Элленистік римдік кезең
жүктеу/скачать 26,5 Kb.
|
Семинар 2
|
Элленистік римдік кезең 1.Антикалық философияның дамуындағы классикалық дәуірден кейін грек мемлекеті - Элла деген атпен эллинистік атау алған кезең басталды. Гректердің аты - Эллин. Осы кезден басталған дәуір эллинистік немесе эллинизм деп аталады. Философияның дамуындағы осы кезеңнің ерекшелігі философиялық тұжырымдамалардан бас тарту және құндылықтар мен адам өмірінің мәніне назар аудару болды. Ескі, әдеттегі өмір салты құлдырады, бәрі өзгерді. Шындық адам үшін қатыгез және дұшпандыққа айналды, соның арқасында адам болашаққа деген сенімін жоғалтты. Бұл дәуірдің сенсациясы - жоғалту, жек көру, қорқыныш сезімі. Эллинистік философияда антропологиялық мәселелер бірінші орынға шығады, онтология мен гносеология мәселелері екінші орын алады. Осы уақыттағы философиялық ойдың басты мәселесі - бұл бақытты болу, өзіңе деген сенімділікті қалай алу, бұл кезде сыртқы дүниеде мұндай нәрсені табу мүмкін болмай қалады. Бақыт грек тілінде «эвдемонияға» ұқсайды, сондықтан эллинизм философиясы «эвдемонистік (бақытты іздеу) деп аталады. Бұл мәселе әсіресе ерте эллинистік кезеңнің (б.з.д. ІV-І ғғ.) Жетекші мектептері мен тенденциялары - киниктер, эпикурейлер, стоиктер, скептиктер қызметінде айқын көрінді. Циниктер мектебі немесе киниктер (мектептің негізін қалаушы Антифен оқушылармен бірге оқыған Афиныдағы төбенің атауынан), материалдық өркениеттің жетістіктерін жоққа шығаруды уағыздады. Ең әйгілі өкілі - Диоген (б. З. Д. 400 - шамамен 325 ж.). Әлеуметтік нормаларды ескермеу цинизмге (цинизмге) тән болды. Олар бақыт пен ізгіліктің негізін байлықтан, атақ-даңқтан, сезімтал ләззаттардан бас тарту, тәуелсіздік пен ішкі бостандыққа жету деп санады. 2.Диодор Сикулус, латынша Diodorus Siculus; шамамен б.з.д. 90 - 30 жж.) - ежелгі грек тарихшысы және сицилиялық Агиридің мифографы. Диодор 30 жылын өзінің тарихи жинақтарын жасауға (Bibliotheca Historia) арнады және бұл үшін бірқатар саяхаттар жасады. Б.з.д. 50-жылдары. e. ол Птолемей Египетінде болды, онда бір римдік азаматты жаппай қырғынға ұшыратты, ол кездейсоқ сол жерлерде қасиетті жануарды - мысықты өлтірді. Тек 25 жылдан кейін, Диодор қайтыс болғаннан кейін, Октавиан император Египетті Рим провинциясына айналдырады. Диодормен бір уақытта дерлік, грек тілінде және негізінен гректер туралы жаза отырып, Рим Ливи өз халқының тарихын жасады.Диодордың «Тарихи кітапханасы» 3 бөлімге бөлінген 40 кітаптан тұрды:Алғашқы 6 кітапқа шолу жасалып, ежелгі мемлекеттердің географиясы, мәдениеті мен тарихы сипатталған: Египет (І кітап); Месопотамия, Үндістан, Скифия (II кітап); Солтүстік Африка (III кітап); Греция және Еуропа (IV-VI кітап). Келесі бөлімде (VII-XVII кітаптар) Диодор әлемнің трояндық соғыстан Александр Македонскийдің өліміне дейінгі тарихын баяндайды. Соңғы бөлімде Диадочи дәуірі (XVIII-XX кітаптар) және Юлий Цезарьдың галла соғысына дейін (фрагменттер ХХХІІІ кітапқа дейін сақталған), яғни Диодордың өзі куә болған оқиғаларға дейін қарастырылған. Диодор көптеген