Дәріс №10. Еріту. Сүзу. Сүзуге арналған құралдар мен материалдар.
Сүзу-сұйықтықты (сүзінді) өткізетін және қатты бөлшектерді (тұнбаны) сүзіп алатын кеуекті бөлімі арқылы қатты дисперсті фазасы бар гетерогенді жүйелерді бөлу процесі. Бұл процесс бөлгіштің капиллярларының диаметрінен үлкенірек бөлшектердің сақталуына ғана емес, сонымен қатар бөлшектердің кеуекті бөлімнің адсорбциясына және қалыптасқан тұнба қабатына ( сүзудің шлам түрі) байланысты жүзеге асырылады.
Сүзу механизмі Қатты заттарды сұйықтықтан сүзгі бөлімі арқылы бөлу күрделі процесс. Бөлу үшін орташа мөлшері, қатты заттардың орташа мөлшерінен аз, тесігі бар бөлімді қолдану қажет емес. Қатты заттар бөлшектердің орташа мөлшерінен гөрі үлкен тесікті бөлімдерде сәтті сүзілетіні анықталды.
Ең қарапайым жағдайы, қатты заттар кеуекті бөлімнің тесіктерінен үлкенірек болып бетінде тұрып қалады. Егер қатты заттардың мөлшері ең тар тесікегі капилляр мөлшерінен аз болса, онда:
- бөлшек фильтратпен бірге кеуекті бөлімнен өтуі мүмкін;
- тесіктердің қабырғаларында адсорбция нәтижесінде қатты зат кеуекті бөлімнің ішінде қалуы мүмкін;
- қатты зат механикалық тежеуге байланысты тесіктің орнында қалуы мүмкін.
Сүзудің басында сүзгінің бұлдырлығы қатты заттардың сүзгі бөлігінің тесіктері арқылы енуімен түсіндіріледі. Бөлім жеткілікті тежегіш қабілетіне ие болған кезде сүзінді мөлдір болады.
Осылайша, сүзу екі механизм бойынша жүреді:
- тұнба түсу арқылы, себебі қатты заттар тесіктердің ішіне енбейді және бөлімнің бетінде қалады (шламды сүзу түрі);
- тесіктерді бітеп тастау арқылы (сүзудің бітелген түрі); бұл жағдайда тұнба пайда болмайды, өйткені қатты заттар тесіктердің ішінде тұрып қалады.
Іс жүзінде сүзудің бұл екі түрі біріктірілген (аралас сүзу түрі).
Сүзінді көлеміне әсер ететін факторлар, сүзу жылдамдығынада әсер етеді, олар бөлінеді:
- гидродинамикалық;
- физика-химиялық.
Сүзгі бөлімдері әртүрлі сипаттамаларға сәйкес жіктеледі.