағамдарының ішінде сорпаның орны ерекше. Олардың өзіндік қасиеті мынада: өзбек сорпалары айтарлықтай тоқ, қою біз ойлаған сорпадан гөрі быламыққа көбірек келеді. Оның үстіне бұл сорпалар өте майлы. * Өйткені оның құрамында құйрық май немесе тортасынан айырған сары май болады.

Көкніс қолдану ерекшеліктері жайлы бірер сөз. Тек көкөністің өзінен ғана дайындалатын өзбектің ұлтық тағамы жоққа тән. Көкөніс сорпаға салынады, кейде ет тағамдарына немесе палауға басытқы есебінде пайдаланылады, онда да шикі күйінде /пияз, шалғам, рауғаш) тұтынылады. Бірақ көбіне дәнді дақылдардан дайын -далған тағамдарға, ет немесе ұн тағамдарына жартылай фабрикат ретінде пайдаланылады. Мысалы, палауға немесе шавлаға зирвак етіледі, хамсаға оралады, лағманға немесе шимеге қайла ретінде тұтынылады. Бұл жағдайда көкөніс мол майға қуырылып, содан соң етпен, дәнмен немесе қамырмен араластырылады.

Күріш өзбектің көптеген ұлттық тағамын дайындауға кеңінен пайдаланылады. Бірақ Өзбекстанда ең кең тарағаны және сүйікті тағам — палау. Бұл тағамды дайындау жолы өте көп: оны қой етінен, мейізден, сарымсақтан, асбұршақтан, жүзім жапырағынан, жабайы құс етінен, тауық етінен, тауқ етінен, бежеден, асқабақтан дайындайды. Алайда күріш — палаудың ажыратуға болмайтын бөлігі. Одан дайындалған тағам әрқашан дәмді, тоқ және калориялы. Өйткені күріште басқа жармаларға қарағанда углевод көп болады. Палау кез-келген мереке дастарқанына әр береді.

Ұн тағамдары да өте көп пайдаланылады. Олар буға пісіріледі, асып пісіріледі, әсіресе қуырмалап және қуырып пісіріледі. Ұн тағамдарының көбісі — нан, патыр, лочире, чевата, қатлама, сондай-ақ самсалардың көптеген түрі арнайы пеш-тандырда пісіріледі. Мұның бір ерекшелігі тандырдың қыздырылған қабырғаларына суға шыланған ұн тағамдары жапсырылып тасталады. Сол қызумен кез-келген ұн тағамдары пісіп шығады. Тандырсыз ортаазиялықтардың ұн тағамдарын пісіру қиынға соғады. Өйткені газ плитасының духовкасында қажеті қысым мен температура болмайды. Соған орай тандырға піскендей дәмді нан пісіруге мүмкіндік жоқ. Өзбек халқында ұн тағамдарын пісірудің тандырдан басқа тағы да үш әдісі бар. Олар — қазанға май жағып және май жақпай-ақ пісіру, табаға көму, сондай-ак майға қуыру.

Бұл халықтың тәтті тағамдардары әр түрлі ғана емес, мол да, сонымен бірге өзіндік ерекшелігі де бар. Орта Шығыс халқының көбісінде, соның ішінде өзбек халқында да десертті дастарқанға соңғы тағам ретінде әкелу дәстүрі жоқ. Егер европалықтарда тәттілер мен сусындар, жемістер дастарқан жиналарда әкелінсе, Шығыста олар бір отырыстың өзінде екі, типті ұш рет қойылады, яғни тамақтың алдында және тамақ жеп болған соң ұсынылады. Кей кезде мүлде дастарқан жи-налмай, алынбайды. Сөйтіп олар басытқы ретінде де, десерт ретінде де тұтынылады.

Жас жеміс, жидек, жүзім мен қауыннан басқа дас­тарқан сәнін келтіріп, кең тараған және міндетті түрде берілетін дәм — шай. Тамақтану шай ішумен басталып, шай ішумен аяқталады. Онсыз майлы ет басытқылары мен ұн тағамдарын жеу қиын. Тәттілерді де шаймен жемесе жүрмейді. Өзбекстанның біраз бөлігінде, әсіресе шығысы мен оңтүстігінің ауылдық жерлерінде көк шайдан өткен сусын жоқ. Дастарқанға әр беретін тағы бір сусын қант қосылған жеміс тұнбасы немесе қайнатындысы-шербет /шарват/.

Егер тәттілерге келетін болсақ бүкіл Орта Шығыс халқындағыдай алты топқа бөлінеді- киемдер /жеміс және көкөніс шырындары/, бекместер /жеміс және жидектердің аралас қойылтылған сірне тектес сөлдері/, науаттар /кристалл және қорытылған жүзім қантының бояулар мен дәмдеуіштер қосылған түрлі қоспасы/, негізі жаңғак пен жүзімнен тұратын тәттілер, сондай-ақ алуа және алуа секілді тәттілер . Бұлардың көбісі "Шығыстың тәтті тағамдары" деген атаумен ешқандай нақты ұлттық белгілерсіз, Орта Азиядан тыс жерлерде де белгілі. Осындай керемет тәттілерді дайындаудың ерекше пеш және құралдарға, күрделі икемге /мысалы,

Какнтың қою да ыстық; шырынын тез жіпше созу/ негізделген өзіндік технологиясы бар. Бұл науаттар және нағыз алуа дайындауға қатысты әңгіме. Олардың көбісін дайындау үшін әрине, күнжіт дәні, Туркстан тамыр сабынының қою тұнбасы және қант керек.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет