5.4 Дайын өнімнің коэффициентің талдау
Өндіріс көлемі мен өнімді өткізудің өсім қарқыны, оның сапасының
артуы шығындар шамасына, кәсіпорын пайдасы мен рентабельділігіне
127
тікелей әсер етеді. Сондықтан берілген көрсеткіштерді талдау жоғарғы мәнге
ие. Оның негізгі шешілетін мәселелері:
- өндіріс пен өнімді өткізу жоспарының орындалу дәрежесін және
динамикасын бағалау;
- осы көрсеткіштердің шамасына факторлардың әсерін анықтау;
- өнімді шығару мен оын өткізуді ұлғайтудың ішкі шаруашылық
резервтерін анықтау;
- анықталған резервтреді құру бойынша іс - шараларды қалыптастыру.
Талдау өнімді шығару мен өткізу динамикасын зерттеуