Түйінді сөздер: имидж, педагог, стиль, бейне, әлеуметтік педагог Ключевыеслова:имидж,учитель,стиль,образ,социальныйпедагог Key words: image, teacher, style, image, social teacher
XXI ғасыр дамыған заманның, өзгерген өркениеттің келбетін көрсетеді. Ағын судай тоқтамай өтіп жатқан мына ғаламда кім болмасын өзіндік қолтаңбасын қалдырғысы келері хақ! Бірі сыртқы бейнесімен өзгелерге жақсы әсер қалдырғысы келсе, енді бірі өзіндік ерекшеліктерімен есте қалғысы келеді. Заманның жаңаруына байланысты түрлі терминдер мен категориялар келіп қосылуда. Соның бірі - имидж. Бұл қандай ғылым немесе термин? [1]. Жоғарыда атап өткенімдей, кез-келген адамзат баласы жаңаруды бастан кешіріп, өзіндік имиджін өмір сүруінде, бағытында, киіну стилінде қалыптастырады. Кез-келген жанның өзіндік, өзгеден ерек болмысы бар. Бес саусақ бірдей емес деп жататынымыздай, планетамызда өмір сүретін сегіз миллиардқа жуық адамзат та бір-біріне ұқсамайды. Бірақ бүгін біздің қозғайтын мәселеміз бұл емес.
Дамыған мына өркениетке жыл сайын түрлі мамандықтар келіп қосылуда. Соның бірі «әлеуметтік педагог» мамандығы? Бұл қандай мамандық? Жоғарды атап өткен имидж сөзіне не байланысы бар? Осы сауалдарға жауап іздеп көрелік.
Әлеуметтік педагог – ерекше, өте қызықты, қажет және өте жас мамандық. Өте жас деген себебім, бұл мамандық біздің ортаға 21 ғасырдың басында келіп нақты орныға бастады. Бұл мерзімге дейін бұл мамандықтың нақты атауы болмаған болатын. Әлеуметтік педагогтар – бұл балалар мен жастардың табысты әлеуметтенуіне үлес қосатын адамдар, олар әрқашан қоғамның алдында жүретін тұлғалар. Себебі әрқашан олардың жанында ата-аналар, әріптестер, балалар, оқушылар, тұтынушылары, жұртшылық болады.
Әлеуметтік педагог – мектептерде, ауруханаларда, оңалту орталықтарында, балалар үйінде, интернаттарда, әлеуметтік қызметтерде жұмыс істейтін адам. Оның міндеті – тұрмысы нашар отбасынан шыққан қиын, проблемалы, мүмкіндігі шектеулі балалармен, оқуда артта қалғандармен, психикалық жарақат алған балалармен жұмыс жасау. Әлеуметтік педагог оқу үрдісін бақылайды, тәрбиелік, түсіндіру жұмыстарын жүргізеді, ұжымға дағдылануға, өркениетті қоғам заңдылықтарын түсінуге және қабылдауға көмектеседі. Ол жеке тұлғаның жалпы мәдениетін қалыптастырып, бейімделу процесін дұрыс бағытқа бағыттайды.
Әлеуметтік педагог жұмысының қоғам үшін маңызы зор, өйткені ол балалардың өмірден өз орнын табуға, толыққанды азамат болып қалыптасуына көмектеседі. Көптеген проблемалы, қараусыз қалған балалар ата-анасынан қажетті білім ала алмайды. Әлеуметтік педагог осы олқылықтың орнын толтырып, баланың қоғамға жат және заңсыз мінез-құлқының алдын алуға шақырылады. Қамқорлыққа алынғандардың мәселелерін, қажеттіліктерін, мінез-құлық ерекшеліктерін, мінез-құлқындағы ауытқуларды анықтайды және соның негізінде әлеуметтік көмек көрсетеді, баланың құқықтарын жүзеге асыруына, міндеттерін меңгеруіне көмектеседі.
Әлеуметтік педагог балаларға әдеттегі көзқарас тиімсіз болған жағдайда олармен жұмыс істейді. Жеке тәрбие жұмысын жүргізеді, отбасыларды аралайды, ата-аналармен түсіндірме жұмыстарын жүргізеді, балалардың сабаққа қатысуын бақылайды, үйірмелер мен хобби таңдауға көмектеседі. Әлеуметтік педагог халықты әлеуметтік қорғау органдарымен, қамқоршылық кеңесімен, полициямен тығыз қарым-қатынаста болады, қажет болған жағдайда олардың көмегіне жүгінеді. Әлеуметтік педагог әрқашан және барлық жерде мемлекеттік мекемелерде, комиссияларда, әкімшілік органдарда баланың мүддесін білдіреді және қорғайды.
Әлеуметтік педагогтың жұмысын оңай деп атауға болмайды, өйткені ол үлкен ақыл-ой күшін қажет етеді. Ол жиі жұмыс істемейтін ата-аналардың немқұрайлылығы мен жаман мінез-құлқына, айналасындағылардың балалардың мәселелеріне немқұрайлы көзқарасымен кездеседі. Сонымен қатар,
қамқорлықтағылардың рухына жету өте қиын болуы мүмкін - қиын балалар жиі ашуланады, олар ешкімге сенбейді. Бірақ әлеуметтік педагог баланың түзелу жолына түсіп, қоғамның толыққанды мүшесі болып өсуіне шынымен көмектесе алса, қаншама жағымды сезімдерге бөленеді.
Осындай елеулі қызмет атқаратын тұлғаның сыртқы бейнесі көркем, әрі өз мамандығына сәйкес болуы өте маңызды. Себебі әлеуметтік педагогтың бейнесі, оның тұлғасы өзгелерді шабыттандыруы керек. Әлеуметтік педагог қаншалықты ақпаратқа дайын болса да, қанша білім, білік, әлеуметтік- педагогикалық технологияларды меңгерсе де, әлеуметтік педагог ұстаз сияқты жай ғана сүйкімді тұлға болып, үнемі өз бетінше жұмыс істеп, жеке қасиеттерін жетілдіріп отыруы керек. Бір сөзбен айтқанда, маманға жарқын, тиімді кәсіби бейнені жасау маңызды. Осы сәтте біз жоғарыда атап өткен имиджі тақырыбы еске оралады. Имидж дегеніміз не?
Соңғы онжылдықтарда имидж ұғымы біздің қоғамға мықтап енді. Саясаткерлер, бизнесмендер, журналистер имидж туралы айтады. «Имидж» сөзі мерзімді басылымдарда, телебағдарламаларда, жарнамаларда жиі қолданылады. Ағылшын тілінен «имидж» сөзін сөзбе-сөз аударса, тура мағынасында «бейне» дегенді білдіреді, кең мағынада бұл адамның көрнекі тартымдылығы. Жоғарыда атап өткенімдей, өзінің белсенділігінің арқасында әлеуметтік педагогтың қарым-қатынас шеңбері өте кең. Сол себепті, әрбір мұғалімге жеке тұлғаның сыртқы көрінісі және оның іскерлігі мен таза адами қасиеттерінің көрсеткіші ретінде әрекет ететін өзінің іскерлік бейнесі, өзінің тартымды бейнесі қажет.
Сонымен, әлеуметтік тәрбиешінің бейнесі қандай? Егер біз маманның қасиеттері арқылы айтар болсақ, онда әлеуметтік педагог бойында мына қасиеттер табылуы өте маңызды: коммуникативті, толерантты, гуманистік, креативті, тәжірибелі, әлеуметтену мәселелерінде сауатты, сыпайы, заң тұрғысынан сауатты, жалпы мәдениеттің, іскерлік мәдениеттің, іскерлік және тұрмыстық этикеттің жоғары деңгейіне ие, психологиялық сауатты, этикалық мәдениеттің жеткілікті деңгейі бар адам [2, 3]. Бірақ бұл тізіммен педагогтың кәсіби имиджі толыққанды бола алмайды. Имиджді толықтыру үшін, маман өзінің ішкі жан дүниесімен үйлесім тапқан киім үлгілерін киігені абзал. Сонда ғана екеуі үйлесім тауып, кәсіби әлеуметтік педагог имиджі қалыптастады.
Жалпы алғанда, әлеуметтік педагогтың имиджі функционалдық және кәсіби рөлдері бойынша айқынырақ, заманауи және қоғамға түсінікті болуы, тұтынушыларының, тапсырыс берушілер мен білім беру және басқа да мекемелердің басқару корпусының талаптары мен идеяларына сәйкес болуы керек.