ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛДАРЫН ЖАСАҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН әдістемесі

2.2 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛДАРЫН ЖАСАҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН әдістемесі

4. Адамның түстер мен формаларды қабылдауының физиологиялық ерекшеліктерін ескеру. Адам көру сезімінің көмегімен 180 түрлі түсті қабылдай алады. Түс пен оның косылыстарының безендіру мүмкіндігі шексіз. Түрлі түстер адамның көңіл-күйіне түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі. Кей түстер адамды дем алдырса, кей түстер шаршатады. Түстер комбинациясы да адамға түрліше әсер етеді.

Компьютерлік оқу кұралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып-үйрену құралдарын айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қәзіргі кезде оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану жолдарының әлі ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақгарға қолдану үшін әлі де айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мүғалімдер де жиі айтып келеді. Соңғы кездегі компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бүл щюблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.

Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.

Үйретуші программа қолданушыға теориялық материалды оқып үйренуді ұсынады. Бұл программадағы есептер мен сұрақтар адам мен машина диалогын ұйымдастыру үшін қолданылады.

Программаның талап ету типі 60 жылдардығы программалық үйретудің тікелей ұрпағы болып табылады, яғни қарапайым компьютерлік немесе автоматтандырылған үйретудің негізгі теориялық негізгі программалық үйрету болады. Қазіргі кезде “программалық үйрету” термині қазіргі кездегі компьютерлік технологиясымен тиісті. Программалық үйретудің негізгі элементі- есептердің тізбектелу ретін түсінетін программа. Көптеген құралдаржүйесі оқытушыларға әртүрлі жауаптар типін қолдана отырып үйретуші және бақылаушы тапсырмаларды құру мүмкіндіктерін береді.

1. Таңдаулы жауап. Үйренушіге тапсырма және дұрыс жауаптар жинағы беріледі. Дұрыс жауабын табу ықтималдығы келесілердің ең кішілеріне сәйкес келеді:

- бірнеше түрлі формада мағынасына қарай қайталануы

- таңдау үшін элемент санын көбейту

- 1-ші дұрыс жауаптың санын 2-ге немесе бірнешеге көбейту.

2. Конструкторлық бөлік жауап. Бұл типтің тапсырмасы мен жауап таңдау және бос конструкторлық арасындағы аралық. Конструкторлық бөлік жауабы оқытушы ұсынғын бөліктерден құралған.

3. Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы автоматтандырылған үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл таңдаушы компьютермен өз тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай конструкторлық жауап тапсырмасы үйренуші.Оңай конструкторлық жауап. Бұл типтің тапсырмасы автоматтандырылған үйрету және бақылау үшін қажет болып табылады. Бұл таңдаушы компьютермен өз тілінде байланыс жасауға мүмкіндік береді. Оңай конструкторлық жауап тапсырмасы үйренуші үшін қиып, себебі мүмкіндіктері не толық шек қояды және компьютерге жауап берерде ақылды жұмысты талап етеді.

Осындай құралдық программалар бар және ары қарай өңделуде.

Орындаушы программаның негізгі іс-әрекеттері:

- сұрақ және жауап нұсқалардың мәзірін беру

- анализ және жауап бағасы

Құралдық программаның көмегімен үйрету жүйесін құру 4 негізден тұрады:

1. Үйретуші программа сценарийін өңдеу. Мұнда педагог үйретуші программаға қандай оқу курсының қай бөлігін енгізу керектігіне шешім қабылдау керек.

2. Компьютерге жаңа программалардың жеке кадрлар текстік енгізу, сурет салу, бақылау фрагменттерін формалау. Мұнда, педагог компьютер функциясының кіші иелігі және енгізу және редакторлеу мүмкіндіктері болу керек.

3. Үйретуші программаның жеке элменттерін бүтін диалогтық жүйесімен байланыстыру, кадрлар арасында байланыс орнату.

4. Эксплуатация кезінде программаны қадағалау, оған жөндеулер және толықтаулар енгізу.

Құралдық жүйе тәсілдерімен үйретуші программаны құру басты кедергілерді құртуға көмектеседі. Компьютер технологиясын үйренудің бірінші қадамы бақылаушы программаларды қарастыру керек.

Үйрету кезінде компьютерді жеке бағытта қолдану – пәндік оқу құралы интегралдану және информатика. Мұнда компьютер үйрену үшін ғана емес, сонымен бірге математика, биология, физика, экология , геология пәндерін оқып үйренгенде ақпараттарды оң дейді: құралдық программалар арқылы компьютерде аналогтық түрдегі математикалық есептерді шешуге болады.

Оқу активизациясы компьютердің диалогтық қасиетімен байланысты. Дәстүрлі кластық оқу үшін ақпараттарды оқушылардың ауызша формада қабылдауы басты болып табылады. Бұл жағдайда оқушыларға сабақта белсенділік көрсету керек емес және мұғалім әр оқушының белсенді жұмысын, бақылауға ұйымдастыруға мүмкіндігі болмайды. Сондықтан дәстүрлі оқудың білімі 20-30% -ке төмен көрсеткіш береді. Егерде компьютерлік класта жүрсе, онда диалогтық компьютердің қасиеті оқушының іскерлігін қадағалайды және оның нәтижесін бақылайды.

Оқу индивидуализациясы компьютерді қолдану кезінде интерактивті компьютер жұмыстарының қасиетімен байланысты. Оқушылардың индивидуалды ерекшеліктерін тереңдету түрінде есепке алуан компьютерлік бағдарламалар орындай алады. Ғылыми білімді қолданғанда әрқашан теория мен практикаға тиісті сұрақтар болады. Дәстүрлік оқу бұл теориялық болып табылады. Шын мәнәнде кез келген педагог тақтада теорияны оқи отырып, оның орындалуын оқушылардан талап ету оңайырақ болады. Конструкторлық және функционалдық негізделген персоналды компьютер бұл өз мүмкіншіліктерін машинамен үйретуші болып табылады. Персоналды компьютер мүмкіндіктері мынадай:

- интерактивті жұмыс реті

- персоналдық

- графикалық, кляюстративтің жақсы мүмкіндіктері

- регистрация жеңілдігі, процесті оқу туралы ақпаратты сақтау, көшіру және программаны үйретуді көбейту мүмкіндіктері

Персоналды компьютерлік техникалық мүмкіндіктері:

- оқу процесін активтеу

- үйретуді индивидуалдау

- берілген материалдық көзқарасын дамыту

- теориялық білімдегі акцентті практикалыққа қосу

- оқушылардың оқуға деген көз қарасын дамыту

Жақсы оқудың негізгі шарттары бұл оқушылардың оқып үйреніп жатқан пәнге қызығушылығы болып табылады. Бұл қызығушының көптеген факторлармен байланысты. Олар:

- оқып үйреніп жатқан пән мазмұны

- оның күрделі деңгейі

- оқу процесінің ұйымы

- ұстаудың қолданатын жүйесі

- ұстаудың жеке сапасы және т.б.

Сонымен, компьютер – бұл мүмкіндіктері күшті үйретуші машина

Электрондық оқулықтың титул беті көкшіл түсті келген. Түрлі түстер адамның көңіл-күйіне. түрліше эмоциялық әсер ететіні белгілі. Кей түстер адамды дем алдырса, кей түстер шаршататынын білеміз. Түстер комбинациясы да адамға түрліше әсер етеді екен. Мұнда тек титул беті ғана емес бүкіл оқулық көкшіл түсті етіп таңдалды, себебі бүл түс және оған жақын түстерді де адамды демалдыратын түстерге (Негізінен көк түс - уақытты” және кеңістікті” сезімін, тағы сол сияқты салның сезім береді. Адамдардың тәртібін рационалды және ойластыра алатындай күйге келтіреді. Бір әалыптылыә және салмақтылық сезім силайды.) жатқызуға болады.

Оның титул беті (обложкасы) (3-сурет) келесі бөлімдерден тұрады

1. 
   Оқулықпен жұмыс
   
2. 
   Оқулықты қалай пайдалану жөнінде.
   
3. 
   Оқулық жайында.
   

2.1 «Информатика» электрондық оқу құралын жасақтауда пайдаланылатын бағдарламалар

Бірінші бөлім жеке файл түрінде сақталған және ол Delphi ортасындағы бірнеше формалар арқылы ұсынылады. Файлды іске қосканда экран бейнесі 1-суреттегідей болады:

  1-сурет. Интегралдың анықтамасы

Терезенің Кері түймесі шертілсе, пайдаланушы бастапқы терезеге қайта оралады. Ал туындыны оқытудың келесі кезеңіне өту үшін терезенің Келесі түймесін шерту керек. Сонда экранда интегралды есептеудің ережелері бар терезе шығарылады. Мұнда интегралды есептеудің үш ережесі келітірілген. Осы сияқты интегралды есептеудің басқа да ережелерін енгізіп қоюға болады. Оларды жаңа форма ашу арқылы және осы формата жаңа командалық түйме қосу арқылы жүзеге асыру мүмкін. Жалпы әрбір ережеге жеке форма құрып, оны толығымен түсіндіріп өтуге де болады.

Туындыны есептеудің ережелері терезесіндегі Кері түймесі шертілсе, туындының анықтамасы қайта көрінеді. Бұл анықтаманы ±мытып қалған жағдайда оны қайта оқып алуда ыңғайлы.

Ал терезенің Келесі түймесі шертілгенде, туынды тақырыбына мысал келтірілген терезе ашылады. М±нда интегралға нақты мысал беріліп, оны есептеу тәсілдері келтірілген.

Интегралды және оның қолданылуы тақырыбын оқыту кезеңі мысал келтірумен аяқталады.     Ќорыта айтќанда дипломдыќ жұмыстыњ нәтижесі Delphі программалау тілін ќолданып  Информатика пәнінен электрондық оқулықты пайдалану технологиясы жасалды..  Бұл жүйеге мәліметтерді классификациялау және ұйымдастыру‚ бөлімдері енген. Аќапараттыќ жүйеніњ нәтижесінде мәліметтер компьютерге енгізілді және өњделеді. Программада мұѓалімдерініњ жұмысын біраз жењілдету және де уаќытты тиімді пайдалануды көздедім. Біраќ бұл программа ешќашан мұѓалімніњ орынын толыќ алмастыра алмайды, өйткені  оќушыларға әрќашан сұраќтарына жауап беріп отыратын адам ќажет.

Компьютердің мультимедиялық мүмкіндіктерін қолданып туындыны оқыту жағдайында оқушының өз бетінше оқып-үйрену мүмкіндіктері жүзеге асырылады.

Бұл жұмыстыњ нәтижесінде ХХІ-ші ѓасыр талабына сай ќолдануѓа болатын берілгендер ќоры жасалынды. Бұл берілгендер ќорын Delphі программасында жасадым. Себебі‚ Delphі программасымен жұмыс істеу принцмптері Wіndows жүйесіне негізделген‚ оныњ объектілері терезе түрінде ашылады. СондыќтанWіndows жүйесімен таныс болѓан ќолданушы Delphі программасында берілгендер ќорымен жұмыс істеу ќиындыќ тудырмайды.

Бағдарламалауға деген қызығушылық күн сайын өсуде. Бұл күнделікті өмірге ақпараттық технологиялардың енуімен және дамуымен байланысты. Егер де адам компьютермен жұмыс жасаса, онда ол адамда ерте ме, кеш пе ынта, кейбір кездері бағдарламаларды үйрену қажеттілігі туындайды.

Қазіргі кезде дербес компьютерлерді пайдаланушылар арасында Windows операциялық жүйелері жанұясы танымал, және бағдарлама жасауға қызыққандар, осы жүйеде жұмыс жасайтын бағдарламалар жазуға ынталанады. Есептеуіш техниканың дамуы, бағдарламаны қамтамасыз жасау құралдарына деген эффективті қажеттілік, бағдарламалау жүйесінің пайда болуына әкелді, олардың ішінде келесілерді Borland Delphi және Microsoft Visual Basic көрсетуге болады. Тез жасау жүйесінің негізіне көрнекі жобалау технологиясы және оқиғалы бағдарламалау жатады, оның мәнін жасау ортасы бағдарламаның генерация кодының үлкен бөлігін алады және бағдарламалаушыға диалогтық терезелермен және жағдайларды өңдеу функциясын құрастыру жұмыстарын қалдырады.

Delphi – бұл Windows операция жүйесіндегі жұмыстарға бағытталған бағдарламаларды жасау ортасы. Delphi-де бағдарламалар, қазіргі көрнекі жобалау технологиялары негізінде құрылады, ол өз кезегінде бағдарламалаудың объекті-бағдарлану ойына базаланады. Delphi- де бағдарламалар Object Pascal тілінде жазылады және ол Turbo Pascal тілінің ізбасары және дамытушысы болып табылады. Delphi және Object Pascal ұзақ эволюцияның қорытындысы және қазіргі кезде ол, ең жаңа компьютерлік технологиялары бар өнім болып табылады. Бөліп айтқанда, Delphi көмегімен, консольдық тіркемелерден бастап және мәліметтер қорымен Internet үшін тіркемелерін аяқтайтын, әртүрлі түрдегі бағдарламаларды құруға болады.

DELPHI тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment)- дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы көптерезелік жүйе деп саналады және оның жүктелгеннен кейінгі көрінісі төмендегі түрде болуы мүмкін Екі класстың ұрпақтары да DOWork процедурасының атауы бойынша ұқсас әрекеттерді орындауы мүмкін. Бірақ, бұл жалпы жағдайда әртүрлі орындалады. Мұндағы әдістерді ауыстыру статикалық деп аталады, яғни копмильятормен программаны жүргізу кезеңінде әдістерді динамикалық ауыстыру жиі пайдаланылады. Мұны жүзеге асыру үшін аталық класта орналасқан әдіс динамикалық немесе виртуалды түрде хабарлануы тиіс. Осындай хабарлауды кездестіргеннен кейін компилятор екі кесте құрады. DMT (Dynamic Method Table) және VMT (Virtual Method Table) оларды сәйкес динамикалық немесе виртуалды әдістердің кіру нүктесіндегі адреске орналастырады. Әрбір ауыстырылатын әдіске оралған компилятор сәйкес кестелердің бірінен қосалқы программаға кіру нүктесінің адресін шығаруға мүмкіндік беретін кодты кояды.

Интерфейстің құрамына 4 терезе кіреді

1.Негізгі терезе (Projegt1.dpr);

2.Объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector);

3.Форманың құрастырушының терезесі (Form1.dfm);

4.Программа кодының терезесі (Unit1.pas).

DELPHI бірқұжаттық орта, яғни бір мезгілде тек қана бір қолданбалы программамен жұмыс атқаруға болады. Программа жобасының атауы негізгі терезесінің жоғарғы қатарында көрсетіледі.

Форманың терезесінен Unit кодына жөне одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады. Класс – өрістер, әдістер мен қасиеттер деп аталатынүш маңызды ұғымның бірлігін береді. Осы үш маңызды ұғымды бір бүтінге біріктіру инкапсуляция деп аталады. Көпшілік жағдайда, инкапсуляция класты программаның қалған бөліктерінен оқшаулауға мүмкіндік береді, нақты бір есепті шешудің «өзіндік жеткіліктілігін» арттырады. Нәтижесінде класс қандай да бір басқарушылықты арттырады. Мысалы, Tform класы Windows – терезесін құруға қажеттілерден, Tmemo класы – толық басқарылатын мәтіндік редактор жұмысын, Ttimer класы программа жұмысын таймермен қамтамасыз ететін құралдарды қамтиды (немесе инкапсуляциялайды).

.

2.2 «Информатика» электрондық оқу құралының басты формалары және

Класс – өрістер, әдістер мен қасиеттер деп аталатынүш маңызды ұғымның бірлігін береді. Осы үш маңызды ұғымды бір бүтінге біріктіру инкапсуляция деп аталады. Көпшілік жағдайда, инкапсуляция класты программаның қалған бөліктерінен оқшаулауға мүмкіндік береді, нақты бір есепті шешудің «өзіндік жеткіліктілігін» арттырады. Нәтижесінде класс қандай да бір басқарушылықты арттырады. Мысалы, Tform класы Windows – терезесін құруға қажеттілерден, Tmemo класы – толық басқарылатын мәтіндік редактор жұмысын, Ttimer класы программа жұмысын таймермен қамтамасыз ететін құралдарды қамтиды (немесе инкапсуляциялайды).

Сонымен инкапсуляция дайын программалық жабдықтаумен жұмыс істеуге арналған қуатты құрал болып табылады. Delphi жүйесінің кластар кітапханасы – бұл программа құруға арналған Borland фирмасының программистері құрған кірпіштер жиынтығы екен.

Кез келген класс басқа кластан туындайды. Ол үшін оны хабарлағанда ата- ана кластың аты көрсетіледі:

Object Pascal – дың барлық кластары жалғыз ата – ана ТObject класынан туындаған. Бұл кластың өрісі және қасиеттері жоқ, бірақ өзіне кез – келген объектілердің барлық өмірлік қасиеттерін қамтитын жалпы тағайындалудың әдістерін қамтиды. Программист ТObject класы ата – ана болмаитын класс құра алмайды. Оған төмендегідей бейнелеулер тән:

Delphi –дегі кластар тармағы қарайтырайық. TPersistent класы өзінің Тobject ата- анасының мүмкіндіктерін кеңейтеді: ол мәліметтерді файлға сақтап , оны одан қайтадан ала алады, нәтижесінде оның барлық ұрпақтары осы мүмкіндіктерді орындай алады. TComponent класы өз кезегінде, класты құрушының ортасымен әрекеттесіп, оны өзінің ұрпақтарына бере алады кластан автоматты түрде өзінің ата- анасының өрісі, әдісі және қасиеті шығады және олардың жаңамен толықтырылуы мүмкін. Сөйтіп, мұрагерлік принципі күрделі кластарды кезеңмен құруды және өзінің жеке кластар кітапханасын жасауға мүмкіндік береді..

TControl класы файлдармен және класты құрушының ортасымен жұмыс істеп қоймай, сонамен бірге экранда көрінетін бейнелерді құруға және оның қызметін орындауға қабілетті, ал оның ұрпағы TWinControl Windows терезелерін де құра алады және т.б. «3-сурет».

Электрондық оқулық жүйесін құру кезеңдері
2.3 «Информатика» электрондық оқу құралының тапсырмалары мен тест тапсырмаларын жасақтау
Электрондық оқу-әдістемелік құрал жасақтау 
Электронды оқу-әдістемелік құралды жасауда Macromedia Dreamweaver программасын қолдандым.
Сайт құрастыру үшін төмендегідей екі әдісті қолдануға болады:
Бұл программалардың басты артықшылықтары мынадай: 
Біріншіден, сізге HTML тілін (Hypertext Markup Language –
Екіншіден, бұндай программалардың көмегімен қарапайым оқулықтарды аз ғана
Үшіншіден, бұндай программалармен жұмыс жасай жүріп, сіз Web-сайт
Ал программа браузерге қажетті HTML кодты өзі жазады.
Microsoft Front Page, Macromedia Dreamweaver секілді HTML редакторларда
Енді жоғарыда айтылған екінші әдіске тоқталайық: 
Екінші әдіс HTML тілін терең білуде жатыр. HTML
Бұл бөлімде электрондық оқулықтың графикасын орналыстыруға тоқталамыз. Бағдарламаны құру үшін қолданылған компоненттер: Delphi ортасының компоненттері бағдарлама орындалғандағы көріністің пішімін анықтайтын бөлек элементтері ретінде қолданылады. Сонымен қатар, Delphi ортасының көрініспен жұмыс атқармайтын, яғни визуалды емес көптеген маңызды компоненттері бар. Дәлірек айтсақ, компонент алдын-ала даярланған бағдарламаның үзіндісі, оны қажет болғанда құрылып жатқан бағдарламаға ендіруге болады деп түсіну керек.

Пішін терезесі Windows жобасы – болашакта программа жазатын терезе болып табылады. Басында бұл терезе бос болады. Дәлірек айтсақ, ол Windows – дің интерфейстік элементтері үшін стандартты жүйелік менюді шақыру батырмаларынан, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан және тақырып жолынан тұрады. Әдетте, терезенің жұмыс алаңы нүктелік координаталық тормен толтырылған, ол формадағы компоненттердің орналасуын реттеу қызметін атқарады (бұл нүктелерді алып тастау үшін Tool/Environment Options меню командаларының көмегімен, Preference қойымтасындағы Display Grid ауыстырып қосқышындағы жалаушаны алып тастау қажет). Форма құрастырушысының немесе форманың терезесі – болашақ программаның Windows ортасындағы жобасы.

Delphi – бұл Windows операция жүйесіндегі жұмыстарға бағытталған бағдарламаларды жасау ортасы. Delphi-де бағдарламалар, қазіргі көрнекі жобалау технологиялары негізінде құрылады, ол өз кезегінде бағдарламалаудың объекті-бағдарлану ойына базаланады. Delphi- де бағдарламалар Object Pascal тілінде жазылады және ол Turbo Pascal тілінің ізбасары және дамытушысы болып табылады. Delphi және Object Pascal ұзақ эволюцияның қорытындысы және қазіргі кезде ол, ең жаңа компьютерлік технологиялары бар өнім болып табылады. Бөліп айтқанда, Delphi көмегімен, консольдық тіркемелерден бастап және мәліметтер қорымен Internet үшін тіркемелерін аяқтайтын, әртүрлі түрдегі бағдарламаларды құруға болады.

DELPHI тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment)- дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы көптерезелік жүйе деп саналады және оның жүктелгеннен кейінгі көрінісі төмендегі түрде болуы мүмкін, Delphi- де бағдарламалар Object Pascal тілінде жазылады және ол Turbo Pascal тілінің ізбасары және дамытушысы болып табылады. Delphi және Object Pascal ұзақ эволюцияның қорытындысы және қазіргі кезде ол, ең жаңа компьютерлік технологиялары бар өнім болып табылады.

Программалау Lego конструкторының бөлшектерімен атқарылатын жұмыс сияқты компоненттер жинағынан қажетті компонентті таңдап, форманың терезесіне орналастырудан басталады. Сөйтіп, форма терезесінде қажетті компонеттер бірінен соң бірі орналасады.

Бұл ерекшелік – визуалды (көзбен шолу) программалаудың негізі болып табылады. Программалаушы әр мезгілде құрылатын программаның терезесін бақылап отырып, қажетті өзгерістерді кез келген мезетте енгізу мүмкіндігіне ие болады.

Жоғарыда айтылғандарды басшылыққа ала отырып, оқу программасына арналған форма құруға болады. Бұл процесті жеңілдету үшін әрбір компоненттің қасиеттерін келтірейік. Компоненттердің орналасу ретіне қарай келтірейік, яғни алдымен форма дайындалады, одан кейін формаға панель орналасады, оған батырмалар мен енгізу жолы орналасады, ал белгі мен көп жолдық редактор панельдің үстіне форманың бос жеріне орналасады.

Компоненттердің өлшемі 800х600 экран мүмкіндігін ескере отырып, тағайындалған.
Кесте 9 Пішіндер компоненттері

Форманың өлшемі Height (биіктік) және Width (ені) ескертусіз алынған өлшеммен сәйкес келеді. Position қасиеті экранның жиектеріне қатысты форманың орналасуын басқарады. Podesigned і форманы Poscreen Center экранның центрі бойынша симметриялы етіп орналастыруды талап етеді.

Align қасиеті ол өзі орналасатын контейнерге салыстырмалы орналасатын компонентті туралау тәсілін көрсетеді. Контейнер – оған басқа компоненттерді орналастыруға болатын орын болып табылады. Осындай контейнердің бірі – Panel компоненті. Біз формаға панельді орналастырдық, оның қасиеті Align, мәні – AlButton ( төменгі жағынан) тағайындадық. Осы мәндерді тағайындағаннан кейін компонент төменгі жиекке тартылады да, бар ұзындығымен созылып орналасады.

Caption (тақырып) қасиеті барлық көрінетін элементке қатысты. Панель үшін оның ортасына орналасатын мәтінді анықтайды.

Панель мен оған орналасақан белгі белгі бір бүтін ретінде қабылдануы үшін панельдің Bevelouter (сыртқы жиек) қасиетіне Bvnone мәні тағайындалған.

Left (солға), Top(жоғарғы жағынан) және Width (ені) қасиеттері компоненттің сол жақ жоғарғы бұрышының орнын анықтайды.

Name (аты) қасиеті программадағы компоненттің атын анықтайды.

Қазіргі практикада қабылданған программалау стилі бойынша атаудың алдына екі әріптен тұратын префикс қойылады. Префикстегі мнемоника программистке атау берілген компоненттің немесе оның қасиетінің типі жөнінде ескертеді. Мысалы, Align қасиетінің барлық мүмкін мүмкін болатын мәні үшін Delphi – дегі стандартты префикс Al (ол Align сөзінен алынған); бұдан ағылшын сөздері:AlButton, AlTop, AlLeft және т.б.алынады.

Енгізу жолы көптеген оқу программаларында тікелей қатысады, сондықтан бұл компонент edinput деп аталады: ed префиксі - бұл edit компонентінің ағылшынша атауынан қысқартылып алынған, ал input программаға мәліметтерді енгізу денегді білдіреді.

Дәл осылайша қысқартылған атаулар: белгіге де арналған (LB – Label сөзінен, Output программаны шығару), көп жолдық редактордағы (mm – Memo сөзінен ), батырмалар OK (BB – BitBtn сөзінен, Run – программаны орындау), Close – жабу.

Edit компонентіндегі text қасиеті экранда пайда болған мезгілдегі енгізу жолындағы мәтіннің мазмұнын анықтайды. Бастапқы мәтін программаға мәліметті енгізуге кедергі жасамас үшін бұл қасиетті өшіруге болады. Дәл осылайша белгідегі Caption қасиетін, көп жолдық редактордағы Lines қасиеттері арқылы өшіруге болады. MmOutput Lines қасиетін тазалау үшін Объектілер инспекторы терезесіндегі осы қасиетті тышқанмен белгілеңіз және қасиетті өзгерту сұхбат терезесін шақырыңыз. MEMO1 мәтінін өшіріңіз де, терезені OK батырмасымен жабыңыз.

MmOutput компонентінің ScrollBars қасиетінің мәні: SSBoth (екі жағынан). Бұл мән Delphi – дередакторға горизонталь және вертикаль орағыш жолақтарының екеуін де тең орналастырады. WordWarp қасиетінің мәніне (сөздерді тасымалдау) False мәнін тағайындау қажет, ол редакторды ұзын мәтіндік хабарларды жахғанда сөздерді келесі жолға тасымалдауды орындамайды. Осы компоненттегі Align қасиетінің мәні Alclient болады, ал ол компоненттен форманың барлық қалған толтырылмаған бөлігін терезенің өлшеміне тәуелсіз алып тұруын талап етеді.

2.2 суретте Жұмыс барысы

2. 
   Программалар коды терезесі
   

Код терезесі – программа мәтінін құрып, жөндеуге арналған. Бұл мәтін арнайы ереже бойынша құрылады және программаның жұмыс алгоритмін сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы порограммалау тілі деп аталады. Delphi жүйесінде Объект Pascal программалау тілі тағайындалады. Ол кеңінен таралған Pascal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland коорпорациясының қызметкерлері жетілдірді (олардың құрған тілдері Turbo Pascal, Borland Pascal және Object Pascal деп аталады).

Ең алғашқы Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен жұмыс барысында программист оған программаны басқаруды жүзеге асыратын алғашқы толықтырулар жасайды. Тест оқушы білімінің деңгейін ғана анықтап қана қоймайды, оның ойын жүйелеп, жылдам есептеуіне, логикалық ойлау, есептеу дағдыларының қалыптасуына, тез шешім қабылдау қасиетінің дамуына тиімді әсер етеді. Тест оқушының білімін дәрежесі қандай екендігін анықтайтын және ол білімді түрлі жағдайларда қолдана білуін тексеруге мүмкіндік беретін тиімді жол.

Бұл дипломдық жобада «Арнаулы орта мектептегі пәндер бойынша бірыңғай тестілеу бағдарламасын құру» бағдарламасы келтірілген. Бағдарлама Borland Delphi бағдарламалау ортасы арқылы жүзеге асырылады және Borland Delphi ортасының компоненттері қолданады. Borland Delphi қазіргі уақытта программалаудың ең танымал тілдердің бірі болып саналады. Borland Delphi ең күшті мүмкіндіктерін оның ең негізгі алгоритмдік құрылымдарын және жаңаша ақпараттық технология MS Office, Internet Explorer сияқты ресурстарды бірлесіп пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған.

Borland Delphi Windows-та кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қосымшалар жасауға мүмкіндік беретін тіл болғандықтан, бұл дипломдық жұмыста оның негізгі басқару элементтері және олардың қасиеттері мен оқиғалары туралы мәселелер қарастырылды. Себебі, интерфейстік қосымшаларды қолдану қазіргі заманның технологиясына қойылатын талаптардың бірі болып табылады.

Borland Delphi Бағдарламаның түрлі мүмкіндіктері қарастырылып, оларды өзімнің бағдарламама қолдандым. Берілген тапсырмалар арқылы және жобаның қойылған мақсаты барысында, жұмысымды аяқтадым. Тест бағдарламасын құру кезінде ешқандай қиындық туған жоқ.

Осы дипломдық жобада информатика пәні бойынша тест сұрақтарын енгізілген. Сондай-ақ, түрлі мүмкіндіктер қарастырып, тест бағдарлама безендірілді.

Тест бағдарламасының блок-схема алгоритмін өңдеу

Иә Жоқ

Қазіргі кезде компьютерлер барлық адамдық қызметтерінде керек. Олар процестерді автоматтандыруға көмектеседі. Бұл дипломдық жобада кез-келген пәндер бойынша қолдануға болатын тестілеу бағдарламасы ұсынылған.

Компьютерді пайдаланып, студенттер мен оқушыларды семестр, тоқсан ішінде бірнеше рет тестілеу - олардың ағымдық білімін бағалаудың негізгі әдістерінің бірі. Өзіндік жұмыстар, консультациялар ұйымдастыру және тест тапсырмаларын орындау студенттердің білім деңгейін көрсететіні сөзсіз. Соңғы кезде тестілеу (сынақтау) маманды жұмысқа алу кезінде, мекеме қызметкерлерінің білім дәрежесін анықтауда және т.б. салаларда кеңінен қолдануда. Тестілеу жұмыстарын жүргізуде компьютерді пайдалану негізгі орын алып келеді.

Тест оқушы білімінің деңгейін ғана анықтап қана қоймайды, оның ойын жүйелеп, жылдам есептеуіне, логикалық ойлау, есептеу дағдыларының қалыптасуына, тез шешім қабылдау қасиетінің дамуына тиімді әсер етеді. Тест оқушының білімін дәрежесі қандай екендігін анықтайтын және ол білімді түрлі жағдайларда қолдана білуін тексеруге мүмкіндік беретін тиімді жол.

Бұл дипломдық жобада «Арнаулы орта мектептегі пәндер бойынша бірыңғай тестілеу бағдарламасын құру» бағдарламасы келтірілген. Бағдарлама Borland Delphi бағдарламалау ортасы арқылы жүзеге асырылады және Borland Delphi ортасының компоненттері қолданады. Borland Delphi қазіргі уақытта программалаудың ең танымал тілдердің бірі болып саналады. Borland Delphi ең күшті мүмкіндіктерін оның ең негізгі алгоритмдік құрылымдарын және жаңаша ақпараттық технология MS Office, Internet Explorer сияқты ресурстарды бірлесіп пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған.

Borland Delphi Windows-та кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қосымшалар жасауға мүмкіндік беретін тіл болғандықтан, бұл дипломдық жұмыста оның негізгі басқару элементтері және олардың қасиеттері мен оқиғалары туралы мәселелер қарастырылды. Себебі, интерфейстік қосымшаларды қолдану қазіргі заманның технологиясына қойылатын талаптардың бірі болып табылады.

Borland Delphi Бағдарламаның түрлі мүмкіндіктері қарастырылып, оларды өзімнің бағдарламама қолдандым. Берілген тапсырмалар арқылы және жобаның қойылған мақсаты барысында, жұмысымды аяқтадым. Тест бағдарламасын құру кезінде ешқандай қиындық туған жоқ.

Осы дипломдық жобада информатика пәні бойынша тест сұрақтарын енгізілген. Сондай-ақ, түрлі мүмкіндіктер қарастырып, тест бағдарлама безендірілді.

Сонымен қатар, әрбір пайдаланушы өз қажеттілігіне пайдалану мүмкіндігіне ие. Тест бағдарламасына керекті сұрақтарды енгізіп, білімдері мен біліктіліктерін тексере алады. Мұғалімге көмекші құрал ретінде ұсынуға болады. Бұл тест бағдарламасы арқылы оқытушылар, өткен тақырыпты немесе жаңа тақырыпты бекіту, сұрау ретінде пайдаланып, оқушылардың білімін тексеріп отыруларына ең тиімді құрал. Әрі сабақта оқушылар үшін қызықты да тартымды өтеді. Сол сияқты оқушылардың немесе пайдаланушылардың білімін тексере отырып, ой-өрістерін дамытып, қызығушылықтарын да арттыруға болады. Себебі, қарапайым қағаз бетінде жазылған тесттен гөрі, арнайы бағдарламада жазылған тесттің ерекшелігі жоғары.

Алдағы уақытта осы тестілеу бағдарламасының қолданысқа енетініне үлкен сенімімді білдіремін.

