Неғайбыл (ирреальды) райлар Амалдың реальді емес екенін білдіретін негативтік сипат - неғайбыл райлардың бәріне де тән жалпы қасиет.
Қалау рай
Сөйлеушінің ықлас тілегін білдіретін рай түрін әрекетті жүзеге асыруға бағытталатын ниетін, ынталығын, үміт – арманын қалау рай деп атайды.
ғы, -и,-қы,-кі тұрақтары жане тәуелдік жалғауы жалғалып, барып кел көмекші етістігімен тіркеледі. Мысалы: барғым келеді, барғымыз келеді, барғың келеді, барғысы келеді.
Етістікке ғай,-гей,-қай,-кей жұрнақтарымен жктік жалғауы жасалады. Мысалы: жазғайсық, жазғайсыз, -ғай(-гей,-қай,-кей) жұрнағы енді көмекші етістігімен тіркесіпте қолданылады. Мысалы: көргей едім, көргей едің, көргей еді.
Етістік шарттары рай формасына игі еді немесе екен сөздері тіркесті қалау рай жасалады. Мысалы: келсе игі еді, келсе екен, келсе еді.
–ар,-ер,-р тұрақты есімшелерге –ма,-ме сұраулық шылауымен еді сөзі тіркесіпте қалау мағынасын береді. Мысалы: Осының бәр жағар ма еді.
Бұл райдың көрсеткіштері есебінде -ғы (+м, +ң) сы кел; -са игі еді; ғай еді; -са екен (аналитикалық) форманттары қызмет етеді.
Мысалы:
|
Менің
|
бар-ғы-м келеді
|
Біздің
|
бар-ғы-мыз келеді
|
|
Сенің
|
бар-ғы-ң келеді
|
Сендердің
|
бар-ғы-лары-ң келеді
|
|
Сіздің
|
бар-ғы-ңыз келеді
|
Сіздердің
|
бар-ғы-лары-ңыз келеді
|
|
Оның
|
бар-ғы-сы келеді
|
Олардың
|
бар-ғы-лар-ы келеді
|
Достарыңызбен бөлісу: |
