Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру

(тест, есептер, жазбаша жауап сұрақтары және т.б.)

5. 
   Фарфор массасының құрамы, жіктелулері.
   
6. 
   Пластмассаның түрлері, жіктелулері.
   
7. 
   Тот баспайтын болат, құрамы, жіктелулері.
   
8. 
   Қосылқы материалдар
   

Металл дегеніміз – атомдарды геометриялық тәртіппен дұрыс орналасқан кристалды дене.

Стоматологияда қолданылатын металл мен металл құймаларына қойылатын талаптар

Ауыз қуысында тотығуға тұрақтылығы өте жоғары болуы керек.

Жоғарғы механикалық қасиетке ие болуы керек (мықтылық, пластикалық, серпімділк)

Жоғарғы технологиялық қасиетке сай келуі керек (оңай штампталуы, құйылуы, жылтыратудың мүмкіндігі, созылуға оңай болуы).

техникалық сипаттамасы жақсы болуы қажет (түсі, балқу температурасы, отырғыштығы төмен болуы керек)

металдардың механикалық қасиеті дегеніміз сыртқы өзгеріске, құраушы механикалық күшке және кез-келген материалдардың механикалық күшіне төтеп беруі. Оны арнайы аппараттармен анықтайды.

Лигрлеу – металғабасқа металды қосып арнайы қасиет беру. Қолданылатын ондай лигрленген деп айтады.

Серпімділік деп материалдың сыртқы күш әсерінен пішінін өзгертуі және күштің әсері тотыған жағдайда өз пішініне қайта келуі қасиетін айтамыз.

Иімділік деп матеиалдың әлдеқандай сыртқы күш әсерінен бұзылмай пішінін өзгертіп, күштің әсері тоқтағаннан кейін сол пішінді сақтап қалу қасиетін айтамыз. Мұндай қасиеттерге қалыптық материалдар, балауыздар ие.

Технологиялық қасиеттері. Ортопедиялық стоматологияда қолданылатыг материаладардың ең керекті технологиялық қасиеттеріне соғу, аққыштық, отыру жатады.

Соғу- материалды қысыммен кезкелген үлгіде өңдеу.Оның өңдеуге икемді болуы және бұл кезде материал күштің әсерінен өзінің тұтастығын жоймай, жаңа мөлшер мен көлемге ие болуы қасиеті. Соғу, негізінен, тек металдарда болады.

Аққыштық – материалдың еріген, сұйық күйінде құйма пішіндері мен қысымдау пішіндерінің ұяларды толтыру қасиеті.

Отыру- материалдың құйылғаннан соң қатқан кездегі көлемнің кішіреюі. Тіс протездерін дайындаған кезде материалдың отыруын есепке ала отырып құю керек.

Физикалық қасиеттері. Оған материалдың түсі тығыздығы, балқуы, жылу әсерінен ұлғаюы жатады.

Материалдың түсі. Ортопедиялық стоматологияда материалдың түсіне көп көіл бөлінеді. Материалдар тістің немесе шырышты қабаттың түсіне сәйкес келуі керек. Пластмасса мен фарфордан басқа кез-келген металдар талапқажауап бере алмайды.

Балқу – кез-келген дененің жылу әсерінен қатты күйден сұйық күйге аусу қасиеті. Балқу температурасына қарай материалдар әр түрлі болады.

Химиялық қасиеттері деп материалдың басқа химиялық заттарға қатынасын, әрәтүрлі ортадағы, қышқылдағы, негіздегі, аудағы, судағы жағдайын айтады. Ортопедиялық стоматологияда қолданатын материалдардың химиялық қасиетін міндетті түрде білуі керек. Себебі, тіс протезі әртүрлі химиялық белсенді заттармен ұдайы қатынаста болады. Ауыз қуысында бағал металл құймалары мен акрилды пластмассалардың химиялық тұрақтылығы жоғары.

Металдың тотығуы –металдар сыртқы ортамен химиялық және электрохимиялық әрекетке түсуі нәтижесінде бастапқы өз қасиетін жоғалтуы, яғни бұзылуы. Тотығуы кезінде металдан жасалған бұйымдар өздерінің көптеген технологиядлық қасиеттерін жоғалтады. Осы жағдайларға байланысты стоматологиялық материалдарға ерекше талап қойылады. Оның негізгісі тамақ шайнау кезінде ауыз қуысында бөлініп шығатын сұйықтықтарға тұрақтылығы. Тотығушылық бұзылыстар біркелкі, жергілікті және интеркристалитті болып бөлінеді.

Біркелкі тотығу басқа тотығуларға қарағанда қауіпсіздеу. Бұл кезде қолданылған материалдың қалыңдығы жеткілікті болса, онда ол механикалық өзгеріске көп ұшырамайды, себебі тотығуға бұйымның беткі қабаты ғана ұшырайды. Бұған мыс металдан жасалған бұйым бейім келеді.

Жергілікті тотығу металдардың кейбір бөліктерін қамтиды және оларды дақ, нүкте түрінде әр түрлі тереңдіктегі бұзылыстардан көруге болады.

Интеркристалитті тотығу метал кристалдарының арасында болатын бұзылыс. Бұндай тотығуға тот баспайтын болат пен алюминий шыдас береді. Бірақ бұл металдар да сыртқы пішінін өзгертпестен тез арада қаттылығын жоғалтып, оңай сынады. Тағы бір сепке алатын жағдай, бұл – гальванизация. Бұл тот баспаудың пайда болуына негізгі себепкерболып табылады.

Ортопедиялық стоматологияда қолданатын металдар: тот баспайтын болаттар, суперметалл, ХКҚ-хром-кобальт құймасы, КПҚ-күміс-палладий құймасы, АПҚ-алтын пластина құймасы.