Сақтар 87
данылған құрылыс материалдарын, еңбек құралда-
рын анықтап, әңгіме құрастырады.
Жауаптары. Обаның тас тізбектері мұртқа ұқсас
екеніне көз жеткіздік. «Мұртты» оба екі қорғаннан
және батыстан шығысқа қарай бағытталған екі жар-
ты доға тәріздес тас тізбектерінен тұрады. Тас тіз-
бектерінің соңы үйінділермен аяқталған. Құрылысқа
тас материалдары көп қолданылған. Сондықтан
ғылымда «мұртты» оба деп
аталған
.
Тұлғаны таныңдар Оқушыларға айдардағы мәтінді ұсыныңыз. Мәтін-
дегі ақпаратты қолдана отырып, "Кім? Не? Қашан?
Қайда?" сұрақтарына жауап береді. Тапсырманы
оқушылар топта орындасын. Сұрақтарды топпен
талқылайды. Өздерінің пікірін білдіріп, қосымша
білімін пайдаланады. Кейін барлық топтар қорытын-
ды жасайды.
Жауаптары: Кім? – Ә. Марғұлан, М. Қадырбаев.
Не? – «Мұртты» оба, археологиялық ескерткіш,
Тасмола мәдениеті.
Қашан? –
ХХ ғасырдың екінші жартысы.
Қайда? – Орталық Қазақстанда.
Картамен жұмыс Тапсырманы жұпта орындатыңыз. Оқушылар, ал-
дымен, суретке қарап, ескерткіштердің қай жерлер-
ден табылғанын анықтайды. Тайпалық одақтардың
орналасуын мәтіннен тауып, карта бойынша «мұрт-
ты» обалар қандай сақ тайпаларының аумағын-
да басым орналасқанын біледі. Өзара талқылатып,
соңынан 2-3 жұптың жауаптарын тыңдатыңыз.
Оқушылар мәтінмен танысу арқылы өз жауаптарын
салыстыра алады.
Жауаптары. «Мұртты» обаларды тұрғызған тай-
палар: исседондар, аримаспылар және аргипейлер.
Кейбір обалар массагеттер жерінде тұрғызылған.
Ең көп «мұртты» обалар шоғырланған аймақ – Ор-
талық және Солтүстік Қазақстан. Бұл жерлерді ерте
темір дәуірінде исседондар мен аримаспылар ме-
кендеген.
Бағалау мүмкіндіктері Оқушылар ғалымдардың археологиялық ескерт-
кіштерді «мұртты» оба деп атау себебін анықтайды.
Суретке қарап, оба құрылысын өзге қорғандармен
салыстырып, 3 ерекшелігін атайды. Тапсырманы
оқушы қабілетіне қарай түрлендіруге болады. Кей-
бір оқушылар сурет бойынша «мұртты» обалар
құрылысын сипаттап, оның ерекшеліктерін сызба
бойынша түсіндіреді (1-сурет). Кемінде үш ерек-
шеліктерін атайды.
«Тұлғаны таныңдар» айдарында оқушылар мәтін-
дегі ақпаратты қолдана отырып, "Кім? Не? Қашан?
Қайда?" сұрақтарына жауап береді. Картамен жұмыс
жасайды. "Мұртты обалар" шоғырланған аймақты
картадан көрсетеді. Дерек негізінде обаны кімдер
тұрғызғанын, неліктен тұрғызғанын анықтайды.
