Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
Дип.-Бастауыш-сыныпта-есім-сөздерді-оқыту
| Магына (значенис) - азербайжанша ма/ш, өзбекше мано,
түрікше анлам, қырғызша ман, татарша мана, үйғырша мана, түрікменше ман, башқүртша мағана. Сөздік (словарь) - азербайжанша лүгат, өзбекше сузлик, түрікшс созлик, қырғызша созлик, татарша сузлик, үйғырша лұгат, түрікменше созлик, башқүртша һузлик т.б. Бүдан көріп түрғанымыз — бірқатар сөздер кейбір фонетикалық өзгешеліктері болмаса, жалпы түркі тілдерінде бірдей аталады екен (Қосымша Б). Төңкерістен кейінгі дәуірдс лексика саласының дамуындағы үлкен бір арна - орыс тілінен, не орыс тілі арқылы басқа тілдерден сөз алу болса, жоғарыда келтірілген мысалдардан шығатын қорытынды — өзінің тарихи даму сатыларында көптеген түркі тілдеріне тән ортақ нәрсе — бүлардың лексикалық қорына басқа тілдерден терминдер қабылдауы бір деңгейде болды. Десек те бүл түжырым оңтүстік түріктерге (әзірбайжан, түрік, өзбек) қарағанда көне түркі, қыпшақ, қазіргі алтай, саян, сібір туріктеріне тән деуге болады [58,18-130]. БСО мәтіндеріндегі терминдердің басым бөлігін қазаклың төл сөздері қүрайды. Мысалы: түбір сөзі (149 с/қ) лингвистикалық термин болуымен бірге, екінші бір мағынасында өсімдіктердің жер астындағы бөлшегі деген мағынаны да білдіреді. Ал жүрнак сөзі терминдік мағынасына қоса калдык немесе "заттың бір шағын белшегі" үғымын да білдіреді. БСО мәтіндеріне тән нәрсенің бірі —лык журнағының варианттары арқылы жасалган терминдердің кептеп кездесуі. Оқулық мәтіндеріндегі мүндай терминдердің саны - 9 (564 с.қ.). Мысалы: атау септік (319 с.қ.), есімдік (12 с.қ.). жіктік жалғауы (9 с.қ.), үндестік заңы (4 с.қ.) т.б. Кейбір лингвистикалық терминдер түркі халықтары үшін ортақ болып табылады. Мысалы: әдеби тіл термині азербайжан тілінде адаби дил, өзбекше адаби тил, түрікше едеби дил, қырғызша адаби тил, татарша адаби тил, үйғырша адаби тил, түрікменше адаби дил, башқүртша адаби тил (Қосымша Б). Сондыктан да кейбір терминдерді казақ тілінде аударуда қиындықтар болса немесе дүрыс аударылмаса, онда бүл терминнің түркі тілдеріндегі аудармаларын сскергсн жон лси ссептспміз. БСО мәтіндеріндегі лингвистикалык тсрммндердің көпшілігі калька арқылы жасалған (12 соз, 795 с.қ.) Мысалы: дыбыс - звук (254 с.қ.), есім сөздер - именные слова (36 с.қ.). жақ -лицо (286 с.қ.) т.б. Кейбір терминдер оның сол арқылы аударылып отырған тілдегі эквивалентімен алынған: сөз - слова (1190 с.қ.), буын - слог (130 с.қ.) т.б. жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|