Электр энергиясын өндіру тарату және жеткізу Электрктр энергетикасы
жүктеу/скачать 270,08 Kb. Pdf көрінісі
|
Ергалиева Гульназ реферат
| Электр энергиясын өндіру тарату және жеткізу Электрктр энергетикасы — энергетиканың басты құрастырушысы, оның басты міндеті — электр энергиясының тұтынушыларын электрлік энергиямен жабдықтау үшін электр энергиясын тиімді жолмен өндіру, тарату және үлестіру.
Бұл сала кез келген елдің әлеуметтік және эконономикалық дамуының маңызды бөлігі, себебі электр энергиясының энергияның басқа тасымалдаушыларынан көрі бірқатар ерекшеліктері бар: үлкен қашықтыққа таратудың, тұтынушылар арасында үлестірудің және энергияның басқа түрлеріне (механикалық, жылулық, химиялық, жарықтық және басқа да…) түрлендірудің салыстырмалы жеңілдігі. Электрлік энергияның маңызды өзгешілігі — оны бір уақытта өндіріп, сол уақытта тұтынуға болаты.
Электр энергиясының негізгі өндірушілері Өңдеу
I.
Жылу электрлік стансасы (ЖЭС):
• Конденсациялық электрлік стансасы (КЭС); • Жылумен
жабдықтау электрлік стансасы (ЖЖЭС); • Атомдық электрлік стансасы (АЭС). II.
Су электрлік стансасы (СЭС):
• су жинаушы электрлік стансасы (СЖЭС).
Электр тарату желілері (ЭТЖ) арқылы бір-бірімен және тұтынушылармен біріктірілген электрлік стансалар электрлік жүйелерді құрайды. Заманына сай т ү сінікте энергетика (немесе энергетикаклы қ шаруашылы қ ) ол ө ндіру, игілендіру, қ айта жасау, қ айта ө ндіру, са қ тау, тасымалдау, тарату ж ә не барлы қ энергиялар мен энергетикалы қ қ орларды пайдалану. Энергетикада ө згеше ерекшеліктері бар, оны ң ішінде ма ң ыздысы келесілер: · халы қ шаруашылы ғ ы салаларына тере ң енуі; · ө ндіру ү рдісі ж ә не адам ө міріндегі энергияны ң революционды ж ә не қ айта ө ндіргіш ролі. Энерго ж ә не электр қ арулан ғ ан е ң бекті ң жо ғ арлауы ж ә не ө ндірісті ү дістерді ң электрфикациялануы е ң бекті ң ө ндірісіні ң артуыны ң тез қ ар қ ындарын қ амтамасыз етеді. Электрфикация к ө птеген де ң гейде е ң бек ж ә не т ұ рмысты гигиенаны жа қ сарту, е ң бек ж ә не ө мір жа ғ дайларыны ң жабды қ тал ғ анды ғ ын жо ғ арлату, адамны ң на ғ ыз бос уа қ ытыны ң ө суі сия қ ты ә леуметтік м ә селелерді шешуде м ү мкіндік ту ғ ызады; · ә р қ илы энергетикалы қ м ә селелерді шешуде ә р т ү рлі энергия ж ә не отын т ү рлеріні ң ке ң інен ө зараауыстырылуы, тасымалдау т ә сілдеріні ң немесе ә р т ү рлі энергетикалы қ қ орларды ң берілуіні ң ө зараауыстырылуы, энергияны беретін қ ондыр ғ ыларыны ң ө зараауыстырылуы; · энергияны ң шектеулі м ү мкішіліктері кезінде шо ғ ырлануында энергияны ө ндіру, тарату ж ә не т ұ тыну ү рдістерін уа қ ытта осарлануы; · жыл, ай, ж ұ ма, т ә улік, са ғ ат а ғ ымында электр мен жылу энергиясын т ұ тыну ж ә не ө ндіруді ң бір келкі еместігі; · т ұ тынушыларды сенімді ж ә не ү здіксіз қ амтамасыздандыруды ң қ ажеттілігі; · негізгі ө ндіру орталы қ тары мен энергияны т ұ тыну аудандары арасында ғ ы айма қ ты қ д ұ рыс келмеуі, сонымен қ атар, энергертикалы қ қ орлары к ө здерімен; · к ү рделі ә рі т ү рлі энергожабды қ тар ж ә не құ рылыстарды падалаунымен энергияны ө ндіру мен беруді ң жо ғ ары де ң гейлі шо ғ ырлануы. Қ азіргі заманда экономика мен ғ ылыми-техникалы қ ал ғ а басу к ү йі ә демдер елінде элекр энергетиканы ң ж ә не отын-энергетикалы қ кешенні ң даму де ң гейіне байланысты. Ә лемдегі отын-энергетикалы қ қ орларды ң таралуы те ң емес ж ә не жиі ө ндіруші к ү штерді ң орналасуымен қ арама- қ айшылы қ та. Ол дегеніміз жеке мемлекеттер арасында энергетикалы қ м ә селелерді шешімін к ү рделендіреді, сонымен қ атар мемлекетаралы қ экономикалы қ қ атынастар шегінде бірігіп шешуді талап етеді. ОЭК даму к ү йі электр энергетикасы сия қ ты кешенні ң ма ң ызды б ө лігіні ң қ ызмет ететін ж ә не болаша қ құ рылымды аны қ тайтын негізгі факторларды ң бірі болып табылады. Электр энергетикада ғ ы даму кезе ң іні ң болаша ғ ын к ө рсету ү шін электрмен жабды қ тауды ң орталы қ тандырыл ғ ан қ ызмет ететін тенденциялар са қ талуда. Оларды ң энергетикалы қ қ орларыны ң к ү йін ж ә не болаша ғ ын пайдалануымен, сонымен қ атар, саяси- ә леуметтік факторлармен (жалпы ө ндіру құ ралдарды ң жекелендіру т ү рімен ж ә не атап айт қ анда электр энергетикасымен) аны қ талатын к ө птеген на қ ты ерекшеліктерге қ арамастан, осы тенденциялар ә лемдегі барлы қ мемлекеттерге т ә н. Электр энергиясы энепгияны ң ә мбебап т ү рі болып табылады. Қ арапайым ж ә не ү немді бас қ а да энергия т ү рлеріне т ү рлендіріледі – жылу, механикалы қ , жары қ ты қ ж ә не т.б. Барлы қ энергия т ү рлерінен халы қ шаруашылы ғ ында ж ә не т ұ рмыста т ұ тынуда ке ң інен тара ғ ан электр энергиясы. Ол дегеніміз алыс ара қ ашы қ ты ққ а к ө птеген электр энергиясын беру м ү мкіншілігі, т ұ тынушылар арасында оны ң таралуыны ң қ арапайымдылы ғ ы ж ә не о ң айлы қ пен энергияны ң бас қ а да т ү рлеріне ауысуы (жыры қ , жылу, механикалы қ , химиялы қ ). Осы т ү рді ң ә йгілігі жа ң а электр қ абылда ғ ыштар т ү рін ә зірлеумен, ірі электр станцияларды ң құ рылуымен ж ә не станциядан т ұ тынушы ғ а дейін электр энергиясыны ң тарату мен беру ү шін электр тораптарды ң дамуымен ө се бастады. Қ азіргі заманда заманына сай адамны ң қ ызметі мен ө мірін электр то ғ ысыз елестету м ү мкін емес. Бізді ң мемлекетте электр то ғ ы халы қ шаруашыл ғ ыны ң барлы қ салаларына мы қ ты енген: ө нерк ә сіп, ауыл шаруашылы ғ ы, к ө лік ж ә не адамдар т ұ рмысы. Біра қ , электр то ғ ы энергияны ң аралы қ формасы ретінде пайдаланылады ж ә не тікелей адаммен т ұ тынылмайды. Электр энергияны ң негізгі қ асиеті – қ атынасты қ арапайымдылы ғ ы, б ө лінуі ж ә не қ айта ө ндірілуі. Отын-энергетикалы қ кешені мемлекетті ң дамуында, халы қ ө міріні ң сапасын жо ғ арлатуда ерекше р ө лін ат қ арады ж ә не республикамызды ң экономикасыны ң құ рылуы ү шін негізі болып табылады, ол дегеніміз, инвестициялар, дамуды ң барлы қ ә лемдік ү деуі бойынша бірінші қ атарларды ң біріне қ ояды. Техника-экономикалы қ т ү сінік бойынша электр станциялар электр желісіні ң ж ә не қ осал қ ы станцияны ң к ө мегі ар қ ылы параллель ж ұ мысы ү шін жалпы қ уат қ а байланыстырылады. Электр станцияларды ң жиынты ғ ы қ уат тасушы желілер, қ осал қ ы станциялар мен жылу желілері бір т ұ тас режимні ң жалпылы ғ ы мен ө ндіріс ү рдісіні ң ү здіксіздігіне байланысты ж ә не электр мен жылу энергиясыны ң таралуы энергетикалы қ ж ү йесі деп аталады. Энергетикалы қ ж ү йені ң генераторлардан т ұ ратын б ө лу құ ралдарынан, жо ғ арылататын ж ә не т ө мендететін қ осал қ ы станциялардан, электр желілерден ж ә не электр энергиясыны ң қ абылда ғ ыштан т ұ ратын б ө лігі электр ж ү йесі деп аталады. Энергетикалы қ ж ә не электр ж ү йелері арасында ғ ы айырма ж ү йені ң жылулы қ немесе гидравликалы қ б ө лігі, я ғ ни, бірінші ретті қ оз ғ алт қ ыштармен, жылыту желілерімен ж ә не оны қ оректендіру қ атысты б ө лігі кірмейді. Электр ж ү йені ң қ осал қ ы станциялардан ж ә не кернеуді ң т ү рлі желілерінен т ұ ратын б ө ліктері электр желілері деп аталады. Электр желісі оны ң ө ндіріс орнынан т ұ тыну орнына электр энергиясыны ң таралуы ж ә не берілуі ү шін қ ызмет етеді. ЭлектрЭлектр желілер кернеулігі, та ғ айындалуы бойынша ж ә не құ рылымды орындалуы ажыратылады ж ә не желілер ж ү йесінен құ ралады. Сонды қ тан электр желіні ң ке ң ма ғ ынада ғ ы с ө з т ү сінігінде тек электр желі д ә рістерімен емес, қ осал қ ы станциялар барлы қ электр жабды қ тары кіреді. Электр станцияларды ң қ оректену к ө зі болып, онда энергияны ң бас қ а пішінінен ө згерту жолымен алын ғ ан электр энергиясы табылады. Электр желіні ң тек кейбір б ө лігін жиі қ арастырады. Электр энергиясын беру жолы бойынша жайлап қ уаттылы қ беру жолы қ алай ө згерсе, солай беру ұ за қ ты ғ ы да ө згереді. Осы ғ ан байланысты электр энергия параметрлеріні ң ө згеруімен қ осал қ ы станцияларда ж ү ргізіледі. Сонды қ тан желі ү шін қ оректену к ө зі қ осал қ ы станциялар болып шы ғ уы м ү мкін.Электр энергияны т ұ тынушылар жеке электр қ абылда ғ ыштар, сонымен қ атар оларды ң келесі желі б ө ліктері біріктірілген топтары болуы м ү мкін. Қ осал қ ы станцияларда ғ ы жа ғ дайлар қ атарында желі б ө ліктеріні ң электр жабды қ тары іске асырылатын т ұ тынушылар ретінде қ аралуы м ү мкін. Электр желілерді белгілер қ атары бойынша т ү рлі топтар ғ а б ө луге болады, мысалы, т ұ ра қ ты ж ә не айнымалы токтарды ң желілері, т ө мен ж ә не жо ғ ары кернеулі желілер, коммуналды желілер фабриказауытты қ , ауылшаруашылы қ . Б ұ дан бас қ а желілер келесі екі топ қ а б ө лінеді: Жергілікті желілер ә рекет ету, радиусы негізінде 15-30 км к ө п емес ж ә не 35 кВ дейін кернеуді қ оса ал ғ анда Ауданды қ желі, онда электр беруді ң о қ шаулат қ ыштар ғ а жал ғ ыз желісі кіреді. Бірінші желі қ оректену желісіні ң жиынты ғ ын, ал екінші таратушы желіні ң жиынты ғ ын құ райды. Біра қ барлы қ желіде б ұ л б ө ліктерді тура б ө луге болмайды. Электр желілеріні ң қ оректендіруші немесе б ө ліп таратушы т ү сінігінде айырмасын белболмайд Біріктірілген энергож ү йені ң техникалы қ ж ә не экономикалы қ басымдылы қ тары: Ж ұ мысты ң сенімділігі. Егер қ андай да элемент б ұ зылса, онда т ұ тынушылар бас қ а б ұ зылма ғ ан элемент ар қ ылы ж ү йеден энергия алуын то қ татпайды немесе берілген энергож ү йедегі қ уаттылы қ тапшылы қ кезінде энергия бас қ а энергож ү йелерді ң ж ү йеаралы қ байланыс бойынша келіп т ү седі. Максимум ж ү ктелудегі қ осымшалауын қ олдану. Ә р т ұ тынушыны ң немесе энергож ү йені ң к ө лем, уа қ ыт бойынша ө зіні ң максимумы бар. Біріктірілген энергож ү йелерде осы келіспеушілікті қ олдану тіпті ә серлі болады. Қ уатты ң аз қ оры. Қ уат беруді ң м ү мкіндігіне байланысты бір энергож ү йеден екіншісіне ә р ж ү йені ң қ уат қ оры қ ыс қ аруы м ү мкін, б ұ л ү лкен экономикалы қ тиімділік береді. Жылу ж ә не гидростанцияны ң орта қ ж ұ мысы. Б ұ ндай ж ұ мыс арзан жанармай станцияны ң ке ң қ олданылуына м ү мкіндік береді. Гидростанцияларда ғ ы негізгі қ уат к ө зі су болып табылады. Сонды қ тан, жазда, суды ң к ө п кезінде жылу станцияларында жанармай ү немдеу ү шін гидростанциялар да қ олданылады. Ірі агрегаттарды ң қ олданылуы. Бір агрегат қ уаттылы ғ ы ү лкен, сондай , бірнеше ұ са қ тан к ө рі арзан болып табылады. Ү лкен ептілік. Ол желілерді ң , транформаторларды ң айырбастау мен с ө ндіру ж ә не оны ң қ оректену жолы ө згеруіне м ү мкіндік береді. Электр желісіні ң та ғ айындалуы. Электр желілерді ң негізгі та ғ айындалуы электрмен жабды қ тау болып табылады. Осы бойынша, ә детте, электр энергияны қ оректену к ө зінен беру ж ә не оны ң т ұ тынушылар арасында ғ ы б ө ліну. Б ұ л міндетті ң орындалуы т ұ тынушыларды ң ү лкен санымен ж ә не оны ң қ оректену к ө зінен территориалды алша қ тауымен байланысты. Т ү рді, қ уаттылы қ ты, санды, ж ә не қ оректену к ө здеріні ң орналасуын та ң дау жобалауды ң ө зіндік қ иын міндеті болып табылады. Б ұ л міндет с ә йкес электр желі ә сер ету есебімен шешіледі. Ә детте қ оректену к ө зіні ң саныны ң азаюы оны ң құ ныны ң т ө мендеуі кезінде электр желіні ң ауырлауына ж ә не оны ң қ ымбаттауына ә келеді. Кейбір жа ғ дайларда осымен байланысты электр энергияны т ұ тынушылары орналастыру кезінде ө згеріс енгізуге ә келеді. Екінші электр желіні жеткілікті шамада белгілеуі ү лкен қ аы қ ты ққ а энергияны беру болып табылады. Энергия қ оры жиі, бірінші ретті энергия к ө зі т ұ тыну орталы ғ ынан ө ндірістік аудандардан алыс орналасады. Энергия беруді ң пайдалы т ә сілі туралы с ұ ра қ еліміді ң барлы қ халы қ ты қ шаруашылы ғ ын қ ызы қ тыру есебінен шешілуі тиіс. Электр желі к ө мегімен т ұ тынушыларды ң электрожабды қ ж ү йесін экономикалы қ н ә тижелігін м ә нді жо ғ арылатуына болады. Негізгі сипаттамалы ерекшеліктері Т ұ тыну. Белсенді қ уаттылы қ негізінде электр қ абылда ғ ышта т ұ тынылады. Электрэнергияны бас қ а энергия т ү ріне айналуы. Біртіндеп белсенді қ уаттылы қ желі элементіні ң белсенді қ арсыласуында жо ғ алады. Реактивті қ уаттылы қ тек электр қ абылда ғ ышта емес, сонымен қ атар к ө рнекті шамада желі элементтерімен т ұ тынылады. Генерация. Белсенді қ уатылы қ бірінші ретті қ оз ғ алт қ ышпен айналысатын генераторлар дан алынады. Белсенді қ уаттылы қ желіні ң ә рбір орынында алынуы м ү мкін. Ол синхронды машинамен құ быр сиымдылы ғ ымен конденсатормен генерацияланады. Тізбекті ң қ андай да элементі салын ғ ан кернеуді токты озуында ғ ы реактивті қ уаттылы қ ты генераторлар болып табылады. Беріліс. Желіні ң ә р элементіні ң ж ұ мыс режимі ток к ө лемімен крнеу ар қ ылы аны қ талады. Я ғ ни, толы қ қ уаттылы қ ты ң м ә ні со ңғ ы беруші ж ә не алушы. Біра қ , біріншісі электрожабды қ ма қ сатымен, ал екіншісі с ә йкес құ былыс болып табылады. Қ арымталау. Белсенді қ уаттылы ққ а б ұ л термин қ олданылмайды. Біра қ , реактивті қ уаттылы қ ү шін ө зіндік міндет пайда болады – техникалы қ талапты ң орындалуы кезінде к ө птеген технико-экономикалы қ н ә тиже алу. Баланс. Қ андай болмасын ауыспалы токты ң электр тізбек ү шін толы қ қ уаттылы қ ты ң баланс шарттарыны ң ә ділі болып табылады. Егер арнайы шараларды қ олданбаса, балансты ң б ұ л шарты т ә ртіпті ң жіберілмейтін ж ә не келіспейтін параметрлерінде пайда болуы м ү мкін. Document Outline
жүктеу/скачать 270,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|