Дәріс №7. Жетекшілік стилі Стиль түсінігі

Х теориясы

1. 
   Адам басынан бастап жұмыс жасағанды жақтырмайды және жұмыстан қашады.
   
2. 
   Ұйымның мақсатына жету үшін адамды мәжбүрлеу, бақылау және жазалауды ескерте отырып қорқыту қажет.
   
3. 
   Адамдар өздерін басқарғанды қалайды, жауапкершіліктен қашады.
   

1. 
   Жұмыс жасағанды жақсы көреді.
   
2. 
   Адамдар өзін өзі басқарады және өзін-өзі бақылай алады. Сыйақы -мақсатқа жетумен байланысты нәтиже деп есептейді.
   
3. 
   Адам жауапкершілікті мойындауға ұмтылады.
   

Осы теориялар негізінде басқа да басқарудың стильдері пайда болады. Батыс бизнесінде Р.Блейк жәнеДж.Мутон ұсынған «басқарушылық торы» деп аталатын теория өте танымал. Олар еңбек процесі өндіріс пен адам арасындағы күш өрісінде жүзеге асырылады деп көрсеткен. Бірінші күш өрісі жетекшінің өгндіріске деген қарым-қатынасын анықтайды. Екіншісі (вертикалды) жетекшінің адамға деген қарым-қатынасын анықтайды.

Өндiрiске бағдарланған басшылар өз мiндеттерiн ұйымдық-әкiмшiлiк шаралар көмегiмен шешедi. Олар қажеттi еңбек жағдайларын жасайды, тапсырмаларды дәл бөледi, олардың орындалуын қатаң бақылайды және т.б., бiрақ бағыныштыларды тұлғалар ретiнде елемейдi.

• 
  тип 1.1 — Ештеңеге бағдарланбаған басшы өз орнын көбiрек сақтап қалуға тырысады, сондықтан да қажеттiнiң ең азын орындайды. Ол белсендiлiк танытпайды, жанжалдан қашқақтайды, ештеңеге араласпайды, бәрi өз-өзiнен жайғасады немесе жоғарыдан нұсқау келедi деп күтiп, дербес шешiм қабылдаудан бас тартады. Бағыныштыларға шектелген бостандық пен бастама құқығын бередi. Әдетте мұндай тұрғы зейнеткерлiкке шықпақшы немесе жұмыстан түңiлген адамдарға тән.
  
• 
  Тип 9.1 — қатаң әкімшілік стилі, жетекшінің негізгі мақсаты жоғары өндірістік нәтижеге қол жеткізу стиль жесткого администрирования, при котором для руководителя единственной целью является производственный результат. Өндiрiс жайындағы қамқорлықты адамдарға деген парықсыздықпен ұштастыратын басшы Бұл қойылған мақсатқа қалай жетуге болатынын бiлетiн және оған қайтсе де жететiн басшы. Ол билiктi толығымен өз қолына шоғырландырады, барлық шешiмдердi жеке-дара қабылдайды, жұрттың пiкiрiмен санаспайды; әрқашан бағыныштылардың iсiне араласады, оларды өз еркiне көндiртедi және сөзсiз бағынуды талап етедi. Мұндай басшылар шұғыл iс-әрекет жасау қажет болған қиын жағдайлардағы жұмыс үшiн тиiмдi. Алайда болашақта ұйымiшiлiк қарым-қатынаста дағдарыс туғызуы мүмкiн, өйткенi ықпалдың репрессивтi әдiстерi орындаушыларда жұмыс iстеу ынтасын жояды, моральды-психологиялық ахуалды нашарлатады.
  

• 
  Тип 5.5 «басқарушылық тордың» ортасында орналасқан аралық типтегi басшы (5.5) жанжалдан қашқақтайды, қабылданған тәртiп пен дәстүрдi сақтайды, көзге түспеуге және барлықтарына жағымды әсер қалдыруға тырысады. Ол мәселенi өз көзқарасының элементтерiн механикалық түрде бiрiктiре отырып шешедi. Мұндай басшы адамдарға бұйрық бермей, олардың жұмысын иландыру, ақпараттандыру, нұсқау беру, мiндеттер қою, өкiлеттiктердi табыстау арқылы бағыттап отырады, бағыныштылармен бейресми қатынасты қалайды. Осының барлығы бiрқалыпты қызметтiк жетiстiкке жетуге көмектеседi.
  

• 
  Тип 9.9 ең тиімді стиль түрі. Басымдықтардың синтезiн (9.9) жүзеге асыратын басшы назарын нақты мәселелерге шоғырландырады, жiгерлi, өз күшiне сенiмдi, батыл, әрдайым iзденiс үстiнде болады. Ол ұжымды жалпы мүддемен бiрiктiрiлген, шығармашылық түрде ойлайтын қызметшiлерден құрады, оларға өз қабiлеттерiн ашуға көмектеседi, дербес жұмыс iстеу үшiн қажеттi жағдай жасайды, жағымды моральды-психологиялық ахуалды қолдайды, пiкiр мен ақпараттың кеңiнен алмасуына жағдай жасайды, ұжымдағы келiсiм мен өзара түсiнiстiкке ұмтылады. Бұл орындаушылардың жоғары белсендiлiгiн қамтамасыз етедi, олардың жұмыспен қанағаттануын арттырады. Өндірістің мақсаты қызметкерлермен бірлесе отырып анықталады.