Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd



Pdf көрінісі
бет19/225
Дата17.11.2023
өлшемі10,2 Mb.
#191772
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   225
Байланысты:
Жүнісбеков

фонема және аллофон
 

буын (әуен) тілдер үшін:
тонема және аллотонема
 

үндесім (сингармониялық) тілдер үшін:
сингема және аллосингема
 
Сонда қазақ тілінде
3
дауысты (ашық [а], қысаң [ы], құранды [о]) сингема
(дыбыс), 17 дауыссыз [б, д, ғ, ж, з, й, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ш] сингема 
(дыбыс) бар болып шығады. Барлығы 20 сингема (дыбыс). Ендеше, қазақ 
тілінде жиырма тірек дыбыс бар.
Дауысты дыбыстар:
Жалаң ашық дауысты [а] сингема екі аллосингемадан құралады: [а, ә];
Жалаң қысаң дауысты [ы] сингема төрт аллосингемадан құралады: [ы, і, ұ,
ү];
сөз: 
тыс, тіс, тұс, түс
жуан әуезді сөз:
тыс, тұс
жіңішке әуезді сөз: 
тіс, түс
езулік әуезді
сөз: 
тыс
еріндік әуезді
сөз: 
тұс
жуан езулік
әуезді буын:
ты
жуан еріндік
әуезді буын:
тұ
жуан езулік
әуезді дыбыс:
Т
ы
[t]
жуан еріндік
әуезді дыбыс:
Т
ұ
[

]
езулік әуезді
сөз: 
тіс
еріндік әуезді
сөз: 
түс
жіңішке езулік
әуезді буын:
ті
жіңішке еріндік
әуезді буын:
тү
жіңішке еріндік
әуезді дыбыс:
Т
ү
[t
'º]
жіңішке езулік
әуезді дыбыс:
Т
і
[t']
Сонда қазақ тілінде 3 дауысты (ашық [а], қысаң [ы], құранды [о]) 
сингема (дыбыс), 17 дауыссыз [б, д, ғ, ж, з, й, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, 
ш] сингема (дыбыс) бар болып шығады. Барлығы 20 сингема (дыбыс). 
Ендеше, қазақ тілінде жиырма тірек дыбыс бар.
Дауысты дыбыстар:
Жалаң ашық дауысты [а] сингема екі аллосингемадан құралады: [а, ә];
Жалаң қысаң дауысты [ы] сингема төрт аллосингемадан құралады: 
[ы, і, ұ, ү];
Құранды дауысты [о] сингема үш аллосингемадан құралады: [о, ө, е].
Барлығы 9 аллосингема (үндесім) дауысты дыбыс.
Дәстүрлі фонетикамыздағы 9 дауысты деп жүргеніміз үш тірек 
дауыстының (сингеманың) үндесім (сингармониялық) варианттары 
немесе аллосингемалары болып шығады (3.1-кесте).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   225




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет