Дипломдық ЖҰмыс 5B012000 «Кәсіптік оқыту»

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Интеллектуалды ұлт-2020» ұлттық жобасында: «біз жастарымыздың жаңа білімді игеріп қана қоймай, жаңа білімді қалыптастыру қабілетін қамтамасыз етуіміз керек.Бүгінгі ең құнды білім - бұл шығармашылық ойлау, білімді қалпына келтіру, жаңа шешімдер жасау қабілеті., технология »[1].

Техникалық колледждерге жүктелген міндеттердің бірі - «іргелі білімі кең, білімді, еңбек нарығы мен технологияның өзгермелі талаптарына бейімделген, топта жұмыс істей алатын білімді мамандарды даярлау» [2].

Бұл қазіргі кездегі студенттердің техникалық ойлауын қалыптастыру проблемасының маңыздылығын көрсетеді. Себебі бұл студенттерді өндірісте жұмыс істеуге және тұлғаны дамытуға жетелейтін қуатты құралдардың бірі. Сонымен бірге студенттердің шығармашылық техникалық қызметі проблемасы теориялық және практикалық шешімдерді қажет ететін бірқатар мәселелерді қамтиды. Студенттерде техникалық ойлауды қалыптастыру ұзақ және күрделі процесс болғандықтан, бұл кәсіби қызметті бастамас бұрын оны жетілдіру керек дегенді білдіреді. Бұл мәселені зерттеу колледждегі оқу процесін ынталандыруға көмектеседі.

Жалпы, техникалық ойлау қабілеті студенттің жеке сипаттамасы ретінде кәсіби іс-әрекет объектісінің көріну ерекшеліктерінде, жеке тұлғаның әлеуметтік тәжірибесін түсіну процесінде алынған өзін-өзі анықтау әдістерін анықтауда көрінеді. техникалық қызмет. Колледж студенттерінің техникалық ойлауы дегеніміз - бұл білім беру процесінің өзара байланысты ерекшеліктерінің жиынтығы, сонымен қатар оларға ғылыми, теориялық және арнайы-техникалық білім беру жүйесін табысты игеруге мүмкіндік беретін, тұлғаның интеллектуалды көрінісі ретінде әрекет ететін мотивациялық қажеттіліктер. олардың оқу қызметі кәсіби қызметтің заманауи әдістерін игереді

Жоғары техникалық білімнің инновациялық дамуының теориялық және практикалық мәселелерін шешу барысында оның ғылыммен және өндіріспен ажырамас байланысында құрылыс педагогикасы маңызды рөл атқарады. Құрылыс индустриясының басым практикалық міндеттерінің бірі - ғылымды қажетсінетін өндірістің заманауи талаптарына сәйкес құрылыс және техникалық білім берудің сапасын арттыру.

Заманауи өндіріс саласындағы құрылысшының пәнаралық қызметінің таңқаларлық ерекшелігі оның кең ауқымды шығармашылық сипаты болып табылады. Әлеуметтік-техникалық жобаларды іске асыруға қатысушы құрылысшы іс жүзінде ғылыми білімдердің кең спектрін қолданады. Бұл білімді қолдану тиімділігі маманның ақыл-ой әрекетінің шығармашылық компонентінің даму деңгейіне айтарлықтай байланысты. Нарықтық экономика жағдайында инженер шығармашылық техникалық ойлаумен қатар қажет болады: стратегиялық, экологиялық және экономикалық ойлау; өндіріс пен экономикалық дамудың циклдік сипатының жалпы заңдылықтарын түсіну; инновациялық үдеріс белгілі бір өндірісте немесе кәсіпорында болатын цикл фазасын дұрыс бағалау мүмкіндігі; дамып келе жатқан сұраныс нарығындағы жағдайды болжау мүмкіндігі.

Жыл сайын құрылысшының қызметі жеке кәсіби міндеттерді шешуден проблемаларды шешуге және жобаларды басқаруға қарай қайта бағытталуда. Жұмыстың жаңа формалары мамандардан процесс тұрғысынан ойлауды, жаңа жағдайларға сәйкес «жол бойында» мақсаттарды анықтай және түзете білуді және бірнеше баламаларды ескере отырып әрекет етуді талап етеді.

Қазіргі жағдайда табысты құрылысшының ойлауы болып табылады, оның барлық компоненттері арасындағы әр түрлі байланыстарды ескере отырып, оған «жалпы» мәселені әртүрлі жағынан көруге мүмкіндік беретін жүйелік ойлау.

Экономиканың жаңа түрі техникалық колледж түлектеріне жаңа талаптар туғызады. Олардың ішінде интеллектуалды, шығармашылық, коммуникативті, өзін-өзі ұйымдастыратын және кең әлеуметтік, экономикалық және мәдени контекстегі іс-шараларды ойдағыдай ұйымдастыруға мүмкіндік беретін адамгершілік-этикалық қасиеттерді жүйелі ұйымдастыруға қойылатын талаптар күннен-күнге басымдыққа ие болып отыр.

Жоғары техникалық білім берудің жоғары сапасының ажырамас көрсеткіші - техникалық колледж түлектерінің құзыреттілігі - олардың кәсіби және әлеуметтік салада ойдағыдай шығармашылық қызметке интеллектуалды және рухани әлеуетін іске асыруға деген ұмтылысы мен қабілеті. Құрылыс технологиясының сапасын арттыру мәселесін шешу құрылыс ойлауының үздіксіз дамуымен тығыз байланысты.

Техникалық ойлауды қалыптастыру мен дамыту проблемалары студенттерді оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін шешу үшін әрқашан өзекті болып келді.

2017 жылдың 17 сәуірінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан құрылысшылар одағының конгресінде сөйлеген сөзінде: «Біз балалардың техникалық саласында қосымша білім беруді дамыту үшін көп жұмыс істеп жатырмыз. Балаларға физика, химия, басқа пәндерді оқуда алған негізгі білімдерін практикалық, жобалық іс-әрекетте бекіту үшін колледждегі «арнайы нұсқаманы зерделеу құрылыс технологиясы» пәнін оқытуды сапалы түрде қалай өзгерту керектігі туралы ойлануымыз керек ... Колледж оқушылары, студенттер бүгінде ерекше, серпінді істер жиі жасалады: роботтар, пилотсыз ұшу аппараттары, мини-кемелер және т.б. Жасөспірімдер командалары көк жаға біріншіліктерінде де керемет дағдылар мен қабілеттерін көрсетеді. Біз жігіттерге қолдау көрсетуіміз керек, олардың таңдаған мамандықтары бойынша жетістіктерге жетуіне және олардың арман-мақсаттарын жүзеге асыруға көмектесуіміз керек, содан кейін отандық машина жасау саласының болашағы зор болатынына сенімдімін, бұған біз, әрине, күмәнданбаймыз.

2016 жылдың 1 желтоқсанында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының Парламентіне жыл сайынғы жолдауында техникалық ойлауды дамыту қажеттілігіне де баса назар аударды: «Студенттер ойдан тыс ойлауы керек, тапсырмалар қоя білуі және оларды шеше білуі керек».

Алматы облысында аймақтық экономика үшін білікті кадрлар даярлауға бағытталған «АЛҒА» жаңа білім беру жобасы әзірленді. Бұл жобаның стратегиялық мақсаты: «жаратылыстану-математикалық, технологиялық білім беруде және білім беру ұйымдарындағы еңбек тәрбиесінде бәсекеге қабілетті сапа деңгейіне жету»

Осыған байланысты студенттердің құрылыс білім деңгейін арттыру қажет болады. Алайда, біз Студенттердің технологиялық сауаттылығы техникалық ойлаудың дамуына тікелей байланысты екендігімен бетпе-бет келеміз.

Ғимаратты фигура немесе деталь түрінде, ал графикалық немесе схемалық бейнені іс-әрекет тәсілі ретінде ұсына білу тек техникалық қана емес, сонымен қатар шығармашылық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Техникалық ойлау айқындық пен дәйектілікпен, символиканың дәлдігімен, бақылауларды бақылау, талдау және түсіндіру қабілетімен сипатталады.

Бұл мәселе көптеген авторлардың еңбектерінде бірнеше рет қарастырылғанына қарамастан, көптеген студенттер шығармашылық және техникалық мәселелерді шешуде қиындықтарға тап болады.

Осыған байланысты қоғамның техникалық мамандықтарға, техникалық мәселелерді қоюға және шешуге қабілетті адамдарға деген қажеттілігінің артуы мен технология сабағында студенттердің техникалық ойлауын дамыту проблемасын жеткіліксіз зерттеу арасында қайшылық бар.

Сонымен, біздің зерттеу жұмысымызда біз келесі мәселені зерттейміз: оқу құралдары көмегімен «құрылыс өндірісінің арнайы пәндік технологиясы» бөлімін оқып үйрену кезінде колледж студенттері арасында техникалық ойлауды дамытудың қандай шарттары бар?

Біздің зерттеу объектісі - бұл технология бойынша оқу процесі.

Зерттеу пәні - құрылыс өндірісінің арнайы пәндік технологиясы сабақтарында техникалық ойлауды дамыту процесі.

Дипломдық жұмысымыздың мақсаты: «оқу өндірісінің арнайы пәндік технологиясы» бөлімін оқу-әдістемелік құралдардың көмегімен оқып үйрену кезінде студенттердің техникалық ойлауын дамытудың педагогикалық шарттарын анықтау және сабақтар әдістемесін әзірлеу.

Дипломдық жұмысымыздың міндеттері:

- колледж студенттерінің техникалық ойлауын дамытудың теориялық негіздерін қарастыру;

- колледжде күнтізбелік-тақырыптық жоспар құру және арнайы пән бойынша сабақтар дайындау;

Гипотеза: «Құрылыс өндірісінің арнайы пәндік технологиясы» бөлімін оқып үйрену кезінде студенттер арасында техникалық ойлауды дамытудың жетістігіне мыналар қол жеткізіледі:

• 
  Студенттердің техникалық қызметі практикалық жұмыс жүйесінде жүзеге асырылады.
  
• 
  Оқыту және көрнекі құралдар техникалық ойлауды дамытудың дидактикалық құралы ретінде қолданылады.
  
• 
  Студенттердің техникалық есептерді шығару әдістемесі қолданылады.
  

• 
  Осы мәселе бойынша психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау.
  
• 
  Студенттердің техникалық ойлауын дамытудың психологиялық-педагогикалық шарттарын сипаттау.
  
• 
  Студенттердің техникалық ойлауының даму деңгейлерін анықтау.
  
• 
  Оқыту және көрнекі құралдар жиынтығын жасау
  

1. 
   ТАРАУ «ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 1» БАҒЫТЫ БОЙЫНША АРНАЙ ПӘНІН ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА КОЛЛЕДЖ СТУДЕНТТЕРІНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
   

1.1 Оқу процесінде техникалық ойлау қабілетінің түсінігі

Соңғы онжылдықта философияда, психологияда, педагогикада «ойлау түрін» ажырату әдетке айналған. Көбінесе гуманитарлық, көркемдік, математикалық, физикалық, экономикалық және басқа түрлері бар. Белгілі ғалым-географ Н.Н.Баранский географиялық ойлаудың болуы туралы айтты, Цветков Л.А. химиялық ойлаудың ерекшеліктерін атап өтті; В.О.Ключевский тарихи ойлау туралы айтты. Тарихи ойлаудың ерекшеліктерін тұжырымдаған Лернер И.Я. «Физикалық» ойлау терминін В.Ф.Юскович бөлген. Техникалық ойлауға келетін болсақ, бұл ойлаудың бір түрі. «Техникалық ойлау» терминін философияға П.К.Энгельмайер «Технология философиясы» деген еңбегінде енгізген. Ол «техникалық деп атауға болатын ерекше ақыл-ой бар» деп мәлімдейді.

Техникалық ойлауды зерттейтін қазіргі заманғы ғалым философ М.Л.Шубас оны «табиғат пен қоғамды белгілі бір деңгейде тану және өзгерту мақсатында техникалық құралдар мен технологиялық процестерді дамытуға, құруға және қолдануға бағытталған логикалық шындық формаларының бірі ретінде» анықтайды. тарихи жағдайлар [3].

«Психологиялық сөздікте» Н.З.Богозов, И.Г.Гозман, Г.В.Сахаровта техникалық ойлау техникалық мәселелерді өз бетінше құрастыруға және шешуге бағытталған қызмет ретінде анықталған.

«Негізгі ұғымдар, терминдер, нақты лексика» сөздігіне сәйкес С.М.Вишнякова техникалық ойлау: «Еңбек тәрбиесінің негізгі механизмдерінің бірі, еңбекті тиімді ұйымдастырудағы технологиялық білім мен тәжірибенің жинақталуын қамтамасыз ету, еңбек қызметінің нәтижелерін түсіну; бизнеске шығармашылық қатынасты, өндірісті ұтымды етуге деген ұмтылысты қалыптастыру; эмоционалды көтерілу мен берілгендікті қалыптастыру »

Философиялық энциклопедияда техникалық ойлау субьектінің объектілер мен құбылыстардың маңызды байланыстары мен қатынастары, жаңа идеяларды шығармашылықпен құру барысында мақсатты, делдал және жалпыланған танымнан тұратын шындықты белсенді бейнелеудің жоғарғы формасы ретінде анықталады. оқиғалар мен әрекеттерді болжау [4].

Орыс психологиясындағы ең дамыған ойлау теориясы С.Л.Рубинштейннің еңбектерінде қамтылған.Ол ойлауды объективті әлеммен өзара әрекеттесетін субъектінің қызметі деп түсінетіндігін бірнеше рет баса айтады «Техникалық ойлау процесі, ең алдымен, талдау және талдаумен ерекшеленетін нәрсені синтездеу; содан кейін олардан алынған абстракция және жалпылау. Бұл процестердің өзара қатынастарындағы заңдылықтары ойлаудың негізгі ішкі заңдылықтары болып табылады».

Қазақстандық педагогикалық энциклопедияда техникалық ойлау шындықтың объектілері мен құбылыстарын олардың маңызды қасиеттері, байланыстары мен байланыстарында жалпыланған және жанама түрде бейнеленуімен сипатталатын адамның танымдық іс-әрекетінің процесі ретінде анықталады.

Техникалық ойлаудың жіктелуін қарастырайық.

Қазіргі кезде теориялық және практикалық ойлау ерекшеленеді. Теориялық ойлау объектілердің заңдылықтары мен қасиеттерін ашуға бағытталған. Практикалық ойлау - бұл практикалық іс-әрекет барысында болатын ойлау процесі.

Б.М.Теплов практикалық ойлаудың ерекшеліктерін көрсетті, ол тікелей практикалық іс-әрекетке өрілген, оның барысында ол бірден тексеріледі. Бұл қабылданатын шешімге өзіндік жауапкершілік жүктейді. Ол практикалық ақыл-ойдың ең тән ерекшелігі гипотезаларды алға қоюға және тексеруге мүмкіндік болмаған кезде, уақыттың қатал жағдайында мәселелерді шеше білу деп санайды.

Б.М.Теплов өз еңбектерінде ойлаудың келесі түрлерін ажыратады:

• 
  көрнекі-бейнелі
  
• 
  визуалды және тиімді.
  

Көрнекі-тиімді ойлау - бұл нақты объектілермен тікелей әрекеттесу, олардың маңызды қасиеттері мен байланыстарын анықтау басталатын ойлау түрлерінің бірі. Ол шындықты жалпылама бейнелеудің бастауы мен бастапқы негізін қалайды. Оның ерекшелігі - ойлау процесінің өзі адамның нақты объектілері бар адам жүзеге асыратын практикалық трансформациялық әрекет екендігінде. Бұл жағдайда мәселені шешудің негізгі шарттары сәйкес объектілермен дұрыс әрекеттер болып табылады. Ойлаудың бұл түрі нақты өндірістік және техникалық еңбекпен айналысатын адамдар арасында кеңінен ұсынылған, оның нәтижесі техникалық объектіні құру болып табылады.

Ойлаудың келесі классификациясы:

• 
  өнімді
  
• 
  репродуктивті ойлау.
  

С.Л. Рубинштейннің ойлаудың жалпы психологиялық теориясы бойынша бар:

• 
  интуитивті ойлау
  
• 
  аналитикалық (логикалық) ойлау.
  

Аналитикалық ойлау уақытында орналастырылған, нақты белгіленген кезеңдері бар, көбінесе ойлаушы адамның санасында бейнеленеді.

«Аналитикалық» сөзі ойлаудың жетекші операциясы - талдауымен тығыз байланысты. «Синтез арқылы талдау - ойлаудың негізгі, бастапқы және әмбебап механизмі - танылған объектіні жаңа байланыстар мен қатынастарға қосу арқылы осындай ашу...».

С. Л. Рубинштейн ой «танымдық іс-әрекеттің ешқайсысы талдаусыз жасай алмайды» деп санайды. Сонымен, салыстыру кезінде объектілердің маңызды және елеусіз белгілері ашылады және мұны олардың қасиеттерін талдау арқылы ғана жасауға болады; жіктеу сонымен қатар объектілердің қасиеттерін аналитикалық зерттеуді, содан кейін оларды салыстыруды және синтез көмегімен топтауды қажет етеді. Талдау мүмкіндігі адамның интеллектуалды-логикалық сипаттамаларын сипаттайды, мысалы, білім объектісін элементтерге бөлшектеу қабілеті; қарастырылатын құбылыстардағы, процестердегі ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табу; жалпы спецификалық белгілерді оқшаулау; талданған объектілерді, құбылыстарды белгілі бір тәртіпке келтіру»

Заттар мен құбылыстардың мәніне ену, олардың ішіндегі және олардың арасындағы тікелей көзден жасырынатын байланыстар мен қатынастарды түсіну үшін олармен психикалық манипуляциялар жүргізу қажет, нәтижесінде осы жасырын байланыстар мен қатынастар айқын. Бұл байланыстарды түсіну қазіргі жағдайдың шекараларын күшейтеді, тек осы жерде және қазіргі кезде қабылданған заттар мен оқиғалар шексіз кеңістікте болатындардың барлығының елеусіз бөлігі ғана екенін білеміз деген мағынада ғана емес, сонымен бірге біздің көзімізбен, көзге, құлаққа, иіске және т.б. берілмейтін нәрсені көре аламыз. Қоршаған әлемнің мұндай психикалық бейнесі оның сезімтал бейнесімен астасып, қоршаған әлемді барынша толық бейнелейді. Ойлаудың көмегімен адам әлемді барлық алуан түрлілігімен, қасиеттерімен және қатынастарымен танысады. Ойлау психиканың бөлігі бола отырып, оның негізгі функцияларының бірін - оқиғаларды болжау функциясын орындайды. Сонымен, ойлаудың көмегімен адам тек шындықты ғана емес, мүмкін болатын нәрсені де біледі, ол оны танып қана қоймайды, сонымен қатар жасайды.

Ой мен материя арасындағы жалпы байланысты философия зерттейді. Социология ойлаудың қоғамның әлеуметтік құрылымына және оның даму процесіне тәуелділігін зерттейді. Тұжырымдама, пайымдау және қорытынды жасау сияқты ойлаудың негізгі формалары арасындағы логикалық байланыстар логика арқылы зерттеледі. Нақты ойлаудың заңдылықтары және оның басқа психикалық құбылыстармен байланысы психологиялық зерттеудің пәні болып табылады. Егер логика дайын, бұрыннан қалыптасқан тұжырымдамалар арасындағы байланысты зерттейтін болса, онда психология, мысалы, оларда жетіспейтін қасиеттердің сипаттамасы орын алуы мүмкін тұжырымдаманы қалыптастыру процесінің өзі мүдделі. Психология ұғыммен жұмыс істеуге негізделген дамыған ойлау формаларына ғана емес, оның қарапайым түрлеріне де қызығушылық танытады [6].

Психикалық құбылыстардың өзара байланысы туралы негізгі тезис басқа психикалық процестердің, күйлердің және эмоциялардың, көзқарастардың, мінездің, жеке қасиеттердің жеке қасиеттерінің ойлауына әсерін зерттеу кезінде жүзеге асырылады. Қоршаған ортаға бейімделу екі принципті әр түрлі жолмен жүзеге асырылуы мүмкін: а) өзгермелі жағдайларға тәуелді емес автоматтандырылған, қатаң кодталған әрекеттерді орындау арқылы және ә) мәліметтерде нақты жағдайларды, жүріс-тұрыстың жаңа жеке формаларын дамыту арқылы өзгертілген жағдайларды ескеру. Өзгермелі жағдайларға жеке бейімделу негізінде жануарлар мен адамдардың мінез-құлқында көптеген ұқсастықтар бар.

Адамдардың ойлауы мен рационалды мінез-құлқына негізделген мінез-құлқы бір-біріне қатысты айтарлықтай және түбегейлі ерекшеленеді. Негізгі айырмашылығы - жануарлардың мінез-құлқы бейімделгіш, адамның мінез-құлқы бейімделгіш және өзгергіш. Адам әрекетін түрлендіру барысында ойлау мақсат қою құралы және мақсатты әрекеттерді дайындауға арналған құрал ретінде әрекет етеді. Екеуі де заттар мен құбылыстардың неғұрлым жалпы қасиеттері мен олардың арасындағы байланыс жалпыланған түрде бекітілген тілді құрал ретінде пайдалану негізінде ғана мүмкін болады. Сөйлеу түрінде болатын және қарым-қатынас құралы болып табылатын тілдің қалыптасуы, өз кезегінде, әлеуметтік ортада ғана мүмкін болады. Ойлау деңгейіндегі рефлексияның ерекшелігі - заттар мен олардың ішіндегі белгілер арасындағы қатынастардың нақты көрінісі; ол жалпылауды жүзеге асыру үшін қажет.

Ойлау дегеніміз - қоршаған шындықтағы объектілер арасындағы байланыстар мен қатынастардың жалпыланған және жанама көрінісімен сипатталатын, сөйлеумен тығыз байланысты әлеуметтік шартты, танымдық психикалық процесс.

Ойлаудың пайда болуының бастапқы нүктесі ретінде іс-әрекеттің екі формасы бар: объективті қызмет және байланыс. Дамыған қабылдау субъектіге объектінің барынша адекватты бейнесін беретін биологиялық алғышарт ретінде әрекет етеді, онсыз оған адекватты манипуляция жасау мүмкін емес, сәйкесінше объект ішінде де, объектілер арасындағы байланыстарды көрсету мүмкін емес. Бірлескен мазмұндық белсенділік пен қарым-қатынас дамып, қуатты қозғаушы күшке айналады және ойлауды дамытудың басты факторына айналады. Ойлауды қалыптастырудың айрықша қуатты құралы - бұл толығымен ойлау емес, белсенділік, іс-әрекет.

Ойлауды дамытудың бастапқы алғышарты - жеке тұлғаның тікелей түрлендіруші қызметі.

Бастапқы кезеңдерде практикалық іс-әрекет ойлауды дамытудың қуатты құралы болып табылады. Кейінірек, дамыған ойлау арқылы ой іс-әрекетті ұйымдастырудың құралы, оған дейінгі фактор, бағдарламалау және реттеу функциясын орындайды. Сонымен бірге практикалық іс-әрекет өзінің маңыздылығын жоғалтпайды және ойды жетілдірудің негізгі құралдарының бірі рөлін атқара береді.

Ойлау бірлігі ретінде. Төменгі деңгейдегі танымдық процестерді қарастыру кезінде - сезу, қабылдау және бейнелеу. Бұл процестердің әрқайсысы субъект алдында өздігінен емес, түпкілікті нәтиже - сенсорлық бейне түрінде пайда болады. Бұл процестер өздігінен жасырын, шектелген күйінде қалады және көбінесе, жедел болмаса, өте тез өтеді. Ойлау субъектіге оның нәтижесі - ой түрінде ғана емес, процесс түрінде де ұсынылады. Оның ең кіші бөлігі кез-келген құбылыстың элементарлық бірлігі ретінде әрекет етуі керек, одан әрі ыдырау құбылыс өзінің ерекшелігін жоғалтады. Сезімнің образ ретіндегі негізгі сипаттамасы - оның модальділігі (жарық, дыбыс, дәм, иіс), қабылдау бейнесінің айрықша сипаттамасы оның объективтілігі, т.а. ондағы жеке объектіні құрылым ретінде, көлемімен және бедерімен объект ретінде бейнелеу. Арнайы

оны сенсорлық бейнелерден ажырататын ойдың сипаттамасы - бұл ондағы жекелеген объектілер арасындағы қатынастарды немесе жеке қасиеттердің, объект үшін сипатталатын, сенсорлық бейнелерден оқшауланған, субъект үшін түсінікті.

Түсіну құбылысы. Түсіну - ойлаудың, ойлаудың ерекше сипаттамасы. Түсініксіз ой ой болудан қалады, ал оның берілу құралы бос қабылдау қабығына айналады. Сөздердің мағынасын түсінбей грамматикалық тұрғыдан дұрыс жинақталуы - бұл басқа адамдардың сөз тіркестерін қысу немесе ойланбай қайталаудың жиі салдары.

Түсіну, түсіну, қабылдау, синтетикалық анықтау механизмдерінің бірі - жаңа құрылымға кіретін оның компоненттері жаңа функцияларды орындайтын жағдайды физикалық немесе психикалық қайта құру. Бұл жаңа қатынастар мен функциялар көрінуде. Олар тақырып алдында түсіну түрінде пайда болады. Түсіну - ойлаудың ерекше сипаттамасы - жағдайға белсенді араласуға, белсенді әрекетке негізделген. Бір нәрсені түсіну үшін сіз өзіңіз бірдеңе жасауыңыз керек немесе оны қайта жасауыңыз керек - жылжыту, қайта орналастыру, бөлшектеу және жинау, т.б.

Бастауыш ойдың өмір сүру формасы ретінде сот ойлаудың тағы екі логикалық формасы - тұжырымдамалар мен қорытындылар үшін бастапқы нүкте болып табылады.

Тұжырымдама - бұл шындықтың объектілері мен құбылыстарының ең жалпы, маңызды және айрықша белгілерін бейнелейтін ой. Психологиялық тұжырымдама - бұл белгілер мен олардың арасындағы байланыс ережелерінің жиынтығы. Бұл белгілер берілген санатты құрайтын, берілген атпен, сөзбен немесе белгімен көрсетілген құбылыстарды сипаттайды. Бұл ұғымды сипаттайтын белгілер объектілерге, объектілердің берілген санатымен байланысты субъективті күйлерге, сондай-ақ олармен орындалатын әрекеттерге сілтеме жасай алады. Генетикалық тұрғыдан алғанда, тұжырымдама тұжырымдаманың алдында болады, өйткені тұжырымдаманы қалыптастыру үшін оның ерекшеліктерін тізімдеу керек, яғни. субъект пен оның предикаттар жиынтығы арасындағы қатынас туралы пікір қалыптастыру.

Қорытынды - бұл олардың арасындағы байланысты орнату нәтижесінде бұрынғы үкімдерден өзгеше жаңа үкім пайда болатын үкімдер тізбегі болып табылатын ойлау формасы. Қорытынды - ойдың дамыған түрі, оның құрылымдық компоненті - үкім.

Сонымен, пайымдау генетикалық тұрғыдан тұжырымдаманың алдында тұрған және қорытынды жасаудың ажырамас бөлігі ретінде енгізілген әмбебап құрылымдық ойлау формасы болып табылады.

Жағдай элементтері арасындағы байланыстар мен байланыстарды оқшаулау және түсіну үшін элементтерді бір-бірімен корреляциялау операцияларын орындау қажет.

Заттар мен олардың қасиеттері арасында байланыс орнату үшін келесі психикалық операциялар жасалады:

• 
  салыстыру, оның көмегімен ұқсастық немесе айырмашылық қатынастары ашылады;
  

• 
  талдау - объектінің бүтін құрылымын бөлшектеу;
  
• 
  синтез - элементтерді тұтас құрылымға біріктіру;
  
• 
  абстракциялау және жалпылау - объектінің жалпы белгілерін бөлектеу, оларды сингулярлық, кездейсоқ және үстірт бөлу;
  
• 
  бетондау - бұл абстрактивті жалпылауға қарама-қарсы операция, яғни. түйсінілген объектіге өзінің жеке ерекшелігінің барлық толықтығында оралу.
  

Генетикалық тұрғыдан ең ерте деңгей - визуалды-әрекеттік ойлау. Бұл нақты объектілерді тікелей манипуляциялау арқылы қатынастар ашылатын ойлау деңгейі. Ойлаудың бұл түрі балаларға тән, бірақ олардың дамыған концептуалды ойлауымен қатар ересектерде де болады [7].

Ойлаудың келесі деңгейі - бейнелерде ойлау немесе көрнекі-бейнелі ойлау. Бұл адамның физикалық қозғалатын заттарды емес, сол объектінің бейнелерін немесе әртүрлі объектілердің бейнелерін бір-бірімен байланыстырып, байланыстар мен қатынастарды ашатын ойлау деңгейі. Адам машинаның құрылымын түсіну үшін оны жан-жақты зерттегенде және осылайша оның әр түрлі бұрыштардан алынған бейнелерін салыстырған кезде, ол қабылдау бейнелерімен манипуляция жасайды. Ол затты бір мақсатта елестетіп, оны әртүрлі жазықтықта ойша айналдырғанда, ол бейнелеу кескіндерімен жұмыс істейді. Екі жағдайда да бейнелер - бұл ойлаудың «атомдары», олардан «молекула» пайда болады - олардың арасындағы түсінікті байланыс.

Ойлаудың ең жоғарғы деңгейі - ойлау, онда сөзбен берілген ұғымдар - тұжырымдамалық немесе вербальды-логикалық ойлау - барлық аталған психикалық операциялар орындалатын элементтер ретінде қызмет етеді.

Ойлау объектілерді, бейнелерді немесе ұғымдарды корреляциялаудың нәтижесі болып табылады, ал нәтиже тікелей тұжырымдама түрінде, не тұжырымдама түрінде, немесе басқа пайымдаулардың тізбектелген сериясынан алынған үкім түрінде көрініс табуы мүмкін. Адамдардың үкімі ымдау тілі арқылы жүзеге асырылады. Белгілерді олардың арасындағы сәйкес байланыс ережелерімен қолдану ойлау процесін оның корреляциялық операцияларымен едәуір жеңілдетеді. Заттармен немесе тіпті сезімтал кескіндермен салыстырғанда символдармен жұмыс істеу әлдеқайда оңай. Рәміздерді объектілер санаттарының алмастырғыштары ретінде пайдалану мүмкіндігі адамға орасан зор артықшылықтар береді.

Процесс ретінде ойлау. Сенсорлық когнитивті процестердің процедуралық сипаты субъектіден жасырын болып қалады. Ойлау процесі уақытында орналастырылады, ол субъектінің назарынан тыс қала алмайды. Көбінесе ойлау процесі субъективті түрде іс-әрекет, белсенділік, жұмыс сияқты, кейде ауыр, жалықтырғыш, бірақ сонымен бірге теңдесі жоқ қанағат пен рахат әкеледі, нәтижесінде оның нәтижесі түсіністікке қол жеткізеді немесе мәселені шешуде болады. табылды. Адаптацияның ақыл-ой аппараты ретінде ойлау, бейімделу процесінде әдеттегі адаптивті әрекеттің блокадасы пайда болған кезде іске асады. Бұл жағдайда кедергілерді еңсеру процесі ең жалпы түрінде бірнеше кезеңнен тұрады:

1) шатасу;

2) есте сақтау қабілеттері мен түсініктеріне жүгіну; 3) кескіндер мен тұжырымдамаларды манипуляциялау;

4) кедергілерді жеңу.

Сондықтан ойлау жұмыс істеуі үшін проблемалық жағдай туындауы керек. Алайда, бұл ойлаудың пайда болуы үшін әлі де жеткіліксіз, өйткені кейбір проблемалық жағдайларды ойлаудың қатысуынсыз, сынақ және қате әдісін қолдану арқылы шешуге болады.

Ойлауға тән объект проблемалық жағдайдың өзі емес, оның негізінде тұжырымдалған міндет болып табылады.

Тапсырманы адамның өзі өзінің практикалық қызметі барысында тұжырымдай алады немесе оған басқа адамдар дайын күйінде бере алады.

Барлық міндеттердің бір жалпы мақсаттық құрылымы мен сипаттамалары бар. Мәселенің жалпы құрылымы шарттар мен талаптарды қамтиды. Шарттар деп проблемалық жағдайды шешуге байланысты барлық факторлар түсініледі. Талап дегеніміз - оны шешкен кезде қол жеткізуге болатын мақсат.

Күнделікті өмірде физикалық әлемге және әлеуметтік ортаға бейімделу процесінде адам әр қадамда кедергілерге кезігеді. Кедергілерді жеңудің тиімділігі адамның үйренген дағдыларды қолдану деңгейіне немесе жаңа шешімдер іздеуіне байланысты.

Ұғымдарды қалыптастыру. Адамдарда ең дамыған тұжырымдамалық ойлау болып табылады, мұнда ұғымдар психикалық операциялар жасалатын элементтер болып табылады. Адамға қоршаған әлемнің заттары мен құбылыстары олардың сенсорлық бейнелерінде ғана емес, сонымен қатар ұғымдар түрінде - осы объектілер мен құбылыстардың жалпыланған экстрасенсорлық психикалық бейнелері (көріністері) түрінде ұсынылады. Олар объектілердің берілген класына тән маңызды және айрықша белгілерді көрсетеді. Ерекшеліктерді жалпылау белгілі бір коммуникация ережелерімен біріктірілген арнайы құралдарды - шартты белгілерді немесе белгілерді пайдаланудан тыс мүмкін емес, т.а. тіл. Тіл қарым-қатынас пен ойлау құралы ретінде әрекет ететін, қатынас - сөйлеу түрінде бейнеленген белгілер жүйесі ретінде, ұғымды (мағынаны) белгімен байланыстыратын және сол арқылы шектеуді басқаратын және ұйымдастырушы күш ретінде қызмет етті және қызмет етеді. берілген ұғымды құрайтын ерекшеліктердің саны мен сапасы.

Концепция қандай жағдайда және қандай уақытта қалыптасып жатқанына қарамастан, бұл процестің мәні өзгеріссіз қалады және келесілерден тұрады. Әрдайым көптеген белгілері бар әлемнің кез-келген объектісімен әлеммен өзара әрекеттесу процесінде адам өз аты туралы басқалардан түсініктемелер алады. Заттардың мүлдем бейтаныс санаттарына тап болған кезде, адам оларға жаңа атау жасайды. Тұжырымдаманы қалыптастыру процесі - бұл әлеуметтік процесс. Түсініктердің мазмұны оларды дамытатын және қолданатын мәдениетке байланысты. Мәдениеттер арасындағы айырмашылықтарға байланысты әр топта немесе қауымдастықта басқа мәдениеттерде ұсынылмаған ұғымдар бар. Осыған қарамастан, негізгі қажеттіліктердің ұқсастығына және олардың белгілі бір мәдениеттен салыстырмалы тәуелсіздігіне, сондай-ақ адамдардың физикалық және физиологиялық құрылымының ұқсастығына байланысты барлық мәдениеттерде бірдей құбылыстар бейнеленген ұғымдар бар [8].

Тіл және дискурсивті ойлау. Тіл - бұл адамның қарым-қатынас құралы, ақыл-ой әрекеті, жеке тұлғаның өзіндік санасын білдіру, ақпаратты ұрпақтан ұрпаққа беру және сақтау тәсілі ретінде қызмет ететін белгілер жүйесі.

Танымдық процестердің эволюциялық дамуы табиғи жолмен жүрді: қоршаған ортаға сәтті бейімделу үшін субъект өзінің субъективті кеңістігінде берілген ортаның өмірлік сипаттамаларын ұсынатын құралдарға ие болуы керек еді. Мұндай құралдар - бұл сезімдер, қабылдау бейнелері, көріністер, сонымен қатар барлық таным процестеріне енетін есте сақтау. Заттар арасындағы байланысты түсіну қабілетінің пайда болуымен оларды бейнелеудің жаңа құралдары қажет болды. Бұл қатынастарды түзету үшін заттың қасиеттеріне ие және сонымен бірге осы қатынастардың тасымалдаушысы бола алатын құрал қажет болды. Мұндай құрал белгі - кез-келген объект немесе дыбыс, онда сөзсіз жалпыланған түрде объект пен оның белгілері арасындағы және объектілер арасындағы қатынастар бекітіледі. Қарым-қатынастар жалпыланған түрге ие болады, өйткені оларды оқшаулау және бекіту көптеген ұқсас оқиғаларды бақылауды қажет етеді. Бұл құрал тағы бір маңызды сапаға ие болуы керек - ол әрқашан қолда болуы керек. Дыбыс осындай құрал болып шықты. Жеке дыбыстар тіркесімдерінің саны іс жүзінде сансыз, объектілер арасындағы қатынастардың саны. Белгі ойлаудың ыңғайлы құралына айналады, онда объектілер мен олардың арасындағы қатынастар жалпыланған түрде ұсынылады. Белгілер арқылы байланыс пен қорыту бір-бірімен тығыз байланысты. Адамды бір нәрсеге бағыттап, оған бағыттау үшін оның қай категорияға жататынын көрсету керек.

Логикалық ой бірлігі - үкім мен сөйлеу бірлігі - сөйлем арасында байланыс орнатылады. Ойлау арқылы оқшауланған қатынастар сөйлеу формасын алады, онда олар субъектінің өзі үшін де, басқа адамдар үшін де жеке және объективті түрде болады. Тілдің одан әрі дамуы, белгілі бір мәдениетке тән құралдың дамуы сияқты, адамдар тобының мәдениетімен шартталған дербес сипатқа ие болады. Тіл өзіне тән ерекшеліктерге ие болады, ол өз кезегінде шындықтың оның психикалық ассимиляция процесінде көрінуіне әсер етеді. Тіл және заттардың ұғымдары, олардың қасиеттері мен олардың арасындағы қатынастар, онда тұжырымдамалармен бірге дами отырып, өз кезегінде адамның әлемді қабылдауына және құбылыстарды жіктеу процесіне әсер етеді.

Тіл арқылы жүзеге асырылған ойлаудың дамыған түрі - пайымдау - дискурсивті ойлау. Дискурсивті ойлау - бұл тұжырымдамалар тізбегі, оның элементтері тұжырымдамалар болып табылады және олардың соңында жаңа пікір пайда болады, ол алдыңғы пікірлердің туындысы болып табылады. Дискурсивті ойлау тілді оның ортасы ретінде қолданғанда ғана мүмкін болады. Парасатты ойлау логикалық заңдылықтарға сәйкес дамиды, яғни. ережелер, олар бойынша жаңа үкім немесе қорытынды оларды бұзғаннан гөрі болжамды күшке ие болады. Логикалық тұжырымның дұрыстығы, алайда, логикалық операциялардың дұрыс орындалуына ғана емес, сонымен қатар басқа да бірқатар шарттарға, атап айтқанда, алғашқы пайымдауларға байланысты, олардың шындығы қолданылған ұғымдардың мазмұнымен анықталады , наным түрінде болатын жеке және әлеуметтік тәжірибе, соның ішінде қисынсыз.

Дискурсивті ойлаудың функциясы - өзіне және басқаларға ойлаудың логикалық дұрыстығына сілтеме жасай отырып, қандай да бір іс-әрекетке немесе іс-әрекетке дейін қабылданған қорытындының немесе шешімнің дұрыстығын дәлелдеу. Дискурсивті ойлаудың екі режимі - индукция және дедукция.

Индукция - бұл ойлаудың белгілі бір пайымдаулардан жалпы қорытындыға дейінгі қозғалыс. Қорытынды шығарудың неғұрлым күрделі түрі - бұл қорытынды тұжырым, ойдың жалпы ұсыныстардан нақты шешімдерге ауысуының нәтижесі болып табылатын дедукция. Формалды логикадағы мұндай ой қозғалысы жалпы және белгілі бір алғышарт пен қорытындыдан тұратын силлогизм түрін алады. Дедуктивті ойлау субъектіден назар аудару мен жалпылауға, сонымен қатар орталықсыздандыруға үлкен қабілеттілікті - пайымдау сәтіндегі эгоцентриялық жағдайды жеңе білу, құбылысқа сырттан қарағанды ​​қажет етеді.

«Инженерлік ойлау» феномені көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады: философия, психология, педагогика, гуманитарлық және техникалық ғылымдар.

Шығармашылық инженерлік мәселелерді шешудің нақты тәжірибесін талдау инженерлік ойлаудың негізі жоғары дамыған шығармашылық қиял мен қиял, білімді көп экранды жүйелік шығармашылық түсіну, техникалық шығармашылық әдіснамасын меңгеру, бұл саналы басқаруға мүмкіндік береді деп айтуға мүмкіндік береді. жаңа идеяларды тудыру процесі.

Инженерлік ойлау қандай болуы керек? Ол ойлаудың қандай түрлерін қамтуы керек? Оған ойлаудың қандай операторларын қосу керек? Инженерлік ойлау дамыған қиялға негізделіп, ойлаудың әр түрлі түрлерін қамтуы керек: логикалық, шығармашылық, көрнекі-бейнелі, практикалық, теориялық, техникалық, кеңістіктік және т.с.с. негізгілері - шығармашылық, бейнелік-бейнелік және техникалық. Психологиялық категория ретінде инженерлік ойлау концептуалды-бейнелі-практикалық құрылымға ие.

Психологтар мен ағартушы ғалымдардың (Э. де Боно, С.М. Василейский, Н.П. Линькова, В.А. Моляко, Н.М. Пейсахов. К.К. Платонов, Я.А. Пономарев, А. Ф. Есаулов, Г.С. Альтшулер, М.М. Зиновкина) зерттеулері шығармашылық инженерлік ойлаудың ең маңызды сипаттамасы - оның жүйелілігі.

Инженерлік ойлау - бұл барлық проблеманы әр тараптан көруге, оның бөліктері арасындағы байланыстарды көруге мүмкіндік беретін жүйелі шығармашылық техникалық ойлау. Инженерлік ойлау бір мезгілде жүйені, супержүйені, ішкі жүйені, олардың арасындағы және олардың ішіндегі байланыстарды көруге, ал олардың әрқайсысы үшін - өткенді, бүгін мен болашақты көруге мүмкіндік береді. Басқаша айтқанда, инженерлік ойлау көп экранды болуы керек. Оқушы неғұрлым көп экрандар көрсе, соғұрлым ол соншалықты түпнұсқа және қарапайым шешімді ұсына алады. Мұндай көп экранды көріністің тән ерекшелігі - парадоксальды, еретикалық (формальды логика тұрғысынан) идеяларды мақсатты түрде тудыра отырып, техникалық қайшылықтар мен оларда жасырынған физикалық қарама-қайшылықтарды анықтай және жеңе білуінде.

Инженерлік ойлаудың ерекшеліктеріне мыналар жатады: техникалық қарама-қайшылықтарды анықтай алу және саналы түрде ойды идеалды шешімге бағыттау, бұл кезде объектінің негізгі функциясы энергия мен қаражатты жұмсамай-ақ, өздігінен орындалатын сияқты; ойдың техникалық жүйелердің даму заңдылықтары тұрғысынан ең перспективалы бағытта бағдарлануы; психологиялық факторларды басқара білу, шығармашылық қиялын саналы түрде мәжбүрлеу [9].

Инженерлік ойлау сонымен қатар идеяны саналы және мақсатты түрде құра отырып, субъект оны жобалауды зерттеу қажеттілігін сезінетіндігімен сипатталады, т.е. идеяны жаңа техниканың, технологияның және т.б. жобаға айналдыру.

Демек, техникалық университеттің жаһандық міндеті студенттер арасында жүйелі шығармашылық инженерлік ойлауды қалыптастыру болып табылады, ол үшін стандартты емес техникалық идеяларды саналы түрде мақсатты түрде құру қабілетімен қатар, шығармашылық әдіснамасын да меңгеру қажет машина жасау, технология және машиналарды жобалау саласында жалпы ғылыми және арнайы кәсіби білім базасын оңтайлы пайдалану.

Қолданбалы мәселелерді шешу кезінде ғылыми білім тәжірибенің әр түрлі салаларына енгізіледі. Мұндай қызметтің сөзсіз ерекшелігі - оның шығармашылық сипаты. Зейіннің орталығы адамға, оның шығармашылық ойлау әрекетіне беріледі.

Ғылыми шығармашылық, ғылыми ойлау тақырыптары ежелден ғалымдардың, философтар мен психологтардың назарын аударды. Бұл зерттеулерде маңызды орынды практикалық сұраққа жауап іздеу алады: мәселелерді қалай шешуге болады.

Білімді формализациялау және осындай біліммен жұмыс істеудің формаланған әдістерін қолдану сенімділік пен қателіктер мәселесін шешудің ең қуатты құралы ретінде қарастырылады. Алайда, қалай және қандай тәсілдермен, формализацияның қандай түрлерімен дизайн сапасының нақты артуына және кейіннен сенімділіктің артуына қол жеткізуге болатындығы туралы сұрақтар ашық қалды. Пайда болған сұрақтарға жауап іздеу кезінде білімнің мазмұны емес, адамның ойлау процестері, олардың ұйымдастырылуы және олардың нәтижелерінің сапасы ерекше маңызды.

Ойлау процесінде ғылыми білім мен тәжірибені қамтитын схемалар мен жалпы ұғымдар жаңа білімді мақсатты түрде қалыптастыру үшін де, бар білім сапасын арттыру үшін де қолданыла алады. Ғылыми қызмет пен дизайнерлік практика саласындағы шығармашылық мәселелерді шешудің жүйелік тәсілі қалыптасты. Жүйелі тәсіл, бір жағынан, ғылыми білімдер мен мәселелерді шешу әдістеріне, ал екінші жағынан, білімді бейнелеу, оның сапасын бағалау және білімді жаңа міндеттерге беру функцияларын орындайтын схемалық-тұжырымдамалық ойлаудың психологиялық механизмдеріне негізделген. . Әр түрлі мәселелерді шешуде схемалық тәсілдің негізінде жатқан ойлау механизмдерінің жалпылығы бар.

Ғылыми білімді ұйымдастырудың және берудің негізгі құралы аналогиямен біріктірілген концептуалды схемалар мен тұжырымдамалар екендігі анықталды [10].

Міндеттер мен проблемалардың кең спектрі бар, олардың ерекшелігі оларды шешуде адам факторларының маңызды рөлін анықтайды және міндеттерге шығармашылық сипат береді. Бұл мәселелерді шешу адамның өнімділікке әсер етуімен байланысты. Осындай мәселелерді шешу кезінде ғылыми білім мен тәжірибені ұсынудың және берудің психикалық механизмдері олардың субъективтілігімен, сенімсіздігімен және сонымен бірге өнімді мүмкіндіктерімен жұмыс істейді. Тұрақты әдістер мен құралдар болмаған жағдайда, біз өзіміздегі жаңа білімді «тігеміз». Адам ғылыми білім мен тәжірибені өз ойлауында қалай ұйымдастырады және қолданады?

Мәселелерді шешуге объективті көзқарас рационализмнің дәстүрлері мен дәстүрлеріне негізделген, олардың бастаулары әдетте Декартпен байланысты. Бұл дегеніміз, міндеттер өте жақсы анықталған, дұрыс қойылған, шешудің әдістері детерминирленген, ақылға қонымды, кепілдендірілген нәтижемен, мәселені шешуші адам ұтымды болуы керек.

Модельдердің адекваттылығы мен объективті сипатына сену, адамның мәселені белгілі бір ғылыми бағыттың парадигмасы белгілегендей шешеді деген сенім - бұл объективті көзқарастың ең көне құралы.

Парасаттылықтың әр түрлі түрлері бар. Сананың жаңа сапасын дамытудың және бір сатыға жоғарылаудың жалғыз жолы - бұл өз ойлау құрылымдарын, демек, көбінесе өзіңіздің «Меніңізді» және өз тағдырыңызды игеру.

Жоғары білім беруді дамытудың теориялық және практикалық мәселелерін кешенді түрде шеше отырып, жетекші позициялардың бірін өзіндік заңдары, заңдылықтары, қағидалары мен ерекшеліктері бар әлеуметтік-кәсіби-педагогикалық кешенді ғылым ретінде кәсіби педагогика алады.

Қоғамның «постиндустриалды» дәуірге өту кезеңінде инженерлік-педагогиканың «қиылысында» осы кезеңге сәйкес келетін кәсіби педагогиканың бағыты қалыптасты және әлемнің әр түрлі елдерінде белсенді дамып келеді - инженерлік педагогика. Инженерлік педагогиканы дербес пәнаралық ғылым ретінде бөлу қоғамның технологиялық және экономикалық прогресін анықтайтын біртұтас метасистема ретінде білім беруді, ғылым мен өндірісті инновациялық дамытудың күрделі әлемдік мәселелерін шешудің объективті қажеттілігінен туындады. Өзекті мәселелерді шешудің тар-эмпирикалық тәсілі жоғары техникалық білімнің сапа деңгейінің ғылымды қажетсінетін өндіріс пен білім экономикасының заманауи талаптарына сәйкес дамуын қамтамасыз етпейді. Инженерлік білім берудің тиімділігін арттыру білім берудің, ғылымның және өндірістің өзара әсер етуінің сызықтық емес процестерін «басқаратын» заңдылықтарды зерттеуге ғылыми тәсілді қолдануды талап етеді.

Жалпы ғылыми көзқарас тұрғысынан инженерлік педагогика - бұл білім берудің, ғылымның «ажырамас үштігінде» маңызды ішкі жүйе ретінде инженерлік кадрлар мен жоғары техникалық оқу орындарының оқытушыларын даярлау жүйесінің дамуын негіздеуге мүмкіндік беретін педагогикалық теория. және өндіріс. Инженерлік педагогиканың әдіснамасы және инженерлік-педагогикалық зерттеулердің әдістемесі - бұл осы жас ғылымның даму перспективаларын анықтайтын ғылыми-зерттеу қызметінің стратегиясы, теориялық және эксперименттік іс-әрекеттерді жүйелік, дәйектілік және мақсатқа сәйкестігін дамыған әдістердің, әдістер мен тәсілдердің белгілі жиынтығы және өзара тәуелділігі.

«Инженерлік педагогика» ғылымының зерттеу нысаны күрделі. Оның құрамына келесі компоненттер кіреді: пәнаралық көпфункционалды инженерлік іс-әрекет, қазіргі жағдайда техникалық ЖОО оқытушыларының инженерлік-педагогикалық қызметі, «білім-ғылым-өндіріс» интегралдық жүйесінің функционалды компоненті ретінде инженерлерді даярлаудың педагогикалық процесі.

А.Мелецинек өзінің классикалық кітабында «Инженерлік педагогика. Техникалық білімді беру практикасы» инженерлік педагогиканы зерттеу пәніне келесі анықтаманы берді: «Инженерлік педагогика пәні - бұл техникалық пәндерді оқытуды және мақсатқа, мазмұнға байланысты мұғалімнің іс-әрекетінің барлық түрлерін жетілдіруге бағытталған барлық нәрсе. және білім беру нысандары »тақырыбында өтті.

Бүгінгі күн тұрғысынан инженерлік педагогиканың зерттеу пәнін нақтылауға және нақтылауға болады. Оның теориялық бөлігі: 1) білім, ғылым және өндіріс арасындағы маңызды қатынастарды және олардың бүкіл кешен мен оның ішкі жүйелерінің даму динамикасына әсерін көрсететін заңдар мен заңдылықтарды анықтау және тұжырымдау; 2) жылдам өзгеретін сыртқы орта жағдайында инновациялық қызметке инженерлерді даярлаудың теориялық негіздерін жасау. Практикалық бөлім - «білім беру» жүйесінде интеграциялық процестердің дамуы туралы теориялық идеяларды ескере отырып, техникалық пәндер оқытушылары мен техникалық жоғары оқу орындарының студенттерін инновациялық кәсіби қызметке даярлау және өзін-өзі оқытудың педагогикалық жүйелерін әзірлеу, енгізу және оңтайландыру. -ғылым-өндіріс» және олардың машина жасау саласындағы көп критерийлік мәселелерді шешуге инженерлерді даярлау тиімділігіне әсері [11].

Негізгі колледжде оқыту технологиялық білім берудің екінші сатысы болып табылады. Бұл кезеңнің маңызды міндеттерінің бірі-студенттерді өмір мен кәсіби жолды саналы және жауапты таңдауға дайындау. Негізгі колледжде технологияны оқытудың негізгі дидактикалық құралы Студенттердің оқу-практикалық қызметі болып табылады. Технология пәнінің бағдарламасы Студенттердің техникалық ойлауын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

Техникалық ойлау материя, энергия және ақпаратты адамдар үшін қажетті өнімге түрлендірудің оңтайлы құралдарын іздеуді қамтиды. Дамыған техникалық ойлау бұрын белгісіз машиналар мен оның жеке түйіндері мен механизмдерінің жұмыс принципін тез түсінуге, жалпы схемада және құрылымдық бөліктердің өзара әрекеттесуінде бағдарлануға мүмкіндік береді.

Техникалық ойлауды дамыту проблемаларына бірқатар іргелі, эксперименттік және қолданбалы психологиялық зерттеулер арналған (Кудрявцев Т.В., Ломов Б. Ф., Леднев В. С., Эсаулов а. ф., Якиманская и. с., Толмачев А. А. және т. б.).

И. С. Якиманскаяның зерттеулерінен Студенттердің техникалық ойлауын дамытуда графикалық дайындық маңызды рөл атқарады, оның барысында техникалық бейнелер жасау және олармен жұмыс жасау дағдылары қалыптасады. Техникалық түрде жұмыс істеу дегеніміз-бұл статикалық күйдегі белгілі бір зат (Машина, механизм) туралы түсінікке ие болу ғана емес, сонымен қатар оны қозғалыста, өзгерісте, басқа техникалық объектілермен өзара әрекеттесуде, яғни динамикада көру. Кез-келген графикалық модель-бұл нақты техникалық объектінің кеңістіктік орнын қалпына келтіру қажет болатын жазықтық кескін. Сызбаның техникалық нысандарының кескіндерімен жұмыс жасау техникалық ойлаудың маңызды ерекшелігі болып табылады.

Педагогикалық және техникалық қабілеттердің өзара әрекеттесуі А. А. Толмачевтің терең зерттеу тақырыбына айналды.. Ол білім алушылардың техникалық ойлауын дамыту үшін ең бастысы-білім алушыда шығармашылық ізденіске бағдар құру екенін негіздейді. Әр баланың өз білімі, өзіндік ашылу әлемі бар. Әр баланың мінез-құлқын зерттеу керек, олардың психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуінде сабақтастық пен сабақтастықты сақтауға тырысу керек. Адам қызметінің тұрақты күшті себептерінің бірі-қызығушылық. Студенттердің қызығушылығы арқылы ғана технологиялық ойлау дами алады. Өйткені, адамның мүддесі үшін қоршаған шындықты білу және өзгерту - бұл " қалай?"емес," не?"жаңа нысанды құру немесе оған жаңа тұтынушылық қасиеттер беру кезінде [12].

Технологиялық ойлауды дамытудың маңызды жолдарының бірі-технология сабақтарындағы шығармашылық жоба. Бұл оқу және еңбек тапсырмасы, нәтижесінде субъективті және кейде объективті жаңалыққа ие өнім жасалады. Әдетте, оқу жобаларында шешуді қажет ететін мәселе бар, яғни олар бір немесе бірнеше тапсырманы тұжырымдайды. Жобалық оқыту әдісін қолдана отырып, балалар мәселені шешуден бастап нәтижені ұсынуға дейінгі барлық мәселелерді шешу технологиясын түсінеді.

Техникалық ойлау болып табылады үш компонентті болады:

- ұғымы

- форма

Т. В. Кудрявцев өз еңбектерінде "техникалық ойлау мақсаты, ойлау міндеті құралдар, жабдықтар арқылы жүзеге асырылатын және ақыл-ой әрекеті нәтижесінде материалдық зат пайда болатын жерде көрінеді"деп атап өтті. Студенттердің санасында көлемді дененің бейнесін жасауға және оны техникалық мәселелерді шешуде қолдануға мүмкіндік беретін ұғымдар, бейнелер болуы керек. Бастапқы кезеңде Студенттердің техникалық қызметі объектіні қабылдау мен бақылаудан басталады. Көптеген зерттеушілер техникалық ойлауды дамыту үшін студенттер қарапайым модельдерді, механизмдерді, сондай-ақ дизайндағы қарапайым өнімдерді орындауы керек деп санайды.

В.С.Ледневтің оқу мазмұнындағы зерттеулері негізінде «Технология» пәнін үш компонентке бөлуге болады: техникалық, технологиялық және техникалық және технологиялық. Техникалық жүйелердің іргелі негіздерін және студенттердің техникалық ойлауын қалыптастыру процесінің тиімділігін зерттеу үшін техникалық мәселелерді шешудің әдістемесін қолдану қажет. Оқушылар есепті шығарудың шартын түсінгеннен кейін ғана шешуі маңызды.

Мақсат - проблеманы шешу сияқты емес, Студенттердің техникалық ойлау қабілетін дамыту құралы. Бұл Технология сабақтарындағы жобалық және технологиялық тапсырмалар, сондай-ақ қажетті құралдарды таңдау, жабдыққа қызмет көрсету және жөндеу және тағы басқалардан туындайтын тапсырмалар болуы мүмкін. Техникалық ойлау сапасы студенттер Технология сабағында танысатын жобалау және технологиялық мәселелерді шешу процесінде қалыптасады. Жұмыс барысында колледж оқушылары осындай мәселені шеше отырып, жауап беруі тиіс сұрақтарға нақты және сауатты түрде қоюға, мұғалімнің басшылығымен сызбалар мен сызбаларды түсінуге дағдыланады [13].

Техникалық ойлау - кәсіби және техникалық қызметтің міндеттерін шешетін интеллектуалдық процестердің жиынтығы және олардың нәтижесі. Техникалық ойлау, техникалық проблемаларды ойдағыдай шеше алу қабілетінде көрініп тұрғандықтан, техникалық ойлауды қалыптастыру критерийі күрделіліктің әртүрлі деңгейлеріндегі күрделі техникалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Күрделі міндеттерді шешу кезінде біз техникалық мәселені қарастырамыз, оның шешімі техникалық ойлауды құрайтын барлық компоненттерге ие болуы керек. Техникалық тапсырмалардың әртүрлі күрделігіне байланысты шешуі, сол арқылы техникалық ойлаудың даму деңгейін бағалауға болады. Белгілі көрсеткіштерге байланысты бұл деңгейді анықтауға болады [14].

Критерий - студенттің техникалық ойлауын бағалайды, анықтайды немесе жіктейді. Студенттердің ойлау процесінің сипатын ескере отырып, техникалық ойлау үшін мынадай критерийлер көрсетіледі:

1 Танымдық критерийі - ғылыми-зерттеу қызметі барысында ойлауды болжау, мезгілсіз қорытындылар мен бағалауда мәселені көрсету, өз бетімен іздену, «жалған көріністерді» жоюды анықтау қабілеті, ғылыми-зерттеу жобалау әдістерін түсіну, теріс идеялардан айырылу.

2 Моральдық және эмоционалдық критерийлер - ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруға ынталандыру, зерттеулер мен дамудың маңыздылығын мойындау, жеке үлес ретінде, ғылыми-зерттеу қызметін жүзеге асыру үшін жауапкершілік сезімі.

3 Рефлексиялық критерий - мақсатты белгілеу, өзін-өзі қадағалау, өзін-өзі талдау, өзін-өзі көрсету, өз тәжірибеңізді сындарлы түрде қайта жасау мүмкіндігі, сырттан жасалған талаптардың негізінде өзіңізге қажетті талаптарды белгілеу және реттеу.

4 Ұйымдастыру және ерікті критерий - мақсатқа сай болу, табандылық, өзін-өзі реттеу, қызметті бақылау қабілеті.

Жоғарыда көрсетілген танымдық критерийін құрылыс өндірісі бағытындағы колледж студенттерінің көрсеткіштерін дамыту үшін Блум бастаған американдық ғалымдар тобы анықтаған категорияларының белгілі таксономиясын пайдалануға болады (1 сурет). Ол студенттің жеке басының эмоциялық жағдайын бағалауға бағытталған. Студенттердің танымдық саласын талдау кезінде авторлар танымдық қызметтің күрделілігі дәрежесімен орналасқан келесі алты категорияны көрсетеді:

Білу:

• 
  студент өндірісті дамытудағы құрылыстың рөлін біледі;
  
• 
  құрылыс ағымдағы жетістіктері туралы түсінік бар;
  
• 
  негізгі ұүрылыс терминдерді, тұжырымдамаларды біледі;
  
• 
  негізгі технологиялардың құрылымы мен жұмысын біледі;
  
• 
  әртүрлі технологиялардың жұмыс істеу үлгісін біледі;
  
• 
  құрылыстың түрлерін біледі біледі;
  
• 
  құрылыс өндірісінде қызмет көрсетуде техникалық қауіпсіздікті біледі және сақтайды;
  
• 
  құрылыс өндірісінің технологияларына қандай техникалық қызмет көрсету керек екенін біледі;
  

• 
  өндірісті дамытудағы құрылыстың рөлін түсінеді;
  
• 
  құрылыс туралы ұғымдар, терминдер;
  
• 
  студент мәселенін мәнін біледі;
  
• 
  алынған ақпаратты түсіндіру жолын біледі;
  
• 
  әрекеттің салдарын түсінеді.
  

• 
  техникалық білімді белгілі бір жағдайларда және жаңа шарттарда қолдануға қабілетті;
  
• 
  бөлшектер мен құралдарды пайдалануға, техникалық құралдарды пайдалануға;
  
• 
  ақылға қонымды және материалды жаңғырта алады;
  
• 
  кәдімгі белгілермен бейнеленген механизмді, құрылысты, схеманы құрастыруды біледі;
  
• 
  студент бейнені есте сақтауға, ақылды көзқараспен көруге қабілетті;
  
• 
  құрылыста технологиялардың қолданылуын біледі;
  
• 
  жобаларды дұрыс жобалауды біледі;
  
• 
  студент техникалық терминдерді тез және тиімді өңдей алады;
  
• 
  ақпаратты ұтымды іздестіруді жүзеге асыра алады.
  

• 
  тапсырма бойынша қорытынды жасау туралы біледі;
  
• 
  техникалық қауіпсіздік құжаттамаларын біледі;
  
• 
  құрылыс жобасының мақсатын анықтай алады;
  
• 
  жеке әрекеттердің нәтижелерін соңғы нәтиже тұжырымдамасымен салыстыра алады;
  
• 
  тапсырмаларда артық және жетіспейтін деректерді бөледі;
  
• 
  жауап пен әрекеттер туралы өз пікірін айтуға қабілетті;
  
• 
  студент тапсырманын артықшылығын анықтайды, оны белгілі кластармен салыстыруға болады;
  

• 
  пікірлерді айта алады;
  
• 
  техникалық үлгілерді түрлендіруге арналған техникалық мәселелерді шешу жолын біледі;
  
• 
  объектілерді қайтадан қарайды, оны басқа бұрыштан қарайды, онда басқа қасиеттерді, басқа мақсатты көреді;
  
• 
  студент жаңа идеялар айта алады және оларды өзгерте алады;
  
• 
  суреттерді өзгертуге немесе түрлендіруге қабілеті бар.
  

• 
  құрылыс саласын білу, түсіну, қолдану, талдау, синтездеу жолдарын біледі;
  
• 
  студент техникалық проблемаларды шешудің оңтайлылығын бағалай алады;
  
• 
  жауапты дәлелдеуді қалай бағалауға болатындығын біледі;
  
• 
  жаңа идеяларды бағалау әдістерін біледі;
  
• 
  нәтижені бағалау әдісін біледі [15].
  

Кесте 1.1

Техникалық ойлаудың бағалау критерийі мен көрсеткіштері

	Көрсеткіштер
Критерий	Даму деңгейі	Сипаттамасы
Күрделі техникалық тапсырмаларды шешу қабілеті	Төмен	Студент тек бір ғана ұғым, дәстүрлі белгілер туралы білімді көрсетеді; практикалық тапсырмаларды орындауда үлкен қиындықтар туындаса, шешім эмпирикалық деңгейде ғана жүзеге асырылады; қиындықпен қарапайым механизмдердің принципін түсіндіреді; ол жүйеге түрлі ақпаратты біріктіруге және оның компоненттерін оқшаулауға қабілетті емес
	Орташа	Негізгі механизмдердің әрекеттері мен принциптері, негізгі техникалық терминдер, тұжырымдамалар, негізгі шартты бейнелер туралы жақсы білімдерін көрсетеді; негізгі техникалық құралдардың жұмыс істеу принципін түсінеді; белгілі бір жағдайларда білім мен дағдыларды қолдануға қабілетті; ол проблеманы жылдам шеше алады
	Жоғары	Өзгертілген жағдайларда автомобильдің құрамын, құрылымын және жұмысын талдау мүмкіндігін көрсетеді; тапсырмадағы жаңалықты анықтау, белгілі міндеттер класстарымен салыстыруға, олардың әрекеттерін, алынған нәтижелерді және тұжырымдар жасай отырып, объектілердің кейбір қасиеттерін басқаларға көрсетуден икемді түріне ауыса алады

Техникалық ойлау компоненттерден тұратын жүйе ретінде түсіндіруге, сондай-ақ компоненттер жүйесін анықтауға әдістемелік тәсілге сүйене отырып, көрсеткіштер қалыптасады. Техникалық ойлау компоненттері:

1 Түсіну

2 Практикалық

3 Бейнелі

4 Сөйлеу техникасы

5 Операциялық

Әрбір компонентті жеке-жеке дамыту үшін тапсырма жүйесін пайдалана отырып, оларды қалыптастырудың жоғары деңгейіне жету үшін олардың төмен қалыптасқан компоненттерін анықтау және оқу үдерісіне уақтылы түзетулер енгізу мақсатында олардың даму динамикасын бақылау қажет (Кесте 1.3). Осы көрсеткіштерді дамыту үшін құрылыс өндірісі бағытындағы арнайы пәндердің мазмұны пайдаланылды.

Кесте 1.2

Техникалық ойлаудың жеке компоненттерін қалыптастыру көрсеткіштері

Компонент	1 деңгей	2 деңгей	3 деңгей
Түсіну	Негізгі құрылыс өндірісі түсініктерді біледі; әртүрлі механизмдердің жұмыс істеу үлгісін біледі	Негізгі техникалық түсініктерді біледі; ұғымдарды жүйелеуді біледі; алынған ақпаратты түсінеді	Құрылыс өндірісі туралы түсініктерді толықтай меңгереді
Практикалық	Құрылыс өндірісі негізгі құрылымын біледі; кейбір бөлшектердің анықтамасын біледі	Бөлшектер мен құралдарды қолданады; арнайы пәндер бойынша негізгі көрсеткіштерді есептеу; жинақтау, салу, схема арқылы пайдаланады.
Бейнелі	Бейнелерді жасай алады	Жаңа бейнелерді құрастырып, өзгерте алады	Кеңістіктік бейнелермен жұмыс істей алады
Сөйлеу техникасы	Құрылыс өндірісі саласында қолданылатын терминдерді біледі	Негізгі терминдерді біледі; сабақ кезінде сауатты техникалық сөйлейді	белгілер көмегімен техникалық сауаттылықты бағалауға қабілетті; қарапайым белгілермен еркін жұмыс істей алады
Операциялық	Ақпаратты уақтылы өңдеу қажеттілігі туралы түсінік бар	Қажетті материалды түсініп, қосымша толықтыра алады	Ол техникалық мәселелерді шешудің оңтайлылығын бағалай алады; техникалық тапсырмаларда артық және жетіспейтін жерлерін бөледі

Әр деңгейдің даму көрсеткіштері әр компонеттің қалыптасуын бағалаудың дәлдігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде кешенді тапсырмаларды шешудің табысты деңгейін бағалауға көмектеседі және студенттің техникалық ойлау дамуының деңгейін анықтайды [16].

1.3 Студенттерде техникалық ойлау қабілетінің дамыту жүйелері мен факторлары

Техникалық ойлау - бұл техникалық жүйелердің мәнін түсіну және барлық техникалық мәселелер бойынша тез бағдарлау үшін техникалық білімнің бүкіл кешенін пайдалану мүмкіндігі. Дамыған техникалық ойлау белгісіз машиналардың және оның жеке бөлімдері мен механизмдерінің жұмыс принципін жалпы схемаға және құрылымның бөліктерінің өзара әрекеттесуіне көмек береді. Техникалық ойлау кез келген машинаны түсінуге, оның мақсатын айқындау және жұмыс барысында туындайтын себептерін анықтауға мүмкіндік береді.

Техникалық ойлауды қалыптастыру кәсіби бағдарлау қызметін ынталандыратын немесе уақытша тоқтататын арнайы құрылған жағдайлар әсерінен мүмкін болады. Техникалық ойлаудың қалыптасуына әсер ететін жағдайлар немесе факторлар екі жағдайда болуы мүмкін: ситуациялық және жеке тұлғалық.

Студенттің техникалық ойлау қабілетін қалыптастыруға теріс әсер ететін ситуациялық факторларға мыналар жатады: уақыт; күйзеліс күйі; жоғары деңгейдегі алаңдаушылық; шешімді тез табуға ұмтылу; тым күшті немесе өте әлсіз мотивация; белгілі бір шешім үшін тіркелген қондырғының болуы; бұрынғы сәтсіздіктен туындаған сенімсіздік; қорқыныш; тапсырманы түсінбеу, қате шешу жолын тудырады және т.б.

Студенттің техникалық ой-пікірін қалыптастыру үрдісіне теріс әсер ететін жеке тұлғалық факторлар: конформизм; өз-өзіне сенімсіздік және тым көп сенім; эмоционалдық депрессия және теріс эмоциялардың тұрақты үстемдігі; тәбетінің болмауы; табысқа ұмтылудың себептері бойынша сәтсіздікке жол бермеудің мотивациясының басымдылығы; жеке мінездеме ретінде жоғары алаңдаушылық.

Студенттің техникалық ой-пікірін қалыптастыруға көмектесетін жеке қасиеттердің арасында мыналар ерекшеленеді: өзін-өзі қамтамасыз ету; қуаныш сезімінің үстемдігі және тіпті агрессияның белгілі бір саны; тәуекелділік; ерекше және ерекше емес көріністердің болмауы; сәйкестіктің болмауы; жақсы дамыған әзіл сезімі; қиялға деген сүйіспеншілік және болашаққа арналған жоспарлар жасау.

Техникалық ойлаудың негізгі функциясы тапсырмаларды шешу болып табылады. Тапсырмаларды шешу барысында техникалық ойлаудың қажетті қасиеттері қалыптасады.

Техникалық ойлаудың дамуы техникаға деген қабілетпен қатар жүреді және өзара бір-бірімен байланыста болады. Мысалы, техникаға деген түсінік, техниканы қолдану, техникалық бұйымдарды шығару, техниканы ойлап табу. Сонымен қатар, техникалық ойлаудың 2 тәуелсіз факторлары бар (2 сурет) [17]:

Сурет 2. - Техникалық ойлаудың тәуелсіз факторлары
Техникалық тапсырмалар келесідей сипатталады:

• 
  біріншіден, нақты мақсат, қойылған сұраққа жауап алуға ұмтылу;
  
• 
  екіншіден, мақсатқа жетуге байланысты бастапқы деректерді ескеру қажеттілігі;
  
• 
  үшіншіден, қазіргі жағдайға сәйкес келетін тапсырмаларды шешудің әдістерін қолдану. Осы үш мәселелердің әрқайсысында бірқатар ерекшеліктер бар.
  

Техникалық ойлау дағдыларын студенттер тәжірибе нәтижесінде арнайы пәндер сабақтарында қалыптастырады. Тәжірибе барысында жұмыс істеген студент машина бөлшектерін оқытушының нұсқаулығымен жасайды. Ұзақ тәжірибе кезінде студент бірдей бөлшектерді бірнеше рет шығарады. Осы қайталанудың нәтижесінде студенттер тәжірибе жинап, техникалық ойлау дағдыларын дамытады.

Техникалық ойлауды дамыту - бұл әдетте өте баяу процесс, ол студенттің жалпы интеллектіне, практикалық дағдысына, техникалық ойлау қабілеті мен басқа факторларына байланысты баяу жүреді.

Техникалық ойлауды дамытудың ең маңызды жолдарының бірі - құрылыс өндірісі бағытындағы арнайы пәндердегі шығармашылық жоба. Бұл оқыту және еңбек тапсырмасы, субъективті, кейде объективті нәтижесінде жаңалығы бар бөлшектің немесе т.б. жасалуында.

Әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогрестің талаптарына сәйкес сұранысқа ие өнімдерді шығаруға арналған шығармашылық жобалар кәсіпкерлік қызметтің білімі мен дағдыларын талап етеді. Бұл мазмұнның ғана емес, сонымен қатар, студенттердің жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделуіне мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді дамытады.

Колледж оқу орындарында оқыту студенттердің техникалық ойлау қабілетін қалыптастыруға және өндірісте алынған білімдерді өндірістік жағдайларда қолдану қабілетін арттыруға бағытталған. Студенттер бастапқы теориялық дайындықтан өтеді, сондай-ақ заманауи құрал-жабдықтармен жұмыс істеуде практикалық дағдыларды меңгереді. Дегенмен, өндіріс процесінде теориялық білімдер мен дағдыларды үздіксіз тереңдетіп, жетілдіру қажет. Өзін-өзі тану - бұл уақыттың ерекшелігі, жас студенттердің кәсіби шеберлігін арттырудың сенімді жолы.

Техникалық ойлау ерекшеліктерін бірнеше үрдістермен анықтауға болады:

• 
  бірінші үрдіс - жеке белгілер немесе олардың түрлі комбинацияларын практикалық жұмысты орындауда сипаттайтын және т.б. практикалық тапсырмаларды шешу, тапсырмалардың әртүрлілігі, ол шешімдердің шығармашылық сипаты, көрінетін және көрінбейтін процестерді арасындағы функционалдық қарым-қатынастардың өзара түсіністікпен орындау.
  
• 
  екінші үрдіс - техникалық ойлауды, техникалық білім қоры және олардың игеру әдістері арқылы түсіндіреді( арнайы пәндерге байланысты).
  
• 
  үшінші үрдіс - техникалық ойлаудың негізін техникалық мәселелерді шешуде, мысалы, түсініктің көптігі, біріктіру қабілеттілігі, ойлауға, логикалық байланыстарды орнатуға, объектілердің кеңістіктік трансформациясына және т.б. сияқты жалпы адам қабілеттерін білдіруімен байланыстырады. Сондай-ақ, техникалық ойлауды тұлғамен байланыстырады: техникалық мүдделердің болуы, жеке тұлғаның техникалық ойлауының маңыздылығы, тұлғаның жас ерекшеліктері.
  

• 
  идеямоторлық-сенсорлық нысан ойлауы, техникалық білім жедел және қозғалыс элементтерін қалыптасуына ықпал етеді. Ойлау бұл түрінің дамуы, ең алдымен, студенттің түрлі машиналармен, жабдықтармен жұмыс істеуге көмектеседі. Бұл форма студенттің моторлы реакцияның дағдыларын дамыту арқылы жүзеге асады;
  
• 
  бейнелі-модель немесе көрнекі нысаны, компьютер экранында суреттер жасау, не қағаз парағында схема жасау арқылы техникалық ойлауды қалыптастырады. Бұл ойлау нысанында студенттің санасындағы сурет, схемаларды, компьютер арқылы жүзеге асыру;
  
• 
  алгоритмдік-рецепторлық нысаны - бұл белгілі бір дәрежеде идеомоторлық-сенсорлыққа ұқсас ойлаудың нысаны. Ойлаудың бұл түрі «егер...болса» қағидасы бойынша құрылған техникалық білімді қалыптастырады. Мұндай ойлау әртүрлі операторларға, түзеткіштерге, жөндеушілерге тән. Бұл техникалық тұжырымдамалар мен техникалық концепциялардың дамуына ықпал етеді;
  
• 
  техникалық ойлаудың логикалық-теориялық нысаны - бұл «неге» сияқты ойлау. Бұл тек қалыптасуға ғана емес, сондай-ақ іргелі техникалық тұжырымдамаларды, олардың өзара байланысын, қолдану шарттарын және тағы басқаларды түсінуге, сондай-ақ техникалық теориялар мен гипотезаларды дамытуға ықпал етеді [18].
  

Синтез - агрегация әдісі, мазмұн фрагменттері, жағдайдың элементтері, әртүрлі идеяларды қосу болып табылады. Синтез олардың арасындағы байланыстарды орнату арқылы барлық бөліктерді жасау операциясына негізделген.

Көтерілу - қарапайымнан күрделіге өту техникасы. Ол абстракталы, жүйелі түрде жұмыс істеуге және ойлауға үйретеді.

Индукция - жалпыға ортақ тұжырымдар мен нақты тұжырымдар негізінде оқшауланған істерді негіздейтін техникалық ойлау жүйесі.

Дедукция - техникалық ойлау жүйесі, жаңа ой ойдағыдай жүзеге асырылады. Әдетте, дәлелденген ойдың, аксиоманың немесе гипотезаның негізінде құрылады. Дедукция техникалық жұмыс жүйесі ретінде - әрбір жеке жағдайдың сенімділігін тексеру арқылы дәйекті, ешбір үзіліссіз қозғалыс болып табылады.

Рефлексия - техникалық ойлау жүйесінің бір түрі, сабақтың соңында студенттердің санасын, ойын, оқытушының ойын, сана-сезімін көруге болады (4 сурет). Саналы элементтердің өрісін кеңейту, ойлау мен белсенділіктің ерекшеліктері, кедергілерді, қиындықтарды және олардың себептерін түсінуге үлес қосады, ойлау, сананың және белсенділіктің дамуының негізгі механизмдерінің бірі ретінде әрекет етеді.

Күмән туғызу - сенімсіздікті енгізу, топ жасаған немесе жасаған нәрселердің дұрыстығына күмән келтіреді. Сонымен қатар келесідей сұрақтар туындайды: Бұл дұрыс па? Осы ма? Бұл шынымен бе? Сіз сенімдісіз бе? Бұл жүйе талқыланатын мәселелердің мазмұнын тереңірек зерттеу үшін топты белгілі бір кезеңде ұстауға мүмкіндік береді. Ол әлсіз және нәтижелі емес идеялардан арылуға көмектеседі.

Мәселе туғызу – техникалық ойлау жүйесі, түсіндіруге қойылатын талаптарды, не себепті, не үшін түсіндіреді. Техникалық тапсырмаларды шешуде көп немесе аз тәжірибе нәтижесінде техникалық құбылыстарды ажырата білу, техникалық проблемаларды шешуге шоғырландыру мүмкіндігінде нақты шындықты техникалық түсіндіруде айтылған ойлаудың белгілі бір бағыттары пайда болады. Егер техникалық ойлау үдерісі тапсырмаларды шешуде жүрсе, оның даму әдісі мәселенің шешілу жолын модельдеуі керек деп есептеуге болады. Мәселені оқыту - студент білім мен дағдыларды мәселелер арқылы меңгеріп, оларды шешу жолдарын үйрену жағдайында оқу-педагогикалық процесте құруды көздейтін оқыту жүйесі. Мәселені оқыту теориясының негізі проблемалық жағдайды және оны шешу жолын түсіну болып табылады. Мәселелік жағдай - когнитивті қиындықты бастан өткерген адамның психикалық жай-күйі. Осындай жағдайларды студенттер жаңа білім мен олармен әрекет тәсілдерінін нәтижесінде, проблемаларды шешу жалпы қағидаларын меңгереді.

Мәселені шешуге бағытталған білім беру мақсаты:1) студенттердің ойлау қабілеті мен қабілеттерін дамыту, шығармашылық дағдыларын дамыту; 2) студенттер белсенді іздеу және өзін-өзі басқару барысында алынған білім, дағдыларды игереді; 3) стандартты емес кәсіби проблемаларды көре алатын, оларды белсенді шеше алатын, шығармашылық тұлғаны тәрбиелеу [18].

Теріске шығару - барлық мәлімдемелер мен студенттердің ұсыныстары бойынша оқытушы «жоқ» деп жауап береді. Бұл техниканың мақсаты - жаңа идеяларды іздестіру, дәлелдеу дағдыларын сынақтан өткізу, өнімді шығармашылық шиеленісті жасау, негізгі жұмыс өрісін кеңейту. Бұл «жоқ» арқылы «үзіліс» жұмыс режимінде өзгерген жағдайда ғана мүмкін болады. Әдістемелік тәжірибеде бұл техника белгілі «ЖОҚ-Стратегия» болып саналады.

Инверсия - студенттердің айтқандарына тікелей қарама-қайшы екендігіне көз жеткізіп, қарама-қарсы тәсілдің мүмкіндіктеріне назар аударады. Бұл - талқыланатын мәселенің мазмұнын терең зерттеуге, жаңа дәлелдер қоюға, мәселені жан-жақты қарастыруға, дағдыларын қалыптастыруға, топтағы өнімді шиеленісті қалыптастыруға арналған тиімді жүйе [18,19].

Қазіргі кезде, техникалық ойлаудың дамуы үлкен орынға ие. Осы факторлар, нысандар, жүйелер арқылы колледж студенттерінің техникалық ойлау қабілетінін дамуын көруге болады.

2-ТАРАУ. КОЛЛЕДЖДЕ «ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ І» АРНАЙЫ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