Бунақ- өлеңдегі дауыс толқындарының арасы.
Буын – өлең жолындағы дауысты дыбыстар саны.
/Арқаның/ / кербез сұлу/ / Көкшетауы,/
/Дамылсыз/ / сұлу бетін/ /жуған жауын./
/Жан-жақтан/ / ертелі-кеш/ / бұлттар келіп,/
/Жүреді/ / біліп кетіп/ /есен-сауын,/ (С.Сейфуллин)
Бұл- уш бұнақты ,11буынды өлең.
Ұйқас – өлең тармақтарының соңғы сөздеріндегі үндестік.
Түрлері: Қара өлең ұйқасы (а,а,б,а;) Шұбыртпалы ұйқаса а,а,а,а;) Кезекті ұйқас а,б,в,б;) Шалыс ұйқас а,б,а,б;) Егіз ұйқас (а,а,б,б;) Ерікті ұйқас а,б,в,г,б;) Аралас ұйқас (а,а,б,в,б,в,б,б,б.) Өлең шумағының құрылымы: (Ұйқас,буын,бунақ) Тарамақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі: (Ұйқас) Өлең ұйқасының белгісі: (Тармақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі ) Өлеңнің әрбір жолы аталады: (Тармақ) Тармақ өз ішіне бөлінеді:(бунақ) «Алдымда неше қатар тұрса да оқ,
Тартынып бұл сапардан қалуыи жоқ.
Сұлуын дүниенің жисаң-дағы,
Бір жарымдай болмайды көңілі тоқ,»- деген жолдарда қандай ұйқас түрі қолданылған?ҚАРА ӨЛЕҢ А,а,б,бтүріндегі ұйқас-ұйқастың қай түріне жатады? ЕГІЗ
Желп желп еткен ала ту,
Жиырып алар күн қайда?
Орама мылтық,тарс ұрып,
Жауға аттанар күн қайда? Осы өлеңдегі ұйқас түрі:ШАЛЫС'>КЕЗЕКТІ Абайдың А.С.Пушкинді аудару арқылы тапқан ұйқасы ШАЛЫС «Қыста,күзде,
Қырда,құмда,
Шөлде,түзде,
Сада,шыңда...»- жеген төрт жолды шумақ құрылған ұйқас : ШАЛЫС «Гималайда қуат бар,
Қозғалды оны құрауға.
Гималайда ұлы от бар,Таянып тұр тутауға.» Шумақтағы ұйқас түрі ШАЛЫС Өлең жолының қандай ұйқасқа құрылғаны:
Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та, бар қалан ШАЛЫС
Қара бөрік қалпайған, а
Қайратымен мал жайған , а
Қысқа түнде қырық шапқан а. Үзіндідегі ұйқас түрі: Шұбыртпалы
