Дәріс №2 Тақырыбы: Кіріспе және негізгі түсініктемелерге анықтаулар. Жоспар
жүктеу/скачать 54,94 Kb.
|
Дарис 2 эколг
|
Дәріс №2 Тақырыбы: Кіріспе және негізгі түсініктемелерге анықтаулар. Жоспар: Ноосфера. Ноосфера концепциясы. Антропогендік ластағыштардың жіктелуі. Табиғи және кеңістіктегі өзгерістер (локальдық, регионалдық, ғаламдық). Экодиагноз және экопрофилактиканың міндеттері химиялық экология зерттеулерінің негізгі бағыты ретінде. Ноосфера (гр. noos – ақыл және sphaira – шар) – сөзбе-сөз «ойлау қабығы», ақыл-ой саласы, өркениетті адамзаттың пайда болуымен және қалыптасуымен байланысты, биосфера дамуының ең жоғарғы сатысы, онда, ақылға қонымды кезең. адам әрекеті Жердің дамуының негізгі анықтаушы факторына айналады. Ноосфера (гр. noos – сана және sphaira – орта, шар) немесе Антропосфера (грек. antһropos — адам, spera — қабық) — биосфераның жаңа жағдайға көшкен деңгейі; адамның саналы түрде жүргізген іс-әрекеттерінен туындайтын жер сферасындағы барлық өзгерістер мен олардың дамуын анықтайтын басты фактор; ғаламдағы адамзаттың мекендейтін аясы. Адам баласы уақыт пен кеңістікке қатысты биосфера шегінде және ғарышта өмір сүре алады. Бірақ адамзаттың тұрақты мекені — Жер. Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш 1927 жылы француз ғалымдары Э.Леруа (1870 – 1954) мен Тейяр де Шарден Пьер (1881 – 1955) енгізген. XX ғасырдың 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан сипаттап жазған В.И. Вернадский болды. Ол ноосфераны биосфера мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың бағыттауымен қалыптасатын биосфераның жаңа эволюциялық жағдайы деп түсіндірді. Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау заңдарымен және әлеуметтік-экономкалық заңдылықтармен тығыз байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы тип. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы бұрын игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат байлықтарын пайдаға асырып қоймай, ғарыш кеңістігін, ғаламшарларды игеруге, ядролық қарулар жасауға мүмкіндік берді. Жер ғаламшарындағы органикалық дүние эволюциясының бірнеше кезеңдерін ажыратады. Бірінші кезең — заттардың биологиялық айналымы пайда болып, биосфераның қалыптаса бастауы. Екінші кезең — тіршіліктің күрделене түсіп, көп жасушалы организмдердің пайда болуы. бұл екі кезеңді ғылымда биогенез, яғни тіршіліктің толық мәнінде пайда болу кезеңі деп атайды. Биосфера эволюциясының үшінші кезеңі — адам қоғамының пайда болуымен ерекшеленеді. В.И. Вернадскийдің пікірі бойынша: "Ноосфера — табиғат пен қоғам заңдылықтары өзара бірігіп әсер ететін біртұтас жоғары жүйе". Биосфераның ноосфераға ұласуы кезінде бүкіл адамзат бірігіп шешетін мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажеттігін ғалым атап көрсетті. Ноосфера кезінде бүкіл адам баласының ақыл-ойы, санасы, ғылымы және әлеуметтік еңбегі бір арнаға түсуі керек. Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты адамның саналы ақыл-ойы басқарған кезде ғана жеңіске жетеді деп атап көрсетті. Ноосфера кезінде табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланыс айқын байқалады. Бұл кезде бүкіл адамзат үшін ғылымды дамытып, табиғаттың да, қоғамның да бір-бірімен үйлесімді өркендеуіне жол ашылу керек. Бұл кезде әрбір жеке тұлғаның да өсуіне көңіл бөлінеді. Биосфераның ноосфераға ауысу кезеңіне орыс ғалымы М.И.Будыко терең талдау жасаған (1984 ж.). Ол биосфераның қалыптасуында адамзат қоғамының біртұтас екендігін ұмытпау керектігін ерекше ескертті. Қазіргі кезде ғылыми-техникалық прогресс бүкіл Жер шарын қамтып отыр. Энергияның жаңа көздерін бүкіл адамзат бірлесе отырып, пайдалануға басты назар аудару көзделуде. Ноосфера кезінде Жер бетіндегі барлық халықтың тіршілік деңгейін және қоғамның қажетін көтеру үшін биосфераның қалыпты жағдайын сақтауға айрықша көңіл бөлінеді. Соңғы жылдары экологиялық мәселелер — бүкіл адамзатты толғандырып отырған күрделі мәселелердің біріне айналып отыр. Қоғамның өркендеп дамуы, табиғат байлықтарын ұқыпты пайдаланумен тығыз байланысты. Қазір табиғат байлықтарын дұрыс пайдаланбаудан және технологиялық процестердің жетілмегендігінен қоршаған ортаның ластануы адамның денсаулығына да қауіп төндіруде. Адам денсаулығын сақтау, адамның үзақ өмір сүруіне кажетті жағдай жасау — қоғамның басты міндеті. Ол үшін қоғам мен табиғат арасындағы үйлесімді байланысқа ерекше назар аударылады. Осыған сәйкес казіргі кездегі әлеуметтік экология ғылымының басты мәселесінің бірі—адам денсаулығына зиянды жағдайларды болдырмау. Ноосфера туралы ілім орыс ғалымдары М.М. Камшилов, В.П. Казначеев, Н. Н. Моисеев және басқалардың еңбектерінде дамыды. Қоршаған ортаны ластаудың негізгі және ең қауіпті көздері - бұл адам екендігін, сонымен қатар оның қоршаған ортаға түбегейлі әсер ететін және өзгертетін қызметінің салдарын ескере отырып, антропогендік. Атмосфералық ластаушы заттар болуы мүмкін қатты (өндірістік шаң) сұйық және газ тәрізді, сонымен қатар атмосферадағы немесе басқа заттармен бірлескен химиялық өзгерістерден кейін бірден зиянды әсер етеді. Антропогендік түрлермен ластануы да қарастырылады: Ластану Ластанудың негізгі көздері: жылу және су электр станциялары, атом электр станциялары және органикалық отын жағатын жылу станциялары көлік, ең алдымен автомобиль қара және түсті металлургия машина жасау химиялық өндіріс минералды шикізатты алу және қайта өңдеу ашық көздер (тау-кен жұмыстары, егістік жерлер, құрылыс) радиоактивті заттарды шығарумен, өңдеумен және сақтаумен байланысты шығарындылар жүктеу/скачать 54,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|