авторлардан ақпарат жинады, Милет Гекатей, Геродот, Кардиа Джеромы, Дионисий, Дурис, Клеитарх, Ктезия, Мегастен, Полибий, Посидоний, Тауромений Тимей , Теопомп, Эфорос және басқалары белгілі - ежелгі грек авторларының 87 есімі белгілі , ол өз жұмысында сілтеме жасайды . Ол өзінің эссесінде талдауға аса әуес емес, керісінше, біртектес оқиғалардың дәйектілігін санап, түпнұсқа авторлардың тұтас фрагменттерін енгізген. Бірақ «Тарихи кітапхана» жинақ емес. Диодордың еңбектерін зерттеу барысында көп жағдайда бастапқы дереккөздерден алынған материал әдеби өңдеуге ұшырағаны дәлелденді. Диодор ұзақ тарихи кезеңдер туралы ақпараттың жалғыз көзі болып табылады және басқа авторлар қамтыған кезеңдерді жақсы толықтырады. Онда Диадочи дәуірі, Пелопоннес соғысына дейінгі парсы соғыстарынан кейінгі Ежелгі Грецияның тарихы сияқты толық көрінеді. Фукидидтен кейін Диодор - бұл V ғасырдағы Грецияның егжей-тегжейлі тарихымен танысқан жалғыз автор. Б.з.д. er [3]. Диодор Рим хронологиясында қателіктер жібереді, бұл латын тілі олардың бірінші тілі емес адам үшін таңқаларлық емес. Диодордың «тарихы» ішінара сақталған. I-V және XI-XX дейінгі кітаптар, сондай-ақ IX және X кітаптардың үзінділері біздің заманымызға дейін жеткен.Соңғы толық жинақ 1453 жылы түріктер Византия Константинополін босатқан кезде жоғалып кетті. Қалған кітаптар византиялық авторлардың өз еңбектерінде келтірген үзінділерінен белгілі. Еуропа Диодорды XVI ғасырдың ортасында, оның кітаптары (түпнұсқа тілінде) Швейцарияда басылған кезде ашты. Греческий текст по Диндорфу: Vol. II pt. 1 (1828). Libr. XV—XX; Vol. II pt. 2 (1829). Excerpta. Fragmenta; Vol. III (1828); Vol. IV (1828); Vol. V (1828). Более новое издание: Vol. I (1888). Lib. I—IV; Vol. V (1906). Lib. XIX—XX В серии «Loeb classical library» книга издана в 12 томах (№ 279, 303, 340, 375, 384, 399, 389, 422, 377, 390, 409, 423). В серии «Collection Budé» начато издание: (опубликованы 11 томов: кн. 1-3, 11, 12, 14, 15, 17-19, 21-26; см. также здесь о публикациях) Diodor, Book IX—XVII (греч.) 3.Ламприустың каталогы бойынша Плутарх артында 210-ға жуық еңбек қалдырған. Олардың едәуір бөлігі біздің заманымызға жеткен. Ренессанс баспасынан шыққан дәстүр бойынша Плутархтың әдеби мұрасы екі үлкен топқа бөлінеді: философиялық және публицистикалық шығармалар, жалпы «Мораль» деген атпен танымал [4] (ежелгі грек Ἠθικά, Латын Моралия) және өмірбаяндар (өмірбаяндар) ). «Моралия» дәстүрлі түрде 80-ге жуық композицияны қамтиды. Олардың ішіндегі ең ертеректері риторикалық сипатқа ие, мысалы Афинаны мадақтау, Фортун (ежелгі грек Τύχη) туралы әңгімелер, оның Александр Македонскийдің өміріндегі және Рим тарихындағы рөлі («Александр Македонскийдің сәттілігі мен ерлігі туралы», «Александрдың даңқы туралы») , «Римдіктердің сәттілігі туралы»). Плутарх өзінің философиялық позицияларын Платонның шығармаларын интерпретациялауға арналған жұмыстарда («Платон Тимейдегі жанның шығу тегі туралы», «Платондық сұрақтар» және т.