Пропорция – (лат. proportio – ара қатынас, аралық өлшем), математикада a,b,c,d – төрт шаманың екі қатынасы арасындағы теңдік:
Мұндағы a, b, c, d –пропорция мүшелері, а мен d – пропорцияның шеткі мүшелері, ал b мен c –ортаңғы мүшелері деп аталады.
Пропорцияның негізгі қасиеті.
Пропорцияның ортаңғы мүшелерінің көбейтіндісі оның шеткі мүшелерінің көбейтіндісіне тең.
Пропорционал шамалар
Тура пропорционал шамалар
Кері пропорционал шамалар
3
Тура пропорционал шамалар
Егер екі шаманың біреуін бірнеше есе арттырғанда екіншісі де сонша есе артса, онда мұндай шамалар тура пропорционал шамалар деп аталады.
Есеп: Құлпынайдан қайнатылған тосаптың 2 бөлігі құлпынай, 3 бөлігі қант болуы керек.Құлпынайдан тосап қайнату үшін 8 кг құлпынайға неше килограмм қант қосу керек?
Шешуі:
(кг)
Жауабы: Құлпынайдан тосап қайнату үшін 8 кг құлпынайға 12 килограмм қант қосу керек.
Кері пропорционал шамалар
Егер бірінші шама бірнеше есе артқанда (кемігінде) екіншісі шама сонша есе кемитін (артатын) болса, онда мұндай шамалар кері пропорционал деп аталады.
Есеп: Велосипедші үйден дүкенге дейін 10 м/c жылдамдықпен 54 секундта өтеді. Велосипедші үйден дүкенге дейін 12 м/c жылдамдықпен неше секундта өтеді?
4
Шешуі:
(м/с)
Жауабы: Велосипедші үйден дүкенге дейін 12 м/c жылдамдықпен 45
секундта өтеді.
Кулинария саласындағы пропорция
Кулинария саласында пропорция ұғымы күнделік өмірде жиі кездеседі. Тағамның дайындау жолында азық- түліктің қосылуы пропорция арқылы өлшенеді. Әйгілі аспаздардың тағамдарының құпиялары –
Достарыңызбен бөлісу: |