Қазақстан республикасыбілім және ғылым министрлігі

Әдеп нормалары

Мәдениеті адам

Сөз әдебі

Бабалар мұрасы

Шығарма тілі

Қабілетті дамыту

Салмақты ой

• 
  шетелдік құқық қорғау органдары мен халықаралық ұйымдар өткізетін ғылыми-тәжірибелік конференцияларға қатысуға;
  
• 
  дөңгелек үстел өткізуге;
  
• 
  семинар өткізуге;
  
• 
  тәжірибе алмасуға бұйрық шығарыңыз.
  

Үлгі:

2) Іссапарға жіберілетін қызметкердің аты-жөні және лауазымы; 3) іссапардың межелі орны;

4) іссапардың мерзімі;

5) Қаржы бөліміне іссапар шығыстарының төленгені туралы тапсырма беру;

Іссапарға жіберу туралы

Бұйрық №1-18 2012 жыл. 22 cәуір.

Курстарға жіберу туралы «Білім және ғылым» министрлігінің бұйрығы негізінде

Бұйырамын:

1. 
   Қайта даярлау курсына сәйкес қазақ тілі пәні мұғалімдері Ж.М Бектұрғанова және А.Х. Ерімбетова жіберілсін.
   
2. 
   Іссапардың межелі орны: Астана қаласы.
   
3. 
   Іссапардың мерзімі 24-30 cәуір аралығында.
   
4. 
   Іссапар шығыстарының төленуі қаржы бөліміне міндеттелсін.
   
5. 
   Бұйрықтың орындалуын қадағалау оқу-әдістемелік бөлім меңгерушісі Е. Б. Болатұлына міндеттелсін.
   

Г. Ж. Рахым қолы

Қазақтың шешендік дәстүрінен бастау алатын тапқырлық, ойдың

дәлдігі, әдептен аспау, сөзге тоқтай білу, аз сөзге көп мағына сыйғызу − осының бәрі жоғары мәдениеттілікті қажет етеді. Шешендік сөз- терең ойға, ұшқыр шешімге құрылады. Қазақ халқы қисынды, дәлелді сөйлеу арқылы әр уақытта сөздің парқына ерекше мән берген. Біздің мақал-мателдеріміз тұнып тұрған философия. Сондықтан да шешендеріміз сөзін дәлелді, ойын нақты жеткізу үшін мақал-мәтелдерге жүгініп отырған. Асылы шешен, дәлелді, қисынды сөйлеу қазақ халқы арасында ерте заманнан дәстүрге айналған.

Сөз қисындылығы ойлауға қатысты бола отырып, тілдік категориялармен тығыз байланысты болады. Ойды жеткізуде тіл арқылы қарым- қатынасқа түскенде сөз мағынасы өзгеріске түседі. Тіл мәдениеті – әдеби тілдің нормасы мен оның дамуын, сөйлеу тілімен қарым-қатынасын зерттейтін тіл білімінің саласы. Тіл мәдениетінің тіл білімінің басқа салаларынан айырмашылығы – оның күнделікті өмірде тілді қолдану, жазу, сөйлеу мәдениетімен тығыз байланыста болатындығында. Тіл мәдениеті тілдік норманың 3 түрін қамтиды:

1. тілдік норма (лексикалық, сөзжасамдық, грамматикалық, дыбысталу нормасы);

2. этика – сөз нормалары (сөйлеу этикасының ережелері);

3. коммуникативті норма (сөйлеу қарым-қатынасының тиімділік қағидалары). Сөйлеу мәдениеті орфоэпиялық нормаға негізделеді. Орфоэпиялық норма – сөздерді дұрыс айту, лексикалық норма – сөздерді іріктеп, сұрыптап, талғаммен қолдану болса, грамматикалық норма сөйлеу мәдениетінде біршама тұрақталып, қалыптасқан норма саналады. Сөйлеу мәдениетінде ойдың дәлдігі, сөздің анықтығы, тазалығы, көңіл- күйге әсер ететін шынайылығы (ол қарапайым сөзден немесе бейнелі образды сөздерден құралуына қарамастан), көркемдігі маңызды рөл атқарады.

Тіл мәдениетіне тілдің құрылымдық жүйесіндегі орфоэпикалық, пунктуациялық, лексикалық-грамматикалық, синтаксистік нормалар қамтылып, олардың коммуникативтік эстетикалық қызметі толық айқындалған жағдайда стилистикалық норма жүзеге асады.

Сөйлеу мен жазудағы логикалылық ой дәлдігімен тығыз байланысты. Нақтылық болмаса, ой дәлдігі айқын болмайды. Сөз мағынасындағы ойдың айқындылығы, нақтылықты сақтаудың маңызы зор. Ойды жүйелі жеткізуде, әсіресее, ғылыми зерттеу жұмысында пікірді, ойды, болжамды нақты деректер арқылы дәлелдеу ой дәлдігін талап етеді. Ғылыми еңбектер (мақала, диссертация, диплом жұмысы, баяндама) негізгі үш бөліктен (кіріспе, негізгі, қорытынды) тұрады. Сондай ақ, көпшілік алдында сөйлегенде, тыңдармандардың назарын аударуда сөз мағынасындағы ойдың айқындылығы зор мәнге ие.

• 
  сөздің логикалылығының сақталмауы;
  
• 
  сөз және сөз тіркестерінің дұрыс айтылмауы;
  
• 
  қаратпа, қыстырма сөздердің көп қолданылуы;
  
• 
  сөйлем ішіндегі есімдіктердің орнымен қолданылмауы;
  
• 
  ойды жеткізуде, баяндауда жүйеліліктің сақталмауы болып табылады.
  

Мерекең құтты болсын

Сөз жоқ, қуанып тұрмын.

Жобаларды іске асыру керек.

• 
  ғылыми есептер-баяндамалар;
  
• 
  әскери есептер;
  
• 
  тексеріс бойынша есептер;
  
• 
  бағалау бойынша есептер;
  
• 
  несие бойынша есептер;
  
• 
  демографиялық есептер;
  
• 
  полицей есептері;
  
• 
  іс сапарлар есебі;
  
• 
  тергеу жұмысына қатысты есептер;
  
• 
  бюджеттiк есептер;
  
• 
  аудиторлық есептер;
  
• 
  жылдық есеп, т.б..
  

Баяндаманың мұндай түрі барынша ақпаратты, түсінуге жеңіл әрі тыңдаушының есінде тез сақталатындай болуы керек.

баяндаманың үш түрі де белгілі бір мәліметті жетізуге байланысты дайындалады.

- баяндаманың үш түрінің де құрылымы бірдей болады.

- келтірілген фактілер нақты, дәлелді болу керек. т.б.

Баяндама тақырыбы ретінде сол оқу курсының дәрiстерінде айтылмаған, талданбаған материалдар, мәселелер жеке студентке семинар сабақтарында қорғайтын өздік жұмыс ретінде беріледі. Мұндай семинар сабақтарында даярланған баяндамалар дәріс материалдарын толықтыруға және оқытушының студенттің өздік жұмысты, ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау қабілетін бағалауға мүмкіндік береді.

Студенттен өзіндік интеллектуалдық еңбекті талап ететін баяндамаларды әзірлеу төмендегідей қадамдардан (этап) тұрады:

• 
  таңдалған тақырып бойынша оқытушы тарапынан берілген әдебиеттермен танысып, оқып шығу;
  
• 
  сол тақырып төңірегінде айтылған әр түрлі ғылыми пікірлерді жинап, салыстыру, зерттеу;
  
• 
  тақырып төңірегіндегі ойын жинақтап, толық жоспар формасында логикалық құрылымын құрастыру;
  
• 
  баяндама мәтінін жазуда ғылыми стиль талаптарын ескеру.
  

1. 
   Баяндама дегеніміз не, оның қандай түрлері бар?
   
2. 
   Баяндаманың құрылымдық жүйесі қандай?
   
3. 
   Баяндама қандай мақсатта дайындалады?
   
4. 
   Баяндама жазуда қандай стиль қолданылады, ол стильдің ерекшелігі не?
   
5. 
   Баяндаманың басқа да ғылыми-зерттеу жұмыстарынан өзіндік ерекшелігі неде?
   

2. 
   – тапсырма. Кестені толтырыңыз.
   

1. 
   1–кестедегі мәліметтерді оқып шығып, баяндаманың түрлерін, өзіндік ерекшелігін есте сақтаңыз.
   
2. 
   Ғылыми баяндама түрлеріне қатысты мәліметтерді еске түсіре отырып, 2-кестені толтырыңыз.
   

Тіл жайлы адамдардың ой-пікірін білгім келіп тұратын әдетім бар. Сондай бір кезде «мобил агнетте» отырып «шағын блогқа»: «Жамағат сәлем» десе, неге «Привет!» деп жауап бересіңдер, неге «салем!» деп қазақша жауап бермейсіңдер? – деп сұраған едім, сол кезде бір қыздан «это привычка» деген жауап келді. Диалог әрі қарай былай жалғасты:

2. 
   – сұхбат:
   

• 
  Диалогтарды оқып, талдаңыздар.
  
• 
  Екі тілді араластырып сөйлеудің қауіптілігі неде?
  
• 
  А.Байтұрсынұлының «Сөзі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады» деген сөзінің мәнісін осы диалогтармен байланыстыра отырып түсіндіріңіз.
  
• 
  Өз бетіңзше ой қорытып, тұжырым шығарыңыз.
  

«Только үш-төрт сом қостық. И все».

«Ия, шумиха болды».

«Бағаны көтерген жоқпыз, потому что ешкім алмайды»

***

«Мынау нағыз уйықтайтын погода екен».

«Бүгін целый день снег жауад деген».

«Снег па, дождь ба?»

«Снег деп айтты».

«Холод болады деп айтты ма?»

«Холод бола қоймас. Временами деді ғой».

***

«Саулеша, анау үшінші палатадағы старушкаға укол салдың» ба?»

«Сахарға анализ тапсырып па еді?»

«Кеше сдавать еткен».

«Онда хорошо».

Сіз мекеме басшысысыз. Күн тәртібі бойынша баяндама жасауыңыз керек. Сіз басқарып отырған ұжымда өзге ұлт өкілдері бар. Сіз қай тілде баяндама жасар едіңіз.

«Тіл тазалығы дейтініміз – ана тілдің сөзін басқа тілдің сөзімен шұбарламау, ескірген сөздерге доламау, жергілікті сөзден қашу» дейді А. Байтұрсынов.

Таза сөйлеу дегеніміз – сол тілдің жалпыға ортақ байлықтарын пайдаланып, «бөгде» сөздерді араластырмау» дейді ғалым М. Балақаев.

Тіл тазалығы қажетсіз, басы артық сөздерден бұзылады. Сөз тазалығы дегенде алдымен ойымызға оралатыны тіл тазалығы, сөзімізде өзге тілдік элементтердің болмауы. Бірақ әдеби тілімізде өзге тілдерден енген сөздер, тіпті сөз тудырушы қосымшалар да бар екені, ондай құбылысты тіл-тілдің барлығынан да кездестіруге болатыны белгілі.

Баяндама, есеп беру, ресми хабарлама, құжаттық мәлiметтер, қызметтік ақпарат, ауызша хабарлама, ұсыныс, ғылыми есептер, баяндаманы талқылау.

Ел мен елдің аралас-құраластығы, қарым-қатынасының барысында бір тілден екінші тілдің сөз алуы, жаңа ұғымның пайда болуы тәрізді заңды құбылыстардың шылауында ілесіп жүрген жөнсіз көшірмелер (калькалар) тіл тазалығына нұқсан келтіреді. Тіл мәдениетін сөз еткен мақалаларда жарты арал (дұрысы түбек), аналық қой (дұрысы саулық қой), мал өсірушілер (дұрысы малшылар) тәрізді көзсіз көшірмелер тіл шұбарлау екендігі орынды көрсетіліп жүр.

Тестирование (от английского test — испытание, проверка) применяется для определения соответствия предмета испытания заданным спецификациям. В задачи тестирования не входит определение причин несоответствия заданным требованиям.

Тестирование - один из разделов диагностики. Диагностический тест - общий термин для обозначения любого теста или процедуры, используемых с целью точного определения характера и (возможно) происхождения нарушения способности, для определения конкретного источника проблем индивида в какой-то области. Большинство тестов, которые называются диагностическими, оценивает такие умения, как чтение, речь, сенсорная/моторная координация и т.п.
9-тапсырма. Төмендегі мәтінді тіл тазалығын сақтай отырып, орыс тіліне аударыңыз.
Кез келген ел өзінің келешегін өскелең ұрпағымен байланыстырады. Әр ұрпақтың пешенесіне жазылған заман ағымы, кезең тынысы болады. ХХІ ғасыр бүгінгі ұрпаққа, яғни біздерге бұйырған бақыт деп ойлаймын. Ата-бабаларымыз болашақ ұрпақ үшін ақтық демі қалғанша күресіп, бізге егемендік алып берді. Қазақ даласы ата-бабаларымыз ғасырлар бойы арман еткен және сол жолда зор құрбандықтарға душар болып, өз тәуелсіздігін жеңіп алды.

Халық, ел жастарға сенеді. Ал ол сенімді бүгінгі жастар қалай ақтауда? Әрине, бес саусақ бірдей емес, олай болса жастардың барлығына кінә тағуға болмайды. Десе де бүгінгі жастарға рухани байлық, таза ой, терең білім, адамгершілік, адалдық, қайрат, қала берсе, денсаулығымыз да жетіспейтін секілді. Біз бір қоғамның азғындау жолында тұрған сияқтымыз. Ойланып көрейікші, бізді қазіргі уақытты не қызықтырады? Елбасымыздың Халыққа Жолдауында ХХІ ғасыр білім ғасыры делінген. Олай болса, елімізді өркендету үшін білімді жастар керек, жақсы оқып, жан-жақты білім мен ғылым алуымыз керек.

өздерді орыс қазақ тіліндегі баламаларымен жұптастырыңыз.

Жастық

(Міржақып Дулатов)

1. А) қартаяды Ә) жасармайды Б) жасарады.

2. А) соң Ә) үшін Б) бірақ

3. А) қолданып Ә) даярлап Б) пайдаланып

4. А) мінездерді Ә) заттарды Б) сөздерді

5. А) етеді Ә) жасайды Б) ете алмайды.
13-тапсырма. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.
1. Cидоров Иван Петрович по приказу работает у нас с 14 сентября 2008 года.

2. У первого ящика (жәшік) моего стола нет ручки (тұтқа).

3. Где первый экземпляр проекта закона?

4. Возьмите телефонный справочник со стола (поверхности) моего заместителя.

5. Ближе к концу квартала проведите конференцию.

6. Позвоните к начальникам всех отделов.

7. Отдайте на подпись председателю «Алатау жарық компаниясы».

8. Завтра приходите на собрание к трем часам.

9. Отнесите в приемную к моему заместителю.

10. Сегодня до вечера подпишите все счета.

«Так, К.Тимирязев (1843-1920) умел говорить и писать о сугубо сложных явлениях жизни и проблемах науки ясно, без непонятных слов и с большим увлечением. ... Кому довелось слушать К. А. Тимирязева, перед нами оживает образ ученого-революционера, мастерски сочетавшего подлинную научность с доступностью развиваемых им идей и мыслей. Специфика такой науки, как физиология растений, например, не только не являлась барьером для популярности, а наоборот, по- особому заинтересовывала слушателей, становилась предметом увлекательного освещения и даже поэтизации темы лекции».

1. 
   Баяндама қандай стильде дайындалады?
   
2. 
   Баяндаманы қандай тақырыпқа дайындадаңыз?
   
3. 
   Баяндаманы қай ғылым саласы бойынша дайындадыңыз?
   
4. 
   Сіз өзіңіздің сөзіңізде тіл тазалығын сақтайсыз ба?
   
5. 
   Тіл тазалығын сақтамау дегенді қалай түсінесіз?
   
6. 
   А.Байтұрсынұлының «Сөзі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады» деген сөзінің мәнін қалай түсінесіз?
   
7. 
   Үйде, көшеде т.б. жағдайларда сөйлескенде сөз тазалығына көңіл бөлесіз бе?
   

1 Ақанова Д.Х., Алдашева А.М... Ресми-іскери қазақ тілі. Алматы., 2002. –408б.

3 Салагаев В., Шалабай Б. Іс қағаздарын жүргізу. Алматы: Раритет, 2010, 203 б.

4 Хазимова Ә. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу. Алматы: Ол-жас, 2004, 117 б.

5.Алдашева А., Ахметжанова З. Ресми іс қағаздары. Алматы: Сөздік-словарь, 2012,214 б.

6. Интернет-ресурсы

5.3.1 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің ресми сайты

5.3.2 minfin.kz

5.3.3 http://nauka.kz/

5.3.4 http://nauka.kz/

5.3.5 http://lib.kazrena.kz

5.3.6 http://www.kazneb.kz

5.3.7 http://www.allbest.ru/