Бұл дипломдық жобада «Арнаулы орта мектептегі пәндер бойынша бірыңғай тестілеу бағдарламасын құру» бағдарламасы келтірілген. Бағдарлама Borland Delphi бағдарламалау ортасы арқылы жүзеге асырылады және Borland Delphi ортасының компоненттері қолданады. Borland Delphi қазіргі уақытта программалаудың ең танымал тілдердің бірі болып саналады. Borland Delphi ең күшті мүмкіндіктерін оның ең негізгі алгоритмдік құрылымдарын және жаңаша ақпараттық технология MS Office, Internet Explorer сияқты ресурстарды бірлесіп пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған.

Borland Delphi Windows-та кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қосымшалар жасауға мүмкіндік беретін тіл болғандықтан, бұл дипломдық жұмыста оның негізгі басқару элементтері және олардың қасиеттері мен оқиғалары туралы мәселелер қарастырылды. Себебі, интерфейстік қосымшаларды қолдану қазіргі заманның технологиясына қойылатын талаптардың бірі болып табылады. Бұл терезе екпінді формада немесе мәліметтердің екпінді модулінде орналасқан жеке компоненттер арасындағы байланысты көрнекі бейнелеуге арналған. Терезедегі кез келген компонентті белгілеу формалар терезесіндегі сәйкес компонентті екпінді жасайды және объектілер инспекторы терезесінде осы компоненттің қасиеті бейнеленеді. Екі рет тышқанмен белгілеу Code Insight механизмінің жұмыс істеуіне әкеледі, ол OnClick оқиғасын өңдеу үшін дайындалған код терезесіне орналастырады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. 
   Архангельский А.Я. Программирование в Delphi 6. – Москва -2000г.
   
2. 
   Архангельский А.Я. Справочное пособие по Delphi 6 -Москва 2000г.
   
3. 
   Баас Р. и другие. Delphi 6. Для пользователя. - Киев, 2000г.
   
4. 
   Бобровский В.А. Delphi 6. Начальный курс. - СПб, 2008г.
   
5. 
   Бобровский В.А. Delphi 6. Учебный курс. - СПб, 2000г.
   
6. 
   Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика.-Астана:«Эверо», 2004ж.-256 б.
   
7. 
   А.Ә. Шайқұлова, С.Т.Аманжолова, Н.Т.Асқарова Бағдарламалық жасақтаманың қазіргі заманғы жабдықтары «Фолтант» баспасы/Астана-2007ж.11-13б.
   
8. 
   Глушаков С.В., Клевцов А.Л. – Программирование в среде Delphi 7.0. ФОЛИО, 2003.
   
9. 
   Глинский Я.Н., В.Е.Анохин, В.А.Ряжская – TURBO PASCAL 7.0 и Delphi. Учебное пособие. Москва – Санкт – Петербург – Киев. 2001.
   
10. 
    Гусева А.И.Учимся программировать Pascal 7.0.-М:«Диалог-МИФИ»,2001г.-256 с.
    
11. 
    Камардинов О.Есептеуіш техника және программалау.- Алматы: «Рауан», 2001ж.-421 б.
    
12. 
    Культин Н. Б.- Delphi в задачах и примерах. – СПб.: БХВ – Санкт – Петербург, 2009.
    
13. 
    Культин Н. Б. – Программирование в TURBO PASCAL 7.0 и Delphi/ - СПб.:БХВ – Санкт – Петербург, 2004.
    
14. 
    Культин Н.Б. Delphi 6. Программирование на Object Pascal.-СПб.
    

15. 
    Культин Н. Б. – Основы программирование Delphi 7. Санкт-Петербург. БхВ – Петербург 2003.
    
16. 
    Канзюба С.П., Громов В.Н. Delphi5. Базы данных и приложения. Лекции и упражнения. - К: «Диасофт», 2001г.-576 б.
    
17. 
    Рейсдорф Кент. Delphi 6. Освой самостоятельно. - М.:Бином, 2009г7
    
18. 
    Сыдықов Б. Д., Ш. Т.Шекрбекова, Н. И. Культин - Delphi ортасында бағдарламалау практикумы./ Алматы, 2005ж. /
    
19. 
    Тейксера, Стив, Пачеко, Ксавье. Delphi5, Руководство разработчики, том 2. Разработка компонента и программирование баз данных: Пер. с англ.- М.: Издательский дом «Вильямс», 2001г.-992 б.
    
20. 
    Титаренко Г.А. «Автоматизированные информационные технологии в экономике». 2010г. 570 б.
    
21. 
    Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delphi5. Руководство разработчика, базы данных. М: Налидж, 2000г.-640 б.
    
22. 
    Фаронов В. В. - Delphi 5. Учебный курс. – М..Нолидж, 2001.
    
23. 
    Семакин И.Г., Шестаков А.П. Основы программирования.-Москва: «Мастерство», 2001г.-254 с.
    
24. 
    Эбнер Михаэль. Delphi 6. Руководство разработчика. - Киев, 2000г.