Электр өрісіндегі өткізгіштер

Бір-бірінен диэлектрик қабатымен бөлінген екі металл пластинадан тұратын электрлік жүйені конденсатор деп аталады. Металл пластиналар конденсатор астарлары деп аталады. Конденсаторлар жазық, сфералық, цилиндрлік болып бөлінеді.

Конденсатор астарындағы зарядтың оның тудыратын электр өрісінің потенциалының айырмасына қатынасы конденсатордың электр сыйымдылығы деп аталады.

Конденсатордың сыйымдылығы конденсатордың пішініне және астарлар арасындағы диэлектрик қабатының электрлік қасиетіне тәуелді.

Жазық конденсатор

• Жазық конденсатор

Электр өрісінің кернеулігі мен потенциалы арасындағы байланыс:

Осы өрнектен потенциалдардың өзгерісін анықтасақ

Зарядтардың беттік тығыздығы потенциалдар айырмасы екенін ескерсек,

жазық конденсатордың электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады:

.

2) Сфералық конденсатор

2) Сфералық конденсатор

Электр өрісінің кернеулігі мен

потенциалы арасындағы байланыс:

Осы өрнектен потенциалдар өзгерісін анықтасақ

Потенциалдар айырмасы

немесе

Сфералық конденсатордың электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады

3) Цилиндрлік конденсатор

3) Цилиндрлік конденсатор

Цилиндрлік конденсатордың

электр сыйымдылығы келесі

формуламен анықталады:

Әрбір конденсатор тек өзінің сыйымдылығымен ғана емес, сонымен бірге максимал жұмыстық кернеуімен сипатталады. Егер конденсаторға жұмыстық кернеуден артық кернеу берілетін болса, онда конденсатор астарлары арасынан ұшқын шығып, конденсатор істен шығады. Бұл құбылыс конденсатордың тесілуі деп аталады. Берілген жұмыстық кернеу кезінде қалаған сыйымдылық алу үшін конденсаторларды тізбектей, параллель немесе аралас түрде қосады.

Әрбір конденсатор тек өзінің сыйымдылығымен ғана емес, сонымен бірге максимал жұмыстық кернеуімен сипатталады. Егер конденсаторға жұмыстық кернеуден артық кернеу берілетін болса, онда конденсатор астарлары арасынан ұшқын шығып, конденсатор істен шығады. Бұл құбылыс конденсатордың тесілуі деп аталады. Берілген жұмыстық кернеу кезінде қалаған сыйымдылық алу үшін конденсаторларды тізбектей, параллель немесе аралас түрде қосады.

1) Конденсаторларды параллель қосу

Кондесаторларды параллель

қосқан кезде барлық конденса-

торлардағы кернеу бірдей болады:

Конденсаторлар батареясындағы

толық заряд:

Конденсаторларды параллель қосқан кездегі батареяның толық электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады:

2) Конденсаторларды тізбектей қосу

2) Конденсаторларды тізбектей қосу

Конденсаторларды тізбектей қосқан кезде барлық конденсаторлардағы зарядтар бірдей, конденсаторлар батареясының толық зарядына тең болады:

Батареяларға түсірілген кернеу жеке

конденсаторларға түсірілген кернеулер-

дің қосындысына тең болады:

Конденсаторларды тізбектей қосқан кездегі батареяның толық электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады:

Конденсаторлар аралас қосылған кезде батареяның толық сыйымдылығы олардың қосылу схемасына тәуелді және параллель немесе тізбектей қосу заңдылықтарын пайдаланып анықтауға болады.

Назарларыңызға рахмет!