Әлемдік өркениет тарихындағЫ-Ұлы дала н. Нұрмақов атындағы мми 10 «А» сынып оқушысы Темиртаев Даулет
жүктеу/скачать 23,94 Kb.
|
Темиртаев Даулет
|
ӘЛЕМДІК ӨРКЕНИЕТ ТАРИХЫНДАҒЫ-ҰЛЫ ДАЛА Н.Нұрмақов атындағы ММИ 10 «А» сынып оқушысы Темиртаев Даулет Көшпенділер өркениеті өзінің үшінші-мыңжылдық жағдайы үшін Жерорта теңізі мен Алыс Шығыс мемлекеттеріне қарағанда, бұрын шығармашылық эволюцияны бастан кешіргені маңызды екені белгілі. Яғни, сөзсіз, іс жүзінде әлеуметтік-экономикалық формацияларды ауыстыру, демек, адамдардың танымдық, семантикалық көзқарастарының өзгеруі мәдени және рухани қатаюға оң әсер етті. Жиналған қауым көптен көкейде жүрген мәселенің тамырын тап басқан тарихи маңызы зор мақаланы болашаққа жасалған берік бағдар деп есептейді. Онда айтылған: «Бұл – тарихқа деген дұрыс ұстаным. Сол арқылы түп-тамырымызды білуге, ұлттық тарихымызға терең үңіліп, оның күрмеулі түйінін шешуге мүмкіндік туады. Қазақстан тарихы да жеке жұрнақтарымен емес, тұтастай қалпында қазіргі заманауи ғылым тұрғысынан қарағанда түсінікті болуға тиіс» деген жолдарды мысал ретінде келтірген Алматы қаласы әкімінің орынбасары Арман Қырықбаев өткен күнге із қалдырған Ұлы дала өркениетін айна-қатесіз танып білу, болашақ ұрпақтың рухани кемелденуіне жол ашатынын айтты. Оның сөзінше, мақаланың арқалаған жүгін, мән-маңызын тереңнен түсіну тамырында қан ойнаған әр азаматтың парызы болуға тиіс. Қазақстан жерінің әлем халқының ең ерте дәуірінен, атап айтқанда, мыңжылдықтың басынан біздің дәуірімізге дейінгі XX ғасырға дейінгі Еуразиялық номадизмнің эпицентрі болып жұмыс істегені белгілі. "Еуразия "Салыстырмалы тарихи-географиялық термині Орталық Азияның басты жері болып табылады, оның кіндігі Карпаттан Алтайға дейін созылады, мысалы," Ұлы Дала"деп аталады. Жер бетіндегі бірнеше халықтың бірі (үш мың адам). әлеуметтік-тарихи формацияның, "көшпелі өркениеттің" немесе осы жерді мекендеген қаңғыбас этностардың "дала өркениетінің" ең үздік жетістіктерін бойына сіңірген, өзіндік шаруашылық-мәдени дәстүрлерін сақтаған қазақтар деп есептеледі. Бұл идеяны біздің өркениетіміздің ғылыми қызметкерлері қолдайды. Олардың классикалық этномәдениетінің жетекші архетипі-көшпенділік. Мұның барлығы елімізде ауыл шаруашылығы өркениетін дамыту дегенді білдіреді. Алатау, Қаратау, Алтайдың баурайындағы ежелгі дәуірдегі металл қорытуға келсек, мысалы, қазақ даласынан табылған Алтын адамда бейнеленген жолбарыстың бейнесі қалай көркемделген?.. Қандай өнер десеңізші?.. Алтыннан жұқалтыр-қаптама жасау технологиясын көне ғасырдың өзінде енгізген. Ал Берелден табылған жылқының ертоқымындағы өрнекті тіккен жіптің неден жасалғаны әлі күнге дейін белгісіз. Сондай-ақ «Аң стилі» әлемдік өркениетке кірігіп кеткен ғылыми терминнің түп-тамыры тегі біздің даламызда, тауларымызда жатыр. Ұлы Жібек жолына тоқталатын болсақ, мұны үнемі Қытаймен байланыстырып жатамыз. Қазақстанның барлық аймақтарында Ұлы Жібек жолы болған. Осы тұрғыдан алғанда Елбасы тарихи сананы қалай жаңғырту турасында үлкен міндеттер қойып отыр. Бүгінде көне түркі тарихы жазба ескеркіштерінің әлем архивтерінде жатқандығы белгілі. Біздер көп жағдайда Ресей архивімен шектеліп қаламыз. Ұлыбритания музейінің өзінде Түркістан қақпасының бір бөлшегі бар деген болжам бар. Лувр музейінде қазақтың сәукелесі тұр. Петерборда 12 ханның шапаны мен біздің музейлерде жоқ 4 сәукеле сақталған. Ұлы дала есімдеріне келетін болсақ, Ясауи туралы дұрыс толыққанды нұсқасы шықпады. Әл-Фарабидің еңбектері әлі де толық зерттелуі керек. Ташкентте Түркістан уәлаятының басылымдары 700-ден астам томнан тұрады оны да әкеле алмай отырмыз. Тоныкөк, Күлтегін толық дала фольклоры игерілмей жатыр. Елбасы мақаласының елдігіміз бен тарихымызды ояту үшін үлкен мәні бар. Осы мақала арқылы үлкен міндеттер жүктеліп отыр. Осыны көппен бірге жүзеге асырайық, дейді қатысушылар. Көшпелілік орын алуды күшейту арқылы ақпаратпен алмастыруды, мәдениеттерді әңгімелесуді, этносаралық қарым-қатынасты қамтамасыз ететін кейбір экуменикалық өркениеттердің қалыптасуына ықпал ететін бейтарап сәт болып саналады. Көшпенділер Жер халқы жағдайында қалыптастырған өркениеттің эмблемасы болып табылатын салт атпен жүру өркениеті уақыт пен орынды жақындастырады, мемлекеттік зергерлік, ұсталық, темір ісі, қысыммен құю, ірі өнер феномені болып саналады. Түркілердің өнер мен ғылымға деген әмбебаптығының ерекше жүйесі ірі ойлауды қалыптастырды. Ұлы Жібек жолы өркениеттерді Батыс пен Шығысты байланыстыратын алтын көпір болып саналады. Осы тұрғыдан алғанда, ата-бабаларымыз қалдырған әлеуметтік-адамгершілік өсиеттерді және рухани мұраны терең насихаттап, оларды қалың халықтың игілігіне инвестициялау қажет. Бұл жас ұрпақты ізгілікке, жүрек пен жанның тазалығына, білімге, адамгершілікке, адамгершілікке, парасаттылыққа, талғампаздыққа және әдептілікке баулиды, жеке қасиеттерді қалыптастыруға жеке үлесін қосады, ойды ақылдылыққа шақырады. жүктеу/скачать 23,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|