Әдістеме ғылым және оқу пәні ретінде оқытылатын пәнмен және дидактикамен тығыз байланысты

• 
  Педагогиканы оқыту принциптерін және педагогикалық пәндердің мазмұнын игеруді ұйымдастырудың тәсілдері туралы түсінік алуы;
  
• 
  педагогиканы оқыту пәні ретінде құрудың және қазіргі білім беру технологияларының ғылыми негіздерін білуі;
  
• 
  педагогиканы оқытудың тәжірибесінде теориялық білімдерді жүзеге асыра білуі керек.
  

Репродуктивті сипаттағы жұмыстарды ұсынғанда студенттерге нақты нұсқаулар беріледі, олардың мазмұнында:

• 
  жұмыстың мақсаты;
  
• 
  түсініктемелер (теориялық қағидалар мен ұғымдар);
  
• 
  материалдар мен көмекші құралдар;
  
• 
  жұмысты орындау тәртібі;
  
• 
  талқылауға арналған сауалдар мен тапсырмалар;
  
• 
  бақылау сұрақтары;
  
• 
  ұсынылатын әдебиет тізімі белгіленеді.
  

Таңбалы құралдардың көмегімен (тіл, сызбалар, кестелер, құжаттар) ІО-да негізгі мәндік сипаттары бойынша шынайы кәсіби ахуал тәрізді жағдай жасалады. Сондай-ақ ІО-да қысқа уақытта әдеттегі, жалпыланған жағдайлар ғана модельденеді. Осындай шартты тәжірибеде білім алушы өз кәсіби рөлін ойнап көре алады.

ІО-да студент оқу және кәсіби әлементтерінен тұратын квазикәсіби іс-әрекетті орындайды. Қажетті білім мен біліктерді дерексізденген тұрғыдан емес, кәсіп контексінде меңгереді. Сөйтіп, кәсіби біліммен қатар білім алушы адамдармен ынтымақтасу, оларды басқару, бағына алу іспетті арнайы құзыреттілікке ие болады. ІО тұлғалық қасиеттерді дамытады, әлеуметтену процестерін қарқындатады. Бірақ бұл саналы кәсіби іс-әрекет ойын түрінде жүзеге асырылғандықтан білім алушылар өздерін еркін сезінеді, шығармашылық, бастамашылық танытады.

Ойын барысында:

• 
  кәсіби әрекет нормалары;
  

ІО күрделілігіне орай мынадай топтарға бөлінеді:

• 
  имитациялық жаттығулар. Олардың мақсаты — жеке дағдыларды пысықтау және бекіту.
  
• 
  «нақты өндірістік жағдаяттарды талдау» — шынайы жағдаятты шешудің жолдарын анықтау, ұсынылған шешімдерді ұжымда талқылау.
  
• 
  «рөлдерді ойнап көру» — жағдай туралы алынған мағлұмат бойынша рөл ойнау. Ұжымның мүшелері рөлді орындаушының әрекеттерін, шешімдерін талдап, бағалайды.
  
• 
  толықауқымды ІО кәсіби іс-әрекетті, қабылданған кәсіби шешімдердің салдарларын кешенді түрде жанғыртады.
  

• 
  Жағдаятты имитациялап модельдеу
  
• 
  Жағдаят мазмұнының проблемалы болуы
  
• 
  Бірлескен іс-әрекеттегі рөлдік әрекеттестік
  
• 
  Диалогтық қарым-қатынас
  
• 
  Ойын оқу іс-әрекетінің екісипаттылығы.
  

1. 
   Іскерлік ойын түрлерін сипаттаңыздар.
   
2. 
   Іскерлік ойынның мәні неде?
   
3. 
   Іскерлік ойынның артықшылықтары қандай?
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Савин И.В. Методика преподавания педагогики. Москва. Просвещение, 1987.
   
4. 
   Шаронова С.А. Деловые игры. Москва, 2004
   

• 
  көрсетіліп отырған нысана барлық оқушыларға жақсы көрінуі тиіс;
  
• 
  оқу материалын түсіндіру кезінде көрсету жұмыстары жүргізіліп, соңынан нысана алынып тасталуы керек. Оны оқушыларға алдынала көрсетуге болмайды;
  
• 
  көрнекі құралдарды бақылау барысында әрбір оқушы мұғалімнің нұсқауы бойынша жұмыс істеуі тиіс;
  
• 
  көрсету кезінде мұғалімнің ауызша баяндауы оқушылардың бақылауын дамытуға және көркем сөйлеуін орнықтыруға ықпал етуі тиіс;
  
• 
  оқушыларды бақылау жұмыстары нәтижесіне қорытынды жасай білуге дағдыландыру т. б.
  

Сабақ барысында оқытудың демонстрациялау әдістерінен қолдануда оқу киносы, диапозитив, диафильм, магнитофон, радио, үнтаспа, киноскоп, эпидиаскоп, теледидар, видеофильм секілді техника құралдары көптеп пайданылады.

• 
  байқаудың мақсатын анықтау;
  
• 
  қабылдайтын нәрселердің мөлшерін белгілеу, салыстыру арқылы олардың көптеген белгілерінің ішінен ең негізгі, бастыларын ажырату;
  
• 
  оларды топтастырып, қортындылар мен түжырымдар жасау.
  

• 
  демонстрациялық бақылау;
  
• 
  экскурсиялық бақылау;
  
• 
  лабораториялық бақылау;
  
• 
  техникалық бақылау;
  
• 
  оқушылардың өздігінен дербес бақылауы.
  

1. Оқушыларды белгілі нәрсені жан-жақты бақылауға, оның неғүрлым көп және әртүрлі қасиеттерін, ерекшеліктерін, мүмкіндігінше, көру, есту, дәм, иіс т.б. сезім мүшелерін қатыстыру арқылы зерттеуге бағыт беруінің маңызы зор. Бақылау тек көру т. б. сезім мүшелерінің жұмысымен ғана емес, ол адамның ойлау әрекетімен тығыз байланысты болуы керек.

2. Мұғалім бақылауда оқушыға анализ бен синтез арқылы заттардың негізгі қасиеттерін ажырату, топтастыру, қорытындылау сияқты ойлау процестерін қолдануға басшылық етуі қажет.

3. Мұғалім оқушылардың бақылауын үйымдастыру үшін, ең алдымен, бақылаудың мақсатын, байқайтын нәрселердің мөлшерін немесе көлемін анықтап, жоспарын жасап беруі керек.

Бақылау сұрақтары

1. 
   Көрнекілік әдістер қандай мақсатпен қолданылады?
   
2. 
   Көрнекілік әдістер тобына қандай әдістер жатады? Оларды сипаттаңыздар
   
3. 
   Бақылау әдісінің артықшылықтары мен кемшіліктері неде?
   
4. 
   Көрнекілікті қолдануға қойылатын талаптармен танысыңыздар.
   
5. 
   Бақылау өткізудің негізгі әдістемелік талаптары қандай?
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Савин И.В. Методика преподавания педагогики. Москва. Просвещение, 1987.
   

Дәрісбаян әдетте жоғары сынып оқушылары арасында көптеп қолданылатын әдістің бірі. Дәрісбаян барысында оқушылар жаңа оқу материалын тыңдайды, қабылдайды, ұғынады, мұғалім сөзіне зейін қоя тыңдайды, мазмұнын қадағалап отырады.

Дәрісбаян барысында баяндалған оқу материалының мазмұнын оқушылардың қысқаша жазып отыруы, оны өз беттерінше қайталап оқуы, дағдылануы да қажеттілік болып табылады.

1. 
   Дәрісбаян қандай мақсатты көздейді?
   
2. 
   Педагогиканы оқыту әдістемесінде дәрісбаянның алатын орны қандай?
   
3. 
   Дәрісбаянның артықшылықтары мен кемшіліктері неде?
   
4. 
   Дәрісті өткізудің негізгі әдістемелік талаптары қандай?
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Савин И.В. Методика преподавания педагогики. Москва. Просвещение, 1987.
   

Семинарлық сабақтар оқушыларда ойлау өзінділігі, қорытынды жасау ептілігін дамытуға бейімделген. Негізінде сабақ өткізудің екі түрін көрсетуге болады: а) ерікті сұрау; б) рефетты-баяндамалы әдіс.

Ең қиыны конспекті құрастыру болып келеді. Себебі, конспектіленген материал жадыда көп уақытқа дейін қалады және қайтадан оқығанда жедел еске түседі.

Жазбаның қандай да бір түрінде, ең алдымен келесі мәліметтер кіретін кітаптың паспортын жазып алу керек: автордың фамилиясы және аты, кітап атауы, орны, шығарылу жылы, бет саны.

Қарапайым жоспар – берілген деректерде баяндалған нақты және жүйелі сұрақтар тізімі.

Ашық жоспар - үлкен нақтылаумен ерекшеленеді; әр бір сұраққа қысқаша мазмұндау береді.

Көшірме - мәтіннен алынған нақты ұстаным. Оларды жасағанда міндетті түрде беттерге сілтеу қояды және тырнақша ішіне алады.

Тезис - оқылған материалдың негізгісін қысқартып, қысып түйіндіру.

Белгілер – оқылғаннан шығатын өзіндік ойлар, әсер немесе ескерту.

Конспект – байланысқан, қысылған және тізбектелген өз сөзімен баяндалатын мәтіннің маңызды мазмұны. Конспектте жоспар да, көшірме де, тезистер де қолданылады.

Семинарға дайындалу барысында реферат жазу тәсілі кең қолданылады. Оның жалпыланған құрылымы келесі түрде беріледі:

1. 
   Кіріспе
   
2. 
   Негізгі бөлім.
   
3. 
   Қорытынды.
   
4. 
   Әдебиеттер тізімі.
   

1. 
   Семинар қандай мақсатты көздейді?
   
2. 
   Педагогиканы оқыту әдістемесінде семинардың алатын орны қандай?
   
3. 
   Семинардың артықшылықтары мен кемшіліктері неде?
   
4. 
   Семинар сабағын өткізудің негізгі әдістемелік талаптары қандай?
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989.
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Савин И.В. Методика преподавания педагогики. Москва. Просвещение, 1987.
   
4. 
   Ситаров В.В. Дидактика. Москва, 2002
   

Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде қалыптасқан мұғалімнің жеке жоспарының үлгісі төмендегідей:

1. 
   Оқу бағдарламасының берілген тарауы бойынша сабақтың күні мен реттік саны анықталады.
   
2. 
   Сабақтың тақырыбы.
   
3. 
   Сабақтың мақсаты.
   
4. 
   Сабақтың құрылымы немесе дидактикалық кезеңдері.
   
5. 
   Сабақтың мазмүны.
   
6. 
   Оқыту әдіс-тәсілдері.
   
7. 
   Сабақ құралдары.
   
8. 
   Үй тапсырмасы.
   
9. 
   Қорытынды, сабақтың аяқталуы.
   

Сабақтың әрбір құрамды буынына немесе дидактикалық элементтеріне мұғалімнің жұмсайтын уақытын көрсетудің мәні зор. Содан кейін барып оның қалған буындары мен мазмұны ашып көрсетіледі. Сабақты былай жоспарлау мұғалімге сабақ барысын нәтижелі ұйымдастыруға қолайлы жағдай туғызады.

Одан әрі қарай оқушылардың тәжірибелік жұмыстарын ұйымдастыру тәсілдері қарастырылады. Оқыту әдістерін қолдану нақты атап көрсетіледі.

Содан кейін сабақта қолданылатын әр түрлі оқу құралдары (оқу-әдістемелік кітаптар, көмекші оқу құралдары т.б.) және оны пайдалану әдістемесі көрсетіледі. Сабақтың соңғы буыны - үй тапсырмасын беру.

1. 
   Практикалық сабақтың мақсаты неде?
   
2. 
   Педагогиканы оқыту әдістемесінде практикалық сабақтарды жүргізудің алатын орны қандай?
   
3. 
   Практикалық сабақтар қандай біліктер мен дағдыларды қалыптастырады?
   
4. 
   Практикалық сабақтарды өткізудің негізгі әдістемелік талаптары қандай?
   

1. 
   Сабақтың мақсаты қандай?
   
2. 
   Оқушылар қандай жаңа білімдер алуы қажет және олар практика жүзінде нені үйренеді ?
   
3. 
   Сабақта айтылатын ойдың бастысы қайсысы?
   
4. 
   Бұл ойлар қандай жүйемен баяндалмақ?
   
5. 
   Олар қандай жолмен негізделмек?
   
6. 
   Қандай қорытындылар керек?
   
7. 
   Сабақта қандай әдістер және көрнекті құралдар пайдаланылмақ?
   
8. 
   Оқушылардың білімін тексеру үшін оларға қандай бақылау сүрақтарын беру керек ?
   
9. 
   Оқушылар алған білімдерін пысықтау және практикада қолдану мақсатында қандай жаттығулар беру керек ?
   
10. 
    Үй тапсырмасына нені беруге болады және оны қалай тапсыру керек.
    

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Савин И.В. Методика преподавания педагогики. Москва. Просвещение, 1987.
   

• 
  мазмұнның жүйелілігін, яғни онсыз жалпы пән немесе оның кез келген модулі бола алмайтын қажетті және жеткілікті білімді (тезаурус);
  
• 
  кәсіби-танымдық біліктер мен дағдыларды қалыптастыру алгоритмін қамтитын модульдің танымдық және оқу-кәсіби бөліктерінің кезектесуін;
  
• 
  әрбір модульді аяқтайтын бақылаудың жүйелілігін.
  

1. 
   Модуль деген не?
   
2. 
   Модульдің негізгі бөліктерін сипаттаңыздар.
   
3. 
   Модульдік оқытудың негізінде қандай принцип жатыр?
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989.
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006.
   
3. 
   Чошанов М.А. Гибкая технология проблемно-модульного обучение. Москва, 1996.
   
4. 
   Педагогика и психология высшей школы: Учебное пособие. - Ростов н/Д: Феникс, 2002. - 544 с.
   

