қамтамасыз ету
1. Бiлiм беру жүйесiн басқару органдарын толық, дұрыс,
салыстырмалы ақпаратпен уақтылы қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан
Республикасында бiлiм берудi тиiмдi басқарудың мүмкiндiктерiн
қамтамасыз ететiн бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi құрылады
және жұмыс iстейдi.
2. Бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi бiлiм беру
мониторингiнiң деректерiн, оның iшiнде ведомстволық статистикалық
байқауларды және бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган, жергiлiктi
атқарушы органдар, бiлiм беру ұйымдары өз мiндеттерiн жүзеге асыру
кезiнде алған өзге де деректердi қамтиды.
8-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер
1. Мемлекет бiлiм алу құқығын бiлiм беру жүйесiн дамыту, оның
жұмыс iстеуiнiң құқықтық негiзiн жетiлдiру және Қазақстан
Республикасының Конституциясына сәйкес бiлiм алу үшiн қажеттi
әлеуметтiк-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етедi.
Бiлiм беру сапасын мемлекеттiк бақылау бiлiм беру сапасын
бағалаудың ұлттық жүйесiн жасау және оның жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету
арқылы жүзеге асырылады.
2. Мемлекет Қазақстан Республикасы азаматтарының тегiн
мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуын,
сондай-ақ егер азамат осы деңгейлердiң әр қайсысында бiрiншi рет бiлiм
алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық
негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары
және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуын қамтамасыз етедi.
Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдiктердiң және
азаматтығы жоқ адамдардың бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi
орган белгiлеген тәртiппен Қазақстан Республикасының азаматтарымен
бiрдей мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуға
құқығы бар.
Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ
адамдарға, егер олар осы деңгейлердiң әрқайсысында бiрiншi рет бiлiм
алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық
негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары
және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқық берiледi.
Шетелдiктердiң мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес
конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен
кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқығы
Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.
3. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және
жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз ету
мақсатында мемлекеттiк емес бiлiм беру кредиттерiн дамыту үшiн
жағдайлар жасалады.
Мемлекет екiншi деңгейдегi банктер беретiн бiлiм беру
кредиттерiнiң кепiлдiк жүйесiн құру және бiлiм беру кредиттерi бойынша
талап ету құқықтарын иелену арқылы екiншi деңгейдегi банктердi қайта
қаржыландыру жөнiнде шаралар қабылдайды.
4. Мемлекет әлеуметтiк көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы
азаматтарын олардың бiлiм алуы кезеңiнде қаржылау шығыстарын толық
немесе iшiнара өтейдi.
Әлеуметтiк көмек көрсетiлетiн Қазақстан Республикасы азаматтарының санатына:
1) жетiм балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;
2) даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар, мүгедектер және бала кезiнен мүгедектер, мүгедек балалар;
3) көп балалы отбасылардың балалары;
4) Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалатын азаматтардың өзге де санаттары жатады.
Әлеуметтiк көмектiң мөлшерiн, көздерiн және беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
5. Денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы бастауыш, негiзгi
орта, жалпы орта бiлiм беретiн ұйымдарға бара алмайтын азаматтар үшiн
үйде немесе емдеу ұйымдарында тегiн жеке оқыту ұйымдастырылады.
6. Мемлекет даму мүмкiндiктерi шектеулi азаматтардың бiлiм
алуына, дамуындағы ауытқуды түзетуiне және әлеуметтiк бейiмделуiне
жағдай жасауды қамтамасыз етедi.
7. Мемлекет тұрғындар саны аз елдi мекендерде тұратын балалардың
бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм алу құқықтарын қамтамасыз ету
үшiн шағын жинақты мектептер мен интернат ұйымдарының жұмыс iстеуiне
кепiлдiк бередi.
8. Мемлекет Қазақстан Республикасының дарынды азаматтарының
элиталық бiлiм, оның iшiнде шетелде бiлiм алуына қажеттi жағдай жасайды.
9-бап. Оқыту және тәрбиелеу тiлi
1. Бiлiм беру ұйымдарындағы тiл саясаты Қазақстан Республикасының
Конституциясына және Қазақстан Республикасының тiл
туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Меншiк нысандарына қарамастан барлық бiлiм беру ұйымдары бiлiм
алушылардың мемлекеттiк тiл ретiнде қазақ тiлiн бiлуiн, сондай-ақ бiлiм
берудiң тиiстi деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартына
сәйкес орыс тiлiн және шет тiлдерiнiң бiреуiн оқып-үйренуiн қамтамасыз
етуге тиiс.
3. Ана тiлiнде бiлiм алу құқығы тиiстi бiлiм беру ұйымдарының
мүмкiндiктерi болған жағдайда сыныптар, топтар құрумен, сондай-ақ
олардың жұмыс iстеуiне жағдай жасаумен қамтамасыз етiледi.
4. Мемлекеттiк тiл және орыс тiлi бiрыңғай ұлттық тестiлеу бағдарламасына енгiзiлетiн мiндеттi пәндер болып табылады.
3-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСI
10-бап. Бiлiм беру жүйесi ұғымы
Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесi өзара iс-қимыл жасайтын:
1) бiлiм беру деңгейiнiң сабақтастығын қамтамасыз ететiн
мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының және бiлiм
беретiн оқу бағдарламаларының
2) меншiк нысандарына, үлгiлерi мен түрлерiне қарамастан, бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарының
3) бiлiм берудi басқару органдары және тиiстi инфрақұрылымдар,
оның iшiнде бiлiм сапасы мониторингiн жүзеге асыратын ғылыми және
оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету ұйымдарының жиынтығын бiлдiредi.
11-бап. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi
1. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi:
1) ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика
жетiстiктерi негiзiнде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және
кәсiптiк шыңдауға бағытталған сапалы бiлiм алу үшiн қажеттi жағдайлар
жасау;
2) жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат
мүмкiндiктерiн дамыту, адамгершiлiк пен салауатты өмiр салтының берiк
негiздерiн қалыптастыру, даралықты дамыту үшiн жағдай жасау арқылы
ой-өрiсiн байыту;
3) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны - Қазақстан
Республикасына сүйiспеншiлiкке, мемлекеттiк рәмiздердi құрметтеуге,
халық дәстүрлерiн қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез
келген көрiнiстерге төзбеуге тәрбиелеу;
4) белсендi азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу,
республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өмiрiне қатысу
қажеттiгiн, жеке адамның өз құқықтары мен мiндеттерiне саналы
көзқарасын қалыптастыру;
5) отандық және әлемдiк мәдениеттiң жетiстiктерiне баулу; қазақ
халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен
дәстүрлерiн зерделеу; мемлекеттiк тiлдi, орыс, шетел тiлдерiн меңгерту;
6) педагог қызметкерлердiң әлеуметтiк мәртебесiн арттыруды қамтамасыз ету;
7) бiлiм беру ұйымдарының ерiктiлiгiн, дербестiгiн кеңейту, бiлiм беру iсiн басқаруды демократияландыру;
8) қоғам мен экономиканың қажеттерiне жауап беретiн бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiнiң жұмыс iстеуi;
9) оқытудың жаңа технологияларын, оның iшiнде кәсiптiк бiлiм беру
бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгерiп отыратын
қажеттерiне тез бейiмделуiне ықпал ететiн кредиттiк, қашықтан оқыту,
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгiзу және тиiмдi
пайдалану;
10) жалпы оқытудың, жұмыс орны бойынша оқытудың және еңбек
нарығының қажеттерi арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететiн және
әркiмге өзiнiң бiлiмге негiзделген жеке әлеуетiн қоғамда барынша
пайдалануға көмектесетiн оқыту жүйесiн өмiр бойы дамыту;
11) бiлiмнiң, ғылымның және өндiрiстiң интеграциясы;
12) бiлiм алушылардың кәсiптiк бағдарлануын қамтамасыз ету;
13) жұмыс берушiлермен және басқа да әлеуметтiк әрiптестермен
белсендi өзара iс-қимыл арқылы техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң
озық қарқынмен дамытылуын қамтамасыз ету болып табылады.
12-бап. Бiлiм беру деңгейлерi
Қазақстан Республикасындағы бiлiм беру жүйесi бiлiм беретiн
оқу бағдарламаларының үздiксiздiгi және сабақтастығы принципi негiзiнде
мынадай бiлiм беру деңгейлерiн:
1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды;
2) бастауыш бiлiм берудi;
3) негiзгi орта бiлiм берудi;
4) орта бiлiм берудi (жалпы орта бiлiм берудi, техникалық және
кәсiптiк бiлiм берудi);
5) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудi;
6) жоғары бiлiм берудi;
7) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудi қамтиды.
4-тарау. БIЛIМ БЕРУ МАЗМҰНЫ
13-бап. Бiлiм беру мазмұнының ұғымы
Бiлiм беру мазмұны - жеке адамның бiлiктiлiгi мен жан-жақты
дамуын қалыптастыру үшiн негiз болып табылатын бiлiм берудiң әрбiр
деңгейi бойынша бiлiмдер жүйесi (кешенi).
Бiлiм беру мазмұны бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi
стандарттары негiзiнде әзiрленетiн бiлiм беретiн оқу бағдарламаларымен
айқындалады.
14-бап. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары
1. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұны мен бағыттарына (мiндеттерiне) қатысты:
1) жалпы бiлiм беретiн (үлгiлiк, жұмыстық);
2) кәсiптiк (үлгiлiк, жұмыстық);
3) қосымша болып бөлiнедi.
Үлгiлiк жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары
мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына
сәйкес әзiрленедi.
Жұмыстық жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары тиiстi үлгiлiк оқу бағдарламаларының негiзiнде әзiрленедi.
2. Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары жеке адамның жалпы
мәдениетiн қалыптастырудың, жеке адамды қоғамдағы өмiрге бейiмдеудiң
мiндеттерiн шешуге, кәсiптi, мамандықты саналы түрде таңдау мен меңгеру
үшiн негiз жасауға бағытталған.
Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұнына қарай мынадай оқу бағдарламаларына:
1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту;
2) бастауыш бiлiм беру;
3) негiзгi орта бiлiм беру;
4) жалпы орта бiлiм беру болып бөлiнедi.
Дарынды адамдардың әлеуеттi мүмкiндiктерiн неғұрлым толық дамыту
үшiн оқу бағдарламасының жекелеген пәндерiн тереңдетiп оқытуды
көздейтiн мамандандырылған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.
Адамдардың жекелеген санаттары үшiн
психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялардың ұсынымдары
ескерiле отырып айқындалатын, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң
даму және әлеуеттiк мүмкiндiктерiнiң ерекшелiктерi ескерiлетiн арнайы
бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.
3. Кәсiптiк оқу бағдарламалары экономика салаларындағы кәсiптiк
қызметтердiң бағыттары бойынша техникалық, қызмет көрсету және басқару
еңбегi мамандарын даярлауға, жеке адамның кәсiптiк және жалпы бiлiм
деңгейiн жүйелi арттыруға бағытталған.
Кәсiптiк оқу бағдарламалары мазмұнына қарай:
1) техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн;
2) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беретiн;
3) жоғары бiлiм беретiн;
4) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларына бөлiнедi.
4. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм
алушылардың өзiн-өзi билеуiн, шығармашылығын дамыту, олардың
қабiлеттерiн iске асыру, қоғам өмiрiне бейiмделуi, азаматтық
сана-сезiмiн, жалпы мәдениетiн, салауатты өмiр салтын қалыптастыру, бос
уақытын мазмұнды ұйымдастыру үшiн жағдайлар жасауды көздейдi.
5. Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткiзу, бiлiм берудiң
жаңа мазмұнын енгiзу үшiн эксперимент режимiнде (эксперименттiк
алаңдарда) жұмыс iстейтiн бiлiм беру ұйымдарында iске асырылатын
эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.
6. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын бiлiм беру
ұйымдары бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша
әзiрлейдi. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары пәнаралық
және деңгейаралық, жоғары оқу орындары аралық және халықаралық болуы
мүмкiн.
7. Әскери мамандықтар бойынша кәсiптiк оқу бағдарламаларын бiлiм
беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша Қазақстан
Республикасының Қорғаныс министрлiгi бекiтедi.
8. Медициналық және фармацевтiк мамандықтар бойынша үлгiлiк
кәсiптiк оқу бағдарламаларын денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi
орган бекiтедi.
9. Бiлiм беру ұйымы лицензиясы болған жағдайда әртүрлi деңгейдегi оқыту бағдарламаларын iске асыруға құқылы.
15-бап. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм
Достарыңызбен бөлісу: |