б.), эпикурийлер мен стоиктердің көзқарастарын сынауда («Мақал:» Байқалмай тірі ме? «) «,» Колотқа қарсы «,» Егер сіз Эпикурды ұстанатын болсаңыз, тіпті жағымды өмірдің болуы мүмкін емес «,» Стоиктердің қайшылықтары туралы «). Плутарх теориялық пайымға терең енбей, оларға философия тарихы туралы көптеген құнды мәліметтер береді. Тәрбиелік мақсаттарда бақытты болу және кемшіліктерді жеңу үшін қалай әрекет ету керектігі туралы кеңестерден тұратын басқа очерктер ойлап табылды (мысалы, «Артық қызығушылық туралы», «Әңгімелесу туралы», «Ұялшақтық туралы»). Отбасылық өмір тақырыбындағы очерктерге қызының қайтыс болуына байланысты жазылған «Әйеліне жұбаныш» кіреді. Бірқатар еңбектерде Плутархтың педагогикалық қызығушылықтары көрініс тапқан («Жас жігіт ақындарды қалай тыңдауы керек», «Дәрістерді қалай пайдалану керек» және т.б.). Тақырыптық жағынан Плутархтың саяси жазбалары оларға жақындады, бұл жерде үлкен орын билеушілер мен мемлекет қайраткерлеріне арналған нұсқаулар («Монархия, демократия және олигархия туралы», «мемлекеттік істер жөніндегі нұсқаулық» және т.б.) алады.Моралия диалогтық формадағы танымал шығармалармен қатар стилистикалық жағынан ғылыми трактаттарға жақын басқа да еңбектерді қамтиды. Сонымен, «Ай дискідегі бетінде» трактатында сол уақытқа танымал әр түрлі астрономиялық идеялар ұсынылған; трактат соңында Плутарх Айда жындардың отаны болып көрініп, Платон академиясында қабылданған теорияға сілтеме жасайды (Халцедон Ксенократы). 4. Ескендір Зұлқарнайын немесе ІІІ Ұлы Александр (20 шілде б.з.б. 356 ж.ш. — 10 маусым б.з.б. 323 ж.ш.) — Аргеадтар (Теменидтер) әулетінен шыққан б.з.б. 336 жылдан бастап Ежелгі Македонияның патшасы, әлемдік державаның басшысы, адамзат тарихының ең ұлы қолбасшыларының бірі. Оның жорықтарының қазақ даласына байланысты тұстары жайында «Қазығұрт: аңыз бен ақиқат» атты кітапта жазылған. «Жалғыз ғана қазақ арасында емес бүкіл Шығыс әлемінде Ескендір Зұлқарнайын деп аталып кеткен кісі – македониялықтардың әйгілі қолбасшысы Македониялық Александр» Александр шын мәнінде Филипп патшаның ұлы, «Македониялық» деген қосымша есімі, ал Шығыс халықтарының арасында осы қолбасшының қос мүйізі бар екен деген лақап тарап кеткен. Сондықтан ол Зу-ль-Карнейн («Қос мүйізді») аталыпты. Осы Зұлқарнайын, яғни Македониялық патша да қазақ даласын жаулап алуға құмар болған көрінеді. Ол қол астындағы жауынгерлерге қарағанда әлденеше есе көп әскері бар Дарий патшаны күйрете жеңген соң өзі жаулап алған жерлердің көбінде қала тұрғызып, грек-эллин мәдениетін енгізе бастайды. Оның күл-талқан етіп жойып жіберген қаласының бірі Кир қаласы – Кирополис. Осы қаланың қай тұста екені, яғни нақтылы орны қайда екені ғалымдардың арасында әлі күнге дейін дау туғызып келеді. Дегенмен көпшілік ғалымдар оны қазіргі Қоқан қаласының маңында немесе Ходжент қаласының орнында болған деген тұжырымға тоқтайды. Қазіргі кезде анықтама деректерде осылай көрсетілген. Ескендір осы өзі жаулап алған Азия аймағында тез арада-ақ өз есімі берілген онға жуық қала тұрғызыпты. Соның бірі Александрополис немесе Александрия-эсхата (Шеткі