• 
  ғылыми;
  
• 
  тұрмыстық, тәжірибелік (оқу процесінде қолданылатын).
  

• 
  жалпылама – оқыту сапасын арттыру;
  
• 
  нақты мақсаттар.
  

Тапсырма негізгі бөлімнен және құрастырушы тұжырымдаған жауаптардан тұрады. Нұсқаулық дұрыс жауаптың нөмірін немесе нөмірлерін (дұрыс жауап бірнеше болған жағдайда) белгілеуді ұйғарады.

1. 
   Тестілеудің мақсаты неде?
   
2. 
   Тест тапсырамларының түрлерін сипаттаңыздар?
   
3. 
   Тест тапсырмаларын түрлеріне сәйкес қандай бақылау кезінде қолданған дұрыс?
   
4. 
   Тестілеудің артықшылығы мен кемшіліктері.
   

1. 
   Аванесов В.С. Основы педагогической теории измерений // Педагогические измерения, №1, 2004.
   
2. 
   http://testolog.narod.ru
   

1. 
   Сабақтың мақсаты айқын, мазмұны, жоспары және оның құрылымы алдын-ала белгілі болуы тиіс.
   
2. 
   Сабақ оқыту принциптерінің ережелері мен талаптарына сәйкес болуы қажет.
   
3. 
   Сабақтың ғылыми мазмүны оқушылардың жас және дара ерекшеліктеріне сай ұғынымды, түсінікті болуы керек. Сондай-ақ сабақта оқушылардың бойында біліктер мен дағдыларды қалыптастыру міндеті жүзеге асырылуы тиіс.
   
4. 
   Сабақтың мазмұны оқытатын пәннің бағдарламасына сәйкес болуы және әрбір сабақ басқа сабақтар жүйесінің буыны болуы міндетті нәрсе.
   
5. 
   Сабақта оқушылардың білімге ынтасы мен қызығуын арттыру үшін сабақтың құрылымы мен әдістерін түрлендіріп, көрнекі және техникалық құралдарды, түрлі ойындарды тиімді қолдану керек. «Баланың ынтасын арттыру үшін оқытылатын нәрседе бір жаңалық болуы
   керек», - деп Ж. Аймауытов жайдан-жай айтпағанын ескеру керек.
   
6. 
   Сабақта оқушылардың белсенділігін арттыру үшін проблемалық ситуациялар туғызып, проблемалық міндеттер мен тапсырмаларды орындауға басшылық ету қажет.
   
7. 
   Сабақтың сапасын жақсарту үшін мұғалім оқушылармен қарым-қатынас жасау шеберлігін арттырып отыруы керек. Педагогикалық қарым-қатынас мұғалімге оқушылармен рухани байланыс жасауға мүмкіндік береді. Білім арқылы қарым-қатынас жасау және қарым-қатынас
   арқылы білім алу керек деген қағиданы іске асыру пайдалы.
   
8. 
   Сабақта оқушыларға білім берумен қатар оларды өздігінен білім алудың әдіс-тәсілдеріне үйрету міндет.
   
9. 
   Сабақ оқытудың білім беру, тәрбиелеу және дамыту қызметін біртұтастық принципіне сай жүргізу тиіс.
   
10. 
    Сабақтың дидактикалық құрылымы немесе кезеңдері бірізділікте, бір-бірімен өзара байланыста, бірін-бірі толықтырып тұрулары қажет.
    
11. 
    Сабаққа дайындалу және оны өткізу барысында мұғалімнің сыныптағы, мектептегі нақтылы жағдайды (оқу кабинетінің жабдықталуы, оқу-техникалық, көрнекілік құралдарының нақты қолда болуы, тұрғылықты жердегі табиғат, өндіріс ресурстарын пайдалану т.с.с) ескеріп отыруы шарт.
    

1. 
   Сабақтың мақсаты мен мазмұнына қандай талап қойылады?
   
2. 
   «Баланың ынтасын арттыру үшін оқытылатын нәрседе бір жаңалық болуы керек», - деген Ж. Аймауытовтың сөзінің мәнін ашып беріңіздер.
   
3. 
   Сабақта оқушыларға өздігінен білім алудың әдіс-тәсілдеріне үйретудің жолдары қандай? Осыған орай өз ұсыныстарыңызды жасаңыздар.
   

1. 
   Бабанский Ю.К, Ильина Т.А, Жантекеева З.У. Педагогика высшей школы.Алматы, 1989
   
2. 
   Бұзаубақова Қ.Ж. Педагогикалық тренинг жеке тұлғаны дамыту құралы ретінде Алматы, 2006
   
3. 
   Хмель Н.Д. Біртұтас педагогикалық процесті жүзеге асырудың теориясы мен технологиясы. Алматы, 2005.
   
4. 
   Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки
   учителя. Алматы, 1998