Д. Н. СӘрсекова, Е. М. ҚАспақбаев орманшылық Алматы, 2008

Бiртiндеп кесу жүйесi екi түрлi болады: тұқымдық-кеспеағаштық немесе бiрқалыпты, қысқа мерзiмдi кесулер мен топтық-таңдаулы немесе бiрқалыпсыз, ұзақ мерзiмді кесулер.

Тұқымдық-кеспеағаштық бiртiндеп кесулердiң негiзгi ұйымдастыру-техникалық элементтеріне мыналар жатады: 1) кесу амалдарының саны және қайталанылуы; 2) әр амалдың кесу пайызы (бастапқы қордың салмағы бойынша); 3) кесуге ағаш таңдау ретi.

Ормандар тобына, орман типiне, басты ағаш түрлерінің биологиялық ерекшелiктерiне, құрамына, пішініне, толымдылығына, бонитетiне, санитарлық және қайта жаңару жағдайларына байланысты бiртiндеп тұқымдық-кеспеағаштық кесулер жүргiзгенде, амалдар саны төртеу, үшеу немесе екеу болуы мүмкiн.

Жоғары өнiмдi, аралас, күрделi, жоғары толымдылықты алқа ағаштарда және басты ағаш түрі өскiндерi болмағанда, барлық төрт кесу амалдарын (дайындық, тұқымдану, жарықтандыру және соңғы) жобалау орынды.

Жоғары қабатының толымдылығы 0,6-0,7, басты ағаш түрлері мол жемiс салу үшiн оңтайлы жарық жағдайындағы сүрекдіңдерде дайындық кесу амалы орындалмайды, мұнда үш қарапайым амалды кесу жүргізіледі.

Бiртiндеп кесудiң амалдарын жүргiзу кезеңi қайта жаңару жағдайларымен, жетiлген сүрекдiң кесудiң жалпы мерзiмiмен (20 жылдан көп емес) анықталады және олар әдетте, екi тұқымдық жылды құрайды.

Тұқымдық-кеспеағаштық бiртiндеп кесулердiң басты артықшылықтары:

1) орманның су мен топырақ қорғау, рекреациялық және басқа пайдалы функцияларын сақтау және арттыру мүмкiндiгi;

2) жақсы тұқым беру және орманның басты ағаш түрлерінің жаңаруы үшiн қолайлы жағдай жасау мүмкiндiгi;

3) күтiп-баптау кесулерiн тиiмдi пайдалану және оның негiзiнде, басты кесулердi қарапайымдау мүмкiндiгi;

4) топырақты сақтау және өнiмдiлiгiн арттыру;

5) әр кесу амалынан кейiн қалдырылған ағаштардан қосымша өсiм алу.

Бұл кесудiң кейбiр кемшiлiктерi бар:

1) кесіп құлату және тасымалдау кезiнде басты ағаш түрлері өскiнiнiң зақымдануы және зор жойылу қауiп-қатерінің болуы;

2) бағалы ағаш түрлерінің өскiнiн екiншi дәрежелі ағаш–бұта түрлерінің және шөптесін өсiмдiктердің басып кету қаупi;

3) жел сұламасы мен дауылдан сыну қаупi жоғары ормандарда бiртiндеп кесудi жүргiзу қиындығы, ал кейбiр жағдайда мүмкiн еместiгi;

4) кесулердi жүргiзудiң тым күрделiлiгi және қиындығы;

5) бұл кесулер көптеген жағдайларда, орманның қорғаныш мiндетiн қамтамасыз ете алмайды.