Ұғым­дық­ап­па­рат­жә­не­үз­дік­сіз­бі­лім­бе­ру­дің­кө­пас­пек­ті­лі­гі

1.2. Қа зақстан Республикасындағы жоғары білім
35
1
2
3
4
Бү кіл өмір 
бой ына бі лім 
бе ру (lifelong 
education)
Дай ын дық ты 
аяқ тау жа сы ның 
жоқ ты ғы на 
сіл те ме 
Жа на ма: оқы ту 
мер зі мі нің жар ты-
сы өн ді ріс тің іс-
әре кет пен сәй кес 
ке луі мүм кін деп 
есеп те лі не ді
Ең бек про це-
сін де қол да ны-
ла тын шет тіл-
дер ді мең ге ру ді 
тұ рақ ты түр де 
же тіл ді ру 
Қайта жа ңар-
ту шы лық бі лім 
бе ру (recurrent 
education)
Бі лім бе ру про-
це сі нің ке зең дік 
қайта жа ңа ру 
тұ жы ры мы
Жа на ма: бі лім 
бе ру дің ке зең дік 
қайта жа ңа руы 
ең бек іс-әре ке ті нің 
ке зең де рі мен сәй-
кес ке луі мүм кін 
деп есеп те ле ді 
Қыз мет кер лер-
дің бі лік ті лі-
гі нің ке зең дік 
жо ға ры лауы
Жал ға су шы-
лық бі лім бе-
ру (continuing 
education)
Бі лім бе ру де гі 
қан дай да бір 
мер зім дік шек-
теу лер дің жоқ-
ты ғы ның тұ жы-
ры мы
Жа на ма: оның ең-
бек іс-әре ке ті мен 
үйле су мүм кін ді гі 
анық 
Тұ рақ ты түр де 
әре кет ете тін 
се ми нар лар, 
үне мі өт кі зі ле-
тін оты рыс тар
Осы кес те ні қа рас ты ру дың не гі зін де ке ле сі дей қо ры тын ды 
шы ға ру ға бо ла ды. Ең ал ды мен, кес те нің екін ші ба ға на сы үз дік-
сіз бі лім бе ру дің не гіз гі си пат та ма ла рын қам ти ты ны анық. Осы-
лай ша, бұл жер де қол да ны ла тын ұғым дар үз дік сіз бі лім бе ру дің 
же ке лен ген қыр ла рын жақ сы бей не лей ді, ал оның бү кіл жүйе сін 
тал дау осы ұғым дар дың бар лық жиын ты ғын қол да ну ды та лап 
ете ді. Одан әрі үз дік сіз бі лім бе ру дің түр лі фор ма да ғы өн ді ріс-
пен бай ла ны сы ның фор ма ла ры бір дей емес еке ні анық. Оны мен 
қо са бір де-бір ұғым бі лім бе ру жә не өн ді ріс тік про цес тің ті ке лей 
бай ла ны сын тұ жы рым да май ды. Со ңын да, жо ға ры да қа рас тыр ған 
әр бір ұғым дар үшін үз дік сіз бі лім бе ру дің қа ра пай ым фор ма ла ры 
өзін дік қа ра ма-қай шы лық ту дыр майды. Со ны мен бір ге олар ұқ-
сас та емес.
Үз дік сіз бі лім бе ру ор та лы ғы ның идеясы – же ке тұл ға ның 
да му ын қам та ма сыз ету. Осы көз қа рас бой ын ша үз дік сіз бі лім 
бе ру ру ха ни да му ды қа жет ете ді, ол ар қы лы адам дар дың жа ңа 

1-бөлім. Жо ға ры мек теп пе да го ги ка сының теориялық негіздері
36
бі лім эко но ми ка лық, қо ғам дық-мә де ни, ғы лы ми, тех ни ка лық, 
мә де ни да му ын қа лып тас ты ра ды. Үз дік сіз бі лім бе ру же ке тұл ға-
ның да му ына кө мек те се ді жә не жал пы қо ғам ның кә сі би да му ы- 
на да үлес қо са ды. Жал пы бі лім бе ру мақ са ты пе да го ги ка лық құ-
ры лым ға, бел гі лі ше шім шы ға ру ға, әр түр лі оқу орын да ры на, әр-
түр лі пе да го ги ка лық тех но ло гиялар ға, мем ле кет тік жал пы бі лім 
бе ру ге ба ғыт та ла ды. Бел гі лі кә сі би фор ма да ғы үз дік сіз бі лім бе ру 
бір де жо ға ры, бір де тө мен нә ти же лер де бе руі мүм кін. Ал бі лім-
нің си нер ге ти ка лық көз қа ра сын ұстана тын бол сақ, бас қа ру құ ры-
лы мын да өзін дік ше шім дер ге ие бо ла мыз. 
На рық тық эко но ми ка ға сәй кес өз ге ріс тер дің нә ти же сін де фи-
ло со фия лық, идеоло гиялық, пе да го ги ка лық па ра диг ма лар жа ңа-
рып, да ми ды. Қо ғам ның жа һан да нуы үз дік сіз бі лім нің теория лық 
да му ына да әсе рін ти гіз се, мем ле кет тік па ра диг ма лық бі лім нің 
да муы, өз ге руі мем ле кет тік бі лім жүйесі нің да му ына, ал үз дік-
сіз бі лім бе ру дің теория лық құ ры лы мы ның өз ге руі оқы ту ға, бі-
лім бе ру ге әсер ете ді. Бі лім нің жа ңа құ ры лым дық са па сы ның 
да муы әр түр лі оқы ту ба ры сын да ғы мә се ле лер ді, адам дар дың 
әр түр лі жас ерек ше лік те рі не сай әлеу мет тік мә де ни қа лып та су ы- 
на не гіз бо ла ды. 1970 жыл да ры үз дік сіз бі лім бе ру дің ал дын да 
са па лы бі лім, же ке тұл ға ның кә сі би да му мақ са ты қой ыл ды. Ал 
90-жыл да ры үз дік сіз бі лім кез кел ген адам ның шы ғар ма шы лық 
да му ына, әр түр лі са ла да ғы сұ рақ тар ға да жауап бе ре алу ды та лап 
ет ті. ЮНЕС КО-да ғы жүр гі зіл ген зерт теу жұ мы сы бой ын ша үз-
дік сіз бі лім бе ру де ұжым дық жұ мыс тар ға ба са на зар ауда рыл ды. 
Де мек, сту де нт тер тек бі лім ді иге ріп қа на қой май, оған өзін дік 
тұр ғы дан зерт теу лер жа сай ды сол ар қы лы жа ңа нә ти же лер ге қол 
жет кі зе ді. 
Үз дік сіз бі лім бе ру де әлеу мет тік зерт теу лер, әдіс на ма лық жо-
ба лар шы найы құн ды лық тар ды да мы та ды, ал пси хо ло гияда те-
рең бі лім адам ның өзін дік да му ын, бі лі мін же тіл ді руін біл ді ре ді. 
Со ны мен, үз дік сіз бі лім бе ру жүйесі адам ның са ты лы бі лім алу-
ын, яғ ни ба ла бақ ша, мек теп, жо ға ры мек теп, жо ға ры мек теп тен 
кейін гі бі лім деп тү сін ді ру ге бо ла ды, сон дай-ақ жас ерек ше лік те рі не 
сай өзін дік бі лім, тәр бие не гі зін де да му дың орын алуы си пат та ла ды. 

1.2. Қа зақстан Республикасындағы жоғары білім
37

жүктеу/скачать 5,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: