Бор элементі, оның қасиеттері. Практикалық маңызы бар қосылыстары Орындағандар: Қанжігітова Дана

Бор элементі, оның қасиеттері. Практикалық маңызы бар қосылыстары

Орындағандар: Қанжігітова Дана

Қоңыратбай Әйгерім

Мұқтархан Мақпал

Нұрділда Айдана

Жоспар

• Бор және оның қасиеттері;
• Маңызды қосылыстары;
• Қолданылуы

БОР

• А т а л у ы: бор
• Атом радиусы, нм 0,080
• Ион радиусы, шл 0,020
• Иондану энергиясы, кДж/моль I 800
• Салыстырмалы электрлік терістігі 2,0
• Тығыздығы, г/см3 2,46
• Салыстырмалы қаттылы
• (алмаз шкаласы) 9,5
• Жер қыртысындағы масс7 үлесі, %. 3·10-4
• Мұхит суларындагы кон -центрациясы, мкг/л 0,03

Ашылуы

• Бор 1808 ж. ашылған француз ғалымдары Жозеф Гей-Люссак және Анри Муассан жоғарыда аталған ғалымдар бор элементін ашқан.
• Алайда бұл әдіспен алынған борда-бор элементі 90%-тен аспайтындығын металлург Х.Дэви анықтаған
• Таза бор элементін 1908 ж. американ зерттеушісі Э. Вейн-трауб

Алынуы

• Бор минералдарын өңдеу арқылы бор оксидін алады.
• Бор өзінің хлоридінен, бромидінен тотықсыздандыру арқылы алынады:
• Келтірілген екі әдісте де құрамында қоспасы бар аморфты бор алынады.
• Таза борды оның хлоридін сутекпен тотықсыздандыру арқылы алады.

Физикалық қасиеттері

• Өте қатты зат.Қаттылығы бойынша алмаздан кейін 2-ші орын алады.
• Жартылай өткізгіш
• Екі түрлі изотопы бар,В11 және В10.
• Екі тұрақты изотоптан басқа 12 радиоактивті изотоптары бар.
• Бордың екі аллотропты түрлері бар аморфты және кристаллдық.

Химиялық қасиеттері

• Бор кәдімгі жағдайда салғырт (инертті) элемент қатарына жатады.
• Шамалы жоғары температурада хлор, оттек, күкірт азотпен әрекеттеседі:
• Сутекпен бор әрекеттеспейді!
• Қатты қыздыру барысында бор тотықсыздандырғыштық қасиет көрседі.
• Борға қайнап жатқан тұз қышқылы, балқытқыш қышқыл әсер етпейді.
• Металдармен балқыту барысында бор тотықтырғыштық қасиет көрсетіп боридтер түзеді.

Шикізаттары

• Тотығу дәрежесі +1
• Тотығу дәрежесі +2,5
• Тотығу дәрежесі +3

Тетраборан

Диборан

Бор оксиді

Бор тетрафториді

Бор нитриді

Борозил

Бор карбиді

• Бор карбиді инcтрументтерді кесетін материал, металлургия, химия және атом өндірістерінде қолданылатын қызықты физика-химиялық қасиетке ие. Соңғы кезедері бор карбиді композициялық материалдар және керамикада кең қолданыста.

В13С2 кристалдық структурасының фрагменті

Бор оксидін көміртекпен тотықсыздандыру арқылы алады:

Жай заттардың бір бірімен әрекеттесуінен:

Мүмкін болатын түрлерге айналу реакциялары:

Моноқабаттарда ВС3 орналасуы:

Бор нитриді

• Бор нитриді – бор мен азоттың бинарлы қосылысы. Химиялық формуласы ВN.

Мынандай аллотропиялық түрөзгерістері бар:гексагональды, кубты және вюрцит тәрізді.

• Мынандай аллотропиялық түрөзгерістері бар:гексагональды, кубты және вюрцит тәрізді.

Қыздырғана темірде ерімейтініне байланысты жоғары сапалы болат өндіруде қолданылады.

• Қыздырғана темірде ерімейтініне байланысты жоғары сапалы болат өндіруде қолданылады.

Кристалдық бор нитриді отқа төзімді, жылуға тұрақты, механикалық берік сияқты қасиеттерге ие. Көптеген қасиеттеріне байланысты алмаздан кем түспейді.

• Кристалдық бор нитриді отқа төзімді, жылуға тұрақты, механикалық берік сияқты қасиеттерге ие. Көптеген қасиеттеріне байланысты алмаздан кем түспейді.

Бор негізіндегі наноқұрылымдар

• Химияның тез дамуына байланысты әр түрлі элементтер негізінде каталитикалық және әр түрлі қасиеттегі материалдар алу жолға қойылған.

Никель бориді

Бор – никель системасының құрылысын ең алғаш 1950 жылы Андерсон және Кисслинг зерттеді. Сол зерттеулерден NiB3 Ni4B3 NiB қосылыстары белгілі болды. Алайда бұл заттар практикада қолданыс таппаған. Зерттеудер бойынша бұл өнім көптеген реакцияларға катализатор және жақсы электродты материал бола алады. Никель боридін сіркеқышқылды никельге натрий боргидридін тамшылата отырып алған. Осы кезде қара ұсақдисперсті ұнтақ алынады. Соңында құрамы Ni2B, Ni3B болатын қосылыс алынды.

Тетраборан B4H10

• Жалпы формуласы BnHn+6 гомологтық қатарына жатады;
• Түссіз газ, тығыздығы 2,397 г/л
• Термиялық тұрақсыз, tпл=-120оС, tкип=18оС

Алынуы

Тетраборанның химиялық қасиеттері

Диборан

• Жалпы формуласы BnHn+4 гомологтық қатарына жатады;
• Түссіз газ, тығыздығы 1,234 г/л;
• Термиялық тұрақсыз;
• tпл=-165оС, tкип=-92оС

Алынуы

Қолданылуы

• Производные бороводородов применяются в качестве антиоксидантов, катализаторов окисления предельных и ароматических углеводородов в спирты и фенолы, добавки к смазочным маслам.

Натрий тетрабораты (Бура)

Боракс немесе Натрий тетрабораты (Na2B4O7) — бұл негіз де, сілті де, әдетте жердің астында табылатын иіссіз ақ кристалды, табиғи минералды қосылыс. Бораксты өндірісте де, тұрмыста да, фунгицидтер, консерванттар, инсектицидтер, гербицидтер мен залалсыздандырушы дәрілер даярлау кезінде қолданылады.

Химиялық қасиеттері

Қолданылуы

Қолданылуы

• Көптеген композитті материалдарда қолданылады.
• Легирлеуші элемент ретінде металлургияда қолданылады.
• Изотопы медицинада нейтронораушы терапияда рак ауруларын жеңу үшін қолданылады.
• Сонымен қатар бордың қосылыстары көптеген жерде қолданылады.

жүктеу/скачать 5,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: