Дістемелік кешені
- дәріс. Сұлтанмахмұт Торайғыров публицистикасы. 1- сағат
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
| 6- дәріс. Сұлтанмахмұт Торайғыров публицистикасы. 1- сағат
Зерттеуші Б.Кенжебаев өз тұстастарының С.Торайғыров ұстанған саяси бағытты, оның жеке өзін «...бірі – байшыл, ұлтшыл ақын, екіншісі – ұсақ байшыл ақын, үшіншісі – социал-утопист ақын, төртіншісі – ұсақ буржуазияшыл демократ, бұқарашыл ақын, бесіншісі – шаруалар тобының жырын жырлаған кедейшіл, бұқарашыл демократ ақын» [6, 36-б.] деп бағалаушылықтарын әділ таразылаған. Өзінің осы кезеңдегі «Сұлтанмахмұт туралы» деген атпен берілген мақаласында: «...ол жолдастардың... күні бүгінге дейін баяғы РААП пен ҚазААП-тың салтынан, ескі көзқарасынан, әдісінен яғни социологизмінен, арыла алмай жүргендіктері көрінеді. Соның үшін де олар Сұлтанмахмұтты қалай да бір тапқа, бір топқа, бір жікке апарып қосақтауға тырысып отыр» пікірін білдіріп, тіпті олардың жеке басына ойысып «...кейбір жолдастардың өресі, күші жетпей отыр. ...мін де шапқа салып Сұлтанмахмұттың саяси бағытын, өмір сапары мен жазушылық сапарын жете білмей, барлық шығармаларының мән-жайын, астарын әбден талдамай, тек оның өмірінің кейбір кезеңін ғана, оның бірді-екілі шығармаларын ғана алып, соған қарап, тон пішіп отыр» [6, 37-б.] деп айтып салады. Б.Кенжебаев С.Торайғыровтың саяси бағытын талдай келе, ол қазақтың халық ақыны деген байламын ұсынды. Ол байламды жан-жақты ашып көрсетті. С.Торайғыровты халық ақыны деу үшін, халық ақыны деген тіркеске анықтама берді. Оның анықтауынша, «...қандай да болса бір ақынды халық ақыны деп айту үшін оның жалпы халық мүддесін жырлауы ғана жетпейді, сонымен қатар оның халық тұрмысын дұрыс, толық, шебер көрсетуі, халыққа ұғымды, жуық болуы, халықпен біте қайнап, бірге болуы керек» [6, 39-б.]. Яғни, осындай анықтама бойынша анықталған Сұлтанмахмұт – халық ақыны деп түйді. Зерттеуші пікірінің растығын ақын шығармашылығының өн-бойынан көреміз. Ақынның мынадай шумақтары оған дәлел бола алады: Анау қырда татар тұр, Басқалармен қатар тұр. Мынау ойда қазақ тұр, Қастарында азап тұр немесе тағы бір өлең жолдарында: Ұмтылып ілгері аяқ басқан қандай, Пән оқып, тараққиға асқан қандай? Басқалар жанын салып ұмтылғанда, Басымыз шоршып түсіп, қашқан қандай? - деп, өз халқының өмір сүруінің марғаулығына жаны күйіп, өмір сүрудің жаңа жолын ақындық көркем тәсілмен бергендігінен айқын көрінеді. Б.Кенжебаев ақын шығармашылығының ажыратылу мерзімін үш дәуірге бөліп: 1) ақынның 1912-1913-1914-1915 жылдардағы шығармалары; 2) оның 1917-1918 жылдардағы шығармалары; 3) оның 1919 жылғы шығармалары деп анықтаған, әрі 1916 жылы және 1920 жылы жазған шығармаларының қолда жоқтығын ашқан. Зерттеушінің өз болжамдары бойынша, С.Торайғыров бұл жылдары түк жазбауы мүмкін емес, «...себебі бұл жылдар ірі оқиға, қиянкескі күрес, ұлы өзгеріс жылдары, оған Сұлтанмахмұттың құлақ аспауы мүмкін емес. Тегінде, оның бұл жылдарда жазған шығармалары жоғалған, жиналмай, жинаққа кірмей қалған болуға тиіс» [6, 40-б.] деп ой тастайды. Бұл жылдар шығармашылығы ақынтанудың бүгінгі күні жеткен жетістігінің де ақтаңдағы, әлі де табылар деген үміт те жоқ емес. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|