no3umuemi жэне негативтi бекту

Бихевиоризм
тэртгбг ушгн Пенниге 6ip минут 
компьютермен ойнауга руксат етг- 
лeдi (Пенни Yшiн позитивт'i 6eкiт'у). 
Аптаньщ соцында т у с к астан кeйiн 
Пенни жинаган уакытына сай ком­
пьютер ойнай алады. Оныц жинаган
уакыты кeмiндe 15 минутка жетсе, 
онда ата-анасына оныц тэртi6i жа- 
йында ескертулер жi6eрiлмeйтiн 
болады (Бул Пеннидгц eскeртулeрдi 
нeгативтi бейту ретгнде кабылдай- 
тынын 6iлдiрeдi).
0шудiц каншалыкты жылдам орын алатыны оган 
эсер ететт факторларга
бай- 
ланысты (Skinner, 1953). Алдыцгы 6iрнeшe жауап 6eкiтiлгeн жагдайда eшудiц шап- 
шац орын алатыны мэлiм. Эсер eтeтiн факторлар узакка созылган жагдайда жауап та 
узагырак болады. 0ш у 
умытумен
6iрдeй емес. 0ш етш жауаптар да iскe асуы мумкш, 
6iрак бул 6eкiтудiц болмауымен байланысты емес. Алдыцгы мысалдарды еске тусгр- 
сек, кол кетермесе де, окушылар кол кeтeрудi 6iлeдi, хат жазбаса да, адамдар хат жа- 
зуды умытпайды. ¥мыту - жауап беру м ум кгндт болмаган жагдайда уакыт ете келе 
рeфлeкстiц мулдем жогалуын 6iлдiрeдi.
Б1ртш1 ж эне екiншi бешту.
Тагам, су, баспана сиякты тiтiркeндiргiштeр 
бгргншг бе­
к т у
факторлары деп аталады, ейткeнi олар емiр суру ушш кажет. 
Ектш1 бект у
фак- 
торлары дeгeнiмiз - 6iрiншi бeкiтушi факторлармен шарттасатын тiтiркeндiргiштeр. 
Баланыц e3i жаксы керетгн сут iшeтiн ыдысы оныц сутпен (6iрiншi 6eкiтушi факторы) 
байланысты болуынан eкiншi 6eкiтушi факторга айналады. Бiрдeн 6iрiншi 6eкiтушi 
кептеген факторлармен байланысты eкiншi 6eкiтушi факторлар 
жалпы бект у
деп 
аталады. Адамдар акша табу ушш узак уакыт бойы жумыс iстeйдi (жалпы бекгту), 
сол акшаны олар кептеген баска бекгтуге (мысалы, тагам, уй, теледидар, демалыс) 
жумсайды.
Оперантты шарттылык кептеген элеуметпк мiнeз-кулыктарды дамыту мен ка- 
лыптастыру процeсiн жалпы 6eкiтудiц кемеггмен тYсiндiрeдi.
Балалардыц кeй6iр эрeкeттeрi улкендердщ назарын аударады. Yлкeндeргe катыс- 
ты нeгiзгi бекгтумен (мысалы, тагам, су, коргау) байланысты болгандыктан, кeцiл ауда- 
руды да бекгтуге жаткызамыз. Б ш м 6eрудeгi мацызды жалпы бекгтуге: муFалiмдeрдiц 
мактауы, жаксы бага, артыкшылыктар, атак пен лауазым жатады. Бeкiтудiц бул турлeрi 
колдау (ата-аналардыц жэне достардыц) жэне каржы (университетте 6iлiм алу жаксы 
жумыс табуга кeмeктeсeдi) сиякты баска да жалпы бекгту турлeрiмeн байланысты.
П римак принципй
Мгнез-кулык салдарын колданудан жэне оныц болашак мгнез-ку- 
лыкка калай эсер ететгнгн кергеннен кейгн гана бгз оны бекгту деп есептейпшмгздг 
еске тусгргщздер. Салдар бейту кызметгн аткара ма, жок па дегендг алдын ала бглме- 
гендгктен, бекгтудг тацдау кезгнде туйсгпмгзге немесе байкап керу эдгстергне суйене- 
тгнгмгз дурыс емес сиякты.
Примак (1962, 1971) болжаммен бглуге кемектесетгн бекгтудг аныктау тэсглгн 
усынды. 
Примак принципi
деп аталатын бул тэсгл бойынша кундылыгы жогары эре- 
кетке катысу мумшндгп кундылыгы теменгрек эрекетке катысуга туртк болады. Мун- 
да кундылык деп ттркендгрпш болмаган жагдайда эрекетке кеткен уакыттыц узакты- 
гын немесе оган катысты жауаптыц санын айтамыз. Екгншг окиганыц кундылыгы

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: