Ү=C+I яғни, ұлттық табыстың пайдаланылған бөлігін тұтыну (С) және жинақ (І) шығындарының сомасына тең. Мұнда тұтыну табыстың қызметін атқарады, яғни С = С (Ү).
Екінші жағынан, өндірілген ұлттық табысты былайша көрсетуге болады: Ү=C+S, мұндағы S-те (жинақ) табыс қызметін атқарады, олай болса S=S(V).
Сонымен егер C+I=C+S болса, онда I=S, инвестиция қызметі r:1=1(r) болады да, ал жинақ қызметі V:S=S(V) болады.
Қоғам көлеміндегі өзара байланысты тауарлар мен қызмет көрсету нарықтарының тепе-теңдігі, яғни жиынтық сұраныс пен ұсыныстың өзара теңдігі жинақ пен инвестицияның тепе-теңдігін сақтауды талап етеді. Инвестицияның процент қызметін, ал жинақтың табыс қызметін атқаруы тепе-теңдік мәселесін сақтауды өте қиындатады.
Инветицияның ұлғаюы ұлттық табыстың өсуі мен белгілі бір тиімділік арқылы жұмыспен толық қамтуды іс жүзіне асыруға ықпал етеді. Белгілі бір тиімділік деп отырғанымыз экономикалық теорияда – мультипликатор әсері деп аталады.
Мультипликатор – сөзбе-сөз аударғанда көбейткіш деген ұғымды білдіреді. Нарықтың шаруашылық жүйесіндегі мультипликатордың мәні мынада: инвестицияның ұлғаюы қоғамның ұлттық табысын алғашқы инвестиция өсімінің мөлшерінен артық мөлшерге көбейтеді. Басқаша айтқанда, суға тастаған тас қандай толқын шеңберін туғызса, экономикаға «тасталған» инвестиция да табыс және жұмыспен қамтудың өсуі сияқты тізбекті реакцияны туғызады. Әуелі инвестицияның ұлттық табыстың тұтынуына арналған бөлігінің өсуіне ықпалын қарастырайық. Осы арқылы сұраныс мультипликаторы зерттеледі.
Мультипликаторды мәліметтермен суреттеу үшін бір мысал келтірейік. Қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру үшін мемлекет 1 млн. Доллар жұмсады деп ұйғаралық. егер қоғамдағы қалыптасқан МРС 0,7-ге тең десек, онда мультипликатор, яғни
ҰТ-ның өсімі қандай болмақ? Ол,
тең.
Мультипликатордың теориялық концентрациясы инвестиция мен жинақтар арасында сәйкестікпен байланысты, тепе-теңдік мәселесін терең ұғынуға көмектеседі. S пен I сызықтарының тепе-теңдік болмауы экономиканың тиімділік қызметіне нұқсан келтіреді, инвестициялық және дефляциялық үзілістер пайда болады.
Инфляциялық және дефляциялық үзілістерді графикте былай көрсетуге болады. Алайда алдын ала жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныс арасындағы теңдікті түсіндіруге болады: ҰТ-ның өсуімен жиынтық сұраныс та өседі. Жиынтық сұраныс бұл бізге белгілі C + I сызығы, яғни инвестициялық және жеке тұтынуға пайдаланылатын ұлттық табыс.
Достарыңызбен бөлісу: |
