Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

277
өмірінде атқаратын рөлі орасан зор. 
Мәселен, көру, есту түйсіктерінен ту-
ғаннан айырылған адамдарда өмір 
барысында ол түйсіктердің қызметін 
сипай сезу, тактилдік, діріл түйсіктері 
атқаратындығын көзі көрмейтін, құ-
лағы естімейтін адамдардың өмірі-
нен нақты мысалдар келтіру арқы-
лы көзімізді жеткізуге болады. Бір
кезде есімі әлемге танымал болған,
дарынды дефектолог-ғалым, пси-
хология ғылымдарының кандидаты, 
ерекше тағдырдың иесі, Ольга Ско-
роходова балалық шағында көз бен 
құлақтан айырылды, бірақ орта 
және жоғары білім алды. Бірнеше 
ғылыми-психологиялық және әдеби 
еңбектердің авторы, көру және есту 
органдарынан толық айырылуына 
қарамастан, бұл еңбектер әлемдік 
ғалымдардың арасында ерекше қы-
зығушылық туғызды. Оның негізгі 
еңбектеріне: «Мен қалай қоршаған 
дүниені қабылдаймын» (1947); «Мен 
қалай қоршаған ортаны қабылдай-
мын және елестетемін» (1954,1956); 
«Мен қалай қоршаған ортаны қабыл-
даймын, елестетемін және түсіне-
мін» (1972).
Ол XVIII халықаралық психолог-
тардың конгресінде (Москва, 1966 ж.)
сөйлеген сөзінде былай деген еді: 
«Көру және есту органынан айырыл-
ған адам қолымен мүсінді ұстап кө-
ре алады, осыдан өзі қанағаттанған-
дық сезімге бөлінеді. Мен бұрын да 
қолдың көмегімен ерте кездің жиһа-
зын, киімдерін, өткір бұрыштармен 
аяқталатын терезелерін, фигуралар 
мен әртүрлі макеттерді сезіп қабыл-
дау туралы жазған болатынмын. 
Осының бәрі көзі көрмейтін, құлағы 
естімейтін адамға эстетикалық тұр-
ғыдан қабылдауға мүмкіндік береді. 
Біз жердің, шөптердің, гүлдердің хош
иісін, теңіздің немесе өзеннің иісін, 
егер олар жақын болса, түйсінеміз. Му-
зыканы тыңдау үшін ойнап отырған 
адамның музыкалық аспабына қо-
лымды қойғанда, пырылдап ұйықтап
жатқан мысықтың мойнына саусақ-
тарымды салсам, мен одан ләззат 
аламын». Сол сияқты ол найзағайдың 
қалай күшті күркіреген дыбысын, 
теңізде шомылу кезінде толқындар-
ды вибрация (діріл) арқылы қалай 
түйсінетіндігін, одан қандай ләззат 
алатындығы туралы тебірене айтқан 
болатын. Сол сияқты Ольга Скорохо-
дова түсті ажырату, кеңістіктегі су-
реттерді, жануарлар туралы түсінік-
терді қалай елестететіндігі, оның таң-
ғажайып сыры туралы тебірене жазды.
КөРІПКЕЛДІК 
– адам мінезіндегі 
сезімталдық пен пайымдағыш қасиет-
ті білдіретін сипат. К. білгірсініп, кө-
регендік көрсету, болжағыштықты 
білдіретін адамның даралық ерек-
шелігі. К. қасиетті бір орайда кекесін-
ді түрде сипаттап білгірсу, көргенсу, 
болжағышсыну деп те анықтайды. 
К-ке берілген мұндай анықтаманың
мән-жайы сәуегейлік деп түсіндіріп, 
К-ті сықақ етіп сынап айтқанды біл-
діреді. «Келіп қалған көңілге бұл
бір сезім, Келген сөзді бүгерлік жоқ
мінезім; Ғибрат айтар сәуегей болма-
сақ та, Құрбы-құрдас оқы да ойла өзің»
(Аманжолов).
К. алдағы болар істі, оқиғаны «осы-
лай болады екен» деп болжамдап ашу-
ды білдіреді. К. – қасиет адамның 
өмір тәжірибесіне, білім деңгейі мен 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: