Егде және кәрілік кезеңдердегі психикалық аурулаы бар науқастарға мейіргерлік үрдіспен күтімді ұйымдастыру

Қартайған адамдарды психикалық бұзылуларын зерттейтін ғылым  геронтологиялық психиатрия немесе гериатрия деп аталады.

Бұл психоздарды қартайғанға дейінгі (пресенильді) 45-65 жастағылардың ауруы және 65-70 жастардан кейін кездесетін кәрілік (сенилді) психоздары деп екіге бөледі.

Пресенилді психоздар 45-65 жаста басталып, инволюциялық деп аталады. Адамның жасына байланысты эндокриндік бездердің қызметінің бұзыла бастауы немесе климакстік өзгерулермен байланысты болуы мүмкін. Мазасыз, ызақор, шүбәланғыш әйелдер арасында жиі кездесіп отырады.

Аурудың пайда болуы үшін психикалық зақымданудың, үйреншікті өмір жағдайларының ауысуы әсер етеді. Көбіне қартайғанда дамитын шизофрения және маниакальді-депрессивті психоздар кездеседі.

Пресинилді депрессия (инволюциялық меланхолия) кезінде көңіл-күй төмендеп, өмірдің кішкене өзгерістеріне мазасызданады. Бір бақытсыздық болатын сияқты көрініп, өзінің және тумаларының жағдайларына көп көңіл бөледі. Өздерін қоярға жер таппай зарығып, қайғы шегеді. Аяқ-қолдары сырқырап, дауыс көтеріп жылай бастайды.

Кінәлар мен кемсіту туралы сандырақ ойлар пайда болып, бүкіл жамандықтың бәрін өздерінен көріп, жазалауды талап етеді. әлемнің құрып, жалпы апат болғаны туралы ойлар айтып, өздерінің ағзалары шіріп кеткенін, жоқ екенін дәлелдейді. Бұл француз ғалымы жазған – Котар синдромы.

Пресенильді сандырақ (инволюциялық паранойя) кезінде аурудың ойы бойынша көршілері,туыстары өзіне жамандық ойлап,бүлдіріп,өртеп,ұрлап немесе пәтерін тартып алуға әрекеттер жасайды деп сенеді.Осы ойларына байланысты сақтануға,қорғануға әрекеттер жасайды. Есігіне неше түрлі кілттер салып түнімен ұйықтамай шығады.Кейбіреулері әйелін жөнсіз қызғанып,оларды ұстап, әшкерелеу үшін барын салады. Ауру ұзақ жылдарға созылады.

Инволюциялық истерия психогенді әсерден әйелдердің климаксі кезінде пайда болатын қызу және патологиялық түрде өтетін невроз. Ауру жылауық,мінезсіз,қыңыр және эмоционалды болады.

Мазасыз қозу (ажитация) кезінде қысқа мерзімге тәулігіне 150-300мг аминазинді антидепресанттармен бірге қатар беру керек. Аминазин мен тизерцинді түнге қарай аурудың жағдайына байланысты ішуге немесе бұлшық етке жібереді.

Кейде электро шок емі қолданылады. Паранояны емдеуде тәулігіне 5-60мг триптазин,5-40мг галоперидол беріледі.

Истерияда транвилизатор ретінде седуксен (реланиум), феназепам, элениум, психотерапия, ине рефлексотерапия қолданылады.

Инволюциялық депрессия мен паранойяның ұзаққа созылған түрлерінде ІІ-ші не І-ші топ мүгедектігі беріледі,алгистерияда мүгедектік берілмейді.

Сенилді (кәрілік) психоздар ақыл кемістігі күшейген кезде білінеді. Атрофиялық процестер барлық ішкі ағзаларда,әсіресе мида басым болады.

Миды микроскоппен қарағанда өлген жүйке жасушаларының орнына «сенилді друз» аталатын өлі ошақтар (некроз) пайда болады. Ақыл кемістігі 70-75 жастан кейін әйелдерде жиірек дамиды.

Амнезилық афазия,өмірден түңілу психикалық ыдырауға алып келеді. Ақыл кемістігінің делириозды түрі-сананың өзгеруі бұрыңғы өткен оқиғалардың үзінділері кезкейсоқ,пассивті түрде еске түсірумен тең.

Жасы ұлғая келе психоз физикалық және психикалық алжасу маразмға әкеледі. Емдеу тек симптоматиялық және күтумен шектеледі. Ата-анаға деген қамқоршылықты, адамгершілікті талап етеді.Кәріліктегі ақыл кемістігі және оның ерте түрі Альцгеймер ауруынан Пик ауруын айыра білу қажет.

Альцгеймер ауруында біртіндеп амнестиялық, сенсорлық, маторлық афазия дамып артынан апраксия болады. Мидың шүйде мен самай бөліктерінің бұзылуы байқалады. Әуелі ес жоғалып,қоршаған ортамен қатынасы тоқтап,соңынан қозғалысы бұзылады (апраксия). Сөздері түсініксізденіп, ойлау қабілеті бұзылады. Қояншыққа ұқсас құрысу,сандырақтар қалыптасады. Көбіне 60 жастан кейін басталады.

60 жасқа дейін дамитын Пик ауруында адамның жеке басы өзгереді. Жоғары да күрделі адамдардың қарым-қатынасы бұзылады, мінезі өзгереді. Ес және психикалық қызметтер бұзылады Пик ауруындағы сөйлеудің бұзылулары Альцгеймер ауруындағыға ұқсамайды,алдымен агнозия.(танымау) апроксия (күрделі қозғалыс бұзылуы) болып, артынан сенсорлық афазия (сөйлеудің бұзылуы) дамиды. Ал Альцгеймер ауруында біртіндеп амнестиялық, сенсорлық, маторлық афазия дамып артынан апраксия болады

Аурудың ұзақтығы 6-8 жыл болып соңы маразмға алып келеді