Александрия). Ғалымдар осы қаланы да Ходжент қаласының маңынан немесе дәл орнынан іздейді. Археологтар қазба жұмысын жүргізіп көргенде жер қыртысынан Ескендір заманынан бұрынғы дәуір мәдениетінің де бұйымдары кездескен. Мүмкін ол бұрынғы Кирополистың қалдығы болар. Біздің осы бір Сырдария өзенінің бойына салынған Александр қаласының тарихын тәптіштеп жатқанымыздың да сыры бар. Өйткені, Ескендір жорығының қазақ даласына қарай жасаған бағыты осы маңнан онша қашыққа бармаған. Бұл ең шеткі қаласы еді. Ал басқалары Ариялық Александрия (Герат), Окс өзеніндегі Александрия (Термез немесе Куляб маңында), Маргиланиялық Александрия (қазіргі Байрам Али) Бақтра қаласының маңындағы Александрия, т.б. Ескендірдің жорығына байланысты оның соңғы рет өтіп, тауы қайтқан соң шегінген өзені жөнінде тарихи жазбалар бар. Солардың үшеуінің авторлары Арриан (біздің дәуіріміздің бірінші ғасырында өмір сүрген грек ғалымы), Аммиан Марцелин (330 – 400 жылдар шамасында өмір сүрген тарихшы) мен Квинт Курций (біздің дәуіріміздің бірінші ғасырында өмір сүрген Рим жазушысы). Ескендір жорығының бағытын күрт өзгертіп, Орталық Азиядан Кавказға қарай сүйреп жүрген осы Квинт Куций. Ол Ескендірдің өткен өзенін Танаис (Дон) деп жазады да Парапамизусты Кавказ деп көрсетіп, Каспийді Азов теңізімен шатастырады. Курцийдің осы қателігін (сол сияқты Македонский тарихшыларының да қателігін) кезінде Страбон дәл айтып берген болатын. Біріншіден, Квинт Курций еңбегі ақыл-уағыз айтуға бағышталған көркем шығарма. Ескендір жорығы мұнда мысал үшін келтіріліп отырады. Екіншіден, ол Ескендірдің бейнесін өз деңгейінен әлдеқайда жоғары көтеру үшін Донға апарып, Еуропаны да жаулап алып еді деген ұғым туғызғысы келеді. Оның үстіне Кавказды атап отырғаны баяғы ежелгі дүние тарихында от иесі Прометейдің сол заманда жердің шеті саналатын Кавказ тауында құрсауланып тасталғанын есте сақтау керек. Осылайша Ескендірдің абыройын артқыза түспек болған. Дәл осындай қатені Ескендір тарихын жазған тарихшылардың ішінде Арриан да жіберген. Ол өз еңбегінде бұл өзеннің Дон емес екенін дәлелдей отырып, атын Танаис деп жазып, бастау алатын жерін Кавказ таулары деген. Ал кей жерлерінде өзеннің атын бірде Орксантес, бірде Оксиартес деп те атаған. Страбон осы жазушының қасақана жасаған қателігін анық дәлелдеп берумен қатар Сырдария өзенін Яксарт деген атаумен атап, Үндістан жерінен бастау алып, соғдылықтар мен көшпелі скифтердің шекарасы болып ағып жатқанын, бұл өзен Персия елінің қиыр шеті екенін әрі Ескендір күйреткен Кирополис қ-ның осы өзеннің бойында болғанын айтқан. Страбон өз еңбегінде көшпенді скифтердің негізгі тайпалары ретінде сақтарды, дайларды, массагеттерді айтады. Ал Птолемей Сырдарияны Яксарт деп атап, ол үш иеліктің – сақтар, соғдылықтар және скифтер жерін суландырып жатқанын дәлелдеп, Сырдарияның солтүстік бетін жайлағандар саны көп халық яксарттар еді дейді. Осы бір дауларды шешуге өз үлесін қосқан, қызғыштай қорғаған орыс ориенталисі, «қазақ тарихының Геродоты» аталып жүрген Алексей Ираклиевич Левшин осы жұмбақтарға мынадай үлес қосты. Бақтрия мен Соғдыны жаулап алған Ескендірдің қадамын енді Сырдарияның бойынан сонау Еуропада жатқан Донның жағасына алып бару ешбір ақылға сыймайды. Аррианның жазбалары бойынша жеңістен жеңіске жеткен Ескендір сол даңқтың буына мас болып, тек қана даңқ қосу үшін сақтарға жасаған жорығын Марақанда (Самарқан) қаласынан бастаған. Квинт Курций өз жазбаларында жарақат алған Ескендір өзен бойынан аттанып Самарқан қаласына төртінші күнде жеткенін айтады (осы қашықтық Сырдарияның Шыназ төңірегіндегі өткелінен Самарқанға дейінгі қашықтықты меңзеп тұр). Нақ осы Квинт Курцийдің тарихи поэмасындағы скиф елшілерінің (Левшин атауы) Ескендірге айтқан сөздерінен олардың елдерінің де, ордасының да қайда жатқанын анық меңзеуге болады. Әрине, А.И. Левшин дәл осылай етіп, нақтылы тұжырым жасамаған. Ол өз еңбегінде («Описание киргиз-казахских или киргиз-кайсацких орд и степей». А., 1996) Сырдарияның тарихына шолу жасағанда ежелгі және көне дәуір тарихшыларының еңбектеріне талдау жасап, әркім әр жаққа жүгіртіп жүрген өзеннің Сырдария өзені екенін дәлелдеуді мақсат еткен. Ал сол жазбаларға тереңірек үңіліп, сол кісі атаған еңбектердің бірқатарына көз жүгіртіп өтсеңіз дәл осындай тұжырым жасауға болады. Енді осы мәселе Ескендірдің Сырдариядан өтіп соғыс салуы мен сақтар жеріне тұңғыш рет әрі соңғы рет аяқ басуы туралы. Ал осы соғыс қай жерде өтті? Біз жоғарыда Арриан мен Квинт Курцийдің дәлелдерін келтірдік. Оның біріншісі Ескендірдің сақтар даласына Самарқаннан аттанып барып, Сырдан өткенін айтса, екіншісі шайқастан соң жараланған қолбасшының Самарқанға төртінші күн дегенде жеткенін айтады. Демек Сырдариядағы өткел Самарқаннан қашық емес. Кейбір авторлардың осы өткелді, тіптен Александрия қаласының өзін де Сырдарияның Арал теңізіне құяр сағасына апарып орналастыруын кезінде А.Левшин батыл сынап, Сырдариядан өту үшін бұлай қарай бағыт алған болса құм даламен жарты айлық немесе бір айлық жол екенін айтады. Ескендір, әрине, өз әскерін құмға айдамайды, керісінше елді мекені көп, сулы жермен жүруге тырысатыны белгілі. Сондықтан бұл қолбасшының да Сырдариядан өткен жері баяғы Кир патшаның өткен өткелі болса керек. Тек бұл жолы сақтар үш күндік жерге шегініп кеткен жоқ, жауына алғашқы соққыны тура өзеннің жағасында берді. Өзеннен өтіп жатқан македониялықтарға садақ оғын қардай боратты, сонан соң жер жағдайы өздеріне әбден танымал болғандықтан бірде шегініп, бірде ұмтылып, кейбір кезде бүйірінен тиісіп отырды. Дегенмен осы шайқас дәл өзеннің жағасынан әрі жылжымады деу әбестік болар еді. Өзеннен өткен македониялықтар ілгері ұмтылуға тырысатыны анық. Өйткені соңдарынан келе жатқан қосындары сол өзеннен жайбарақат өтуі керек. Артынып-тартынып келе жатқан қосымша лектің сақадай сай тұрған жауынгерлері қардай бораған жебенің астында өтуі мүмкін емес. Ал сақтар болса бұл шайқастың тек өзен жағасында ғана аяқтала қоймайтынын жақсы түсінеді. Олар үшін жер ыңғайына қарай шегіне соғысу тиімді. Оның үстіне осы жерде біз Т.Жұртбаевтың кітабында келтірілген дерекке сілтеме жасап көрейік. Автор өз кітабында Ескендір өзінің әскери Ордасын Ванкент қаласында орналастырды дейді де, оны қазіргі Ходжент қаласының маңынан іздеуді меңзейді. Біздіңше бұл дұрыс емес. Автордың Ванкент деп отырғаны Бенакент (кейбір деректерде Бинакент, Фенакент) қаласы болу керек. Бұл Сырдариядан өткеннен кейін әудем жерге орналасқан қазіргі Шыназ (Шахрухия) қаласы. Ескендір өзеннен өткеннен кейін қол астындағы қыруар әскерді басқару үшін әскери орда (штаб) құруы қажет қой. Оның үстіне македондықтар өзеннен бері өте салып, сол замат ары өтіп, кейін кетпеген. Ескендір нақ осы шайқаста бірінші рет жарақаттанып, бірнеше күн шатырынан шықпай жатып алған. Ал бұл кезде сақтардың тек қана көшпенді өмір сүрмей отырықшылықпен айналысатын тобы болғанын жоғарыда Квинт Курций шығармасындағы мына бір жолдар айқындайды: «Сақтар аспандағы сұңқар сияқты. Яксарттар күніне жүз рет ары-бері кесіп өтсе де өз еркі. Өйткені, бұл біздің отанымыз! Сенің отаныңа біз қиянат жасағамыз жоқ. Біліп қой: Тәңірім бізге өгіздің мойынтұрығын, соқаны, найзаны, жебені және тостағанды сыйлады. Өгіздің күшімен еккен дәнімізді достарымызбен бөлісеміз, тәңірімізге мінажат етіп, тостағанымыздағы шарапты соларға құйып береміз. Ал жебемен жауымызды жайратамыз, жақындаса найзамызды шаншимыз». Демек, сақтар егіншілікпен айналысатын жер негізінен Қазақстаннның оңтүстігі, ал мына айтылып отырған оқиғаларға келетін болсақ және де Келес өңірі, Шыршық, Өгем, Бадам, Арыс өзендерінің аңғарлары. Отырықшылық болған соң қаланың да жұрнағы болуы әбден ықтимал. Ал осы Ескендір заманынан екі жүз жылдан кейін осы аймаққа келген қытай жиһанкездері мұнда егіншілігі де, көшпенділігі де, қалалары мен кенттері де бар, қол өнері де өркендеген Қангюй мемлекеті болғанын көздерімен көрген. Есендірмен шайқасқан сақ көсемдері мен қолбасшыларының есімдерін біз Жұртбаев кітабынан келтірейік: Ұлы кеңестің биі Тамыр, қолбасшы Ботақан, Күдіре батыр, Садырақ батыр, жау тылында әрекет жасаған Сыпатай батыр (Спитамен). Сыпатай жөнінде бірер сөз В.Ян кітабы бойынша оның әкесі соғды, шешесі сақ қызы. Өмір талқысымен әкесін іздеп Афинаға да барған, Ескендір соғыс тактикасын да жақсы меңгерген. Соңынан елінің азаттығы үшін күрескен батыр Ескендір қолы Сырдариядан өтіп, сақтармен шайқасып жатқанда Сыпатай қол жинап, Самарқанға шабуыл жасайды. Осындағы македониялықтарды қаладан қуып шығып, өзендегі аралды паналауды мақсат етіп барған жерлерінде жойып жіберген (шамасы, Зеравшан өзенінде болса керек). Ол жауларымен үш жыл бойы шайқасқан. Шайқасқанда қазіргі тілмен айтқанда партизан соғысын ұйымдастырған. Солай бола тұрса да ол Ескендірдің ең таңдаулы әскербасы Фарнухтың жасағының күл-талқанын шығарған. Осы бір елін қорғаған отаншыл жөніндегі деректерге жүгінетін болсақ академик В.Струбе «Кавказ бен Орта Азия жөніндегі дерекнамалар» деген кітабында былай деп жазған екен: «Ескендір Зұлқарнайынға қарсы соғыста Орта Азия халқының бостандығын сақтап қалған Сыпатайдың соңғы жорығы туралы Аррианның әңгімесіндегі оқиға сақтардың Ұлы Ордасы орналасқан кең даланың құпия сырын толық ашып береді. Сыпатай соғдианаға жасырын өтіп кетіп, македониялықтарға соққы бергісі келді, ал Сыпатайдың шабуылынан сескенген Ескендір Соғдианада қыстап қалды». Міне, дүниені түгел билесем деген қолбасшының сақ жеріне келіп қайтуының сыры осылай. Ал сол шайқас қай тұста өтті деген сұраққа жоғарыда айтылған әңгімелердің бәрін жүйелеп көрген зерделі оқырманның өзі-ақ тұжырым жасауына болады. Бұл тұс және де Келес өңірі, қасиетті Қазығұрттың маңы, Қазығұртты айтқанда біз барлық оқиғаны сол бір таудың іргесіне апарып тіреп қоюдан аулақпыз – бүкіл Қазығұрт өңірін қоса айтып отырмыз. Осылайша қазақ даласының және бір жойқын апаттан аман қалғанына қасиетті Қазығұрт куә. Осы жерде және бір айта кететін нәрсе – Қазығұрт аймағындағы Ескендірдің атына байланысты айтылатын «Ескендір төбесі», «Ескендір көпірі» сияқты атаумен аталатын орындардың барлығы. Шымған тауының маңында Ескендір деп аталатын ауыл да бар. Белгілі қазақ мәдениеттанушысы, әдебиеттанушысы Мекемтас Мырзахметұлының еңбегінде келтірілген Оңтүстік Қазақстан аймағында қыздардың жігіттерді сынағанда айтатын «Ескендір тауға шықтың ба?» деп басталатын жыр үлгілерінің сақталғанын мысалға келтіреді. Бұл да тұжырымдардың бір нышаны. Ал сол көне дәуірде сақтардың «Ұлы Ордасы» деп аталатын орны Қазығұрт төбесіндегі жазықта әлі күнге дейін «Орда қонған» деп аталатын орын болуы әбден мүмкін. Қамалға айналдырылған қорғаныс орындары – Өгем шатқалындағы ескі қаланың орны. «Ескендір» поэмасы – Абай поэмаларының ішіндегі елеулісі, ақынның гуманистік ой - пікірлерін тереңірек танытатыны. Шығыс елдерінде Ескендір Зұлқарнайын деген атпен тараған, Еуропа Александр Макендонский деген атпен белгілі қолбасшының өмірі жайлы аңыздар негізінде жазылған. Ескендір тақырыбын Еуропа ақындарымен қоса, Шығыстың Фирдоуси, Низами, Жәми сияқты ақындары да жыр еткен. Шығыс халықтарының арасында осы қолбасшының қос мүйізі бар екен деген лақап тарап кеткен. Сондықтан ол Зу - ль - Карнейн («Қос мүйізді») аталыпты. 5. Диоген Лаэртиан II-III ғасырларда өмір сүрген философияның кеш антик тарихшысы. Диоген Лаэртийдің жеке басы мен өмірбаяны туралы деректер сақталған жоқ. Оның өмірінің күндері де белгісіз; шамамен өмірбаяндық танысу оның жұмысының негізінде ғана мүмкін және біздің заманымыздың 2 - 3 ғасырының басы - 3 ғ. Диогенде 2-ғасырдың 2-жартысындағы грек жазушыларына, мысалы Люциан Самосат, Полиенус, Паузания (географ) немесе Афинаға сілтемелер жоқ, әйгілі Рим императоры-философы, грек философиясының меценаты Марк Аврелий (161-180 жж.) Туралы Диогеннің шығармасы 140-150 жылдары жасалған дейді. Диоген 3 ғасырдың ортасында пайда болған неоплатоникалық мектептің философтары - Плотин, Порфирий, Ямбличус және басқалары туралы ештеңе айтпайды, сондықтан Диогеннің шығармасы 3 ғасырдың ортасынан кешірек жазылуы екіталай.Оның географиялық шығу тегі де жұмбақ (мүмкін, Киликия Лаертестің тумасы болуы мүмкін). жүктеу/скачать 26,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|