Нейрогылым жене окыту

Нейрогылым жене окыту
кезещнде аталган ттркенд1рпш немесе жагдай оперативт жад пен узакмерз1мд1к 
жадтагы акпаратпен, мысалы, ттркенд1рпш тщ немесе окиганын жэне контекстщ 
аныктамасы немесе магынасы сиякты акпаратпен б1р1кпршедг
Yшiншi (жауап тандау) кезенде жеке тулга ттркенд1рпшке немесе окигага ког- 
нитивт магына Yстейдi. Бул магынаны аффективт компонентпен б1р1кгпред1, орын 
алуы мYмкiн эрекеттерд1 аныктайды жэне солардын ш ш ен б1рш тандап алады. Сон- 
гы, туракты эмоциялык контекст кезещнде жеке тулганын кещл кYЙi алдыщы ке- 
зендермен, ал эр кезен белгш б1р нейрондык аумакпен байланыстырылады. Мыса­
лы, туракты эмоциялык контекст мидын алдыщы белЫнде орналаскан нейрондык 
жауаптармен тыгыз байланысты (Halgren & Marinkovic, 1995).
Дегенмен, талдауларга караганда, эмоция - ете кYрделi процесс. Себеб1 б1р эмо­
циялык куй баска куйлердщ туындауына тYрткi болады. Бул жагдайды агылшын 
тш нде калыптасып калган «^лер1мд1 де, жыларымды да бшмед1м» («I didn’t know 
whether to laugh or cry») деген сез -пркесшен анык байкауга болады. Эмоцияны ба- 
кылауга катысты жYргiзiлген нейрогылым зерттеулер1 префронталды кыртыстын 
амигдаланы реттеп отыратынын керсетп (Heatherton, 2011). Префронталды кыртыс 
эмоцияны бакылаган кезде амигдаланын кы змет азаяды.
Н епзп жэне мэдени эмоцияга байланысты мида тYрлi эмоциялык эрекеттер орын 
алуы мYмкiн (Byrnes, 2001). Н епзп эмоциялар (мысалы, коркыныш, ашу, танданыс) 
мидын он жак сынарында (ОЖЖ кеп ш ш п н баскарады) туа пайда болуы мумкш. 
Ал мэдениетке байланысты эмоцияларды (б1р адамнын айтканын эршмнщ эркалай 
тYсiнуi) тшге жауап беретш мидын сол жак сынары баскаруы ыктимал.
Эмоция оку процесшде аса маныздылыкка ие зетнд1 багыттауга кемектесед1 
(Phelps, 2006). Крршаган ортадан келш тYCкен акпарат таламуска, одан амигдалага, 
содан сон мидын алдыщы кыртысына жетедг Амигдала келш тYCкен ттркенд1рпш - 
тщ эмоциялык маныздылыгын айкындайды (Wolfe, 2010). Ягни ол жYгiру, баспана 
1здеу, шабуылдау немесе сабыр сактау керек пе деген сурактардын жауабын табуга 
кемектеседг Фронталды кыртыс ттркенд1рпштл танымдык тургыдан тYсiндiредi, 
алайда оган б1раз уакыт кажет. Демек, «эмоциялык бакылау» дегешм1з - эмоциялык 
кещл кYЙге жай гана жауап беру емес (каушиздак мэселес кез1нде бул аса манызды), 
керюшше, кажетп когнитивт тYсiнiктеме бершгенге д еи н эрекетп шегере туру.
Зешнге катысты аткаратын кызметтер1мен катар, эмоция окыту мен жадка да эсер 
етед1 (Phelps, 2006). Эмоцияга катысты автоматты жауап беру кез1нде бYЙрекYCтi без 
кыртысынан бел1нш шыгатын адреналин мен норадреналин гормондары мидын ор- 
тангы белЫнде ттркенд1рпш немесе окига орын алуына жауапты жадтын кызметш 
арттырады (Wolfe, 2010). Аталган гормондардын ю-эрекетше байланысты эмоцияга 
катысты жагдайларды саналы тYрде есте сактау бурынгыдан жаксара тYседi.
Эмоция б ш м алуды ныгайтады деген п тр д 1 окыту процесш барынша кYPделен- 
д1ру керек деп тYсiнуге болмайды. Бурын да байкаганымыздай, мига катты кYш тYсуi 
де нейрондык тораптардын пайда болуы мен ныгаюына кедерп келпредг Алайда 
y
^ -
м1 болмаса да, кей-кейде тапсырманы кеб1рек орындау жадты жаксартып, б ш м алу­
ды жещлдетедг Дагдыларды дамыту кезшде окушылар б1р тапсырманы б1рнеше рет 
кайталайтын шектеул1 танымдык тапсырмаларды (б1р-б1рше уксас б1рнеше мэселе 
шешу) орындай алады немесе тYрлi дагдыларга бастайтын тYрлi тапсырмаларды (тап- 
сырмалар б1р-б1рше уксамайды) орындайды. Окушыларды жалыктырмайтындыктан, 
тапсырманын сощысына кеб1рек кYш жумсалады, ал ол, ез кезегшде, синапстарды 
ныгайтатын гормондардын езгеруше алып келед1 (Gregory, 2013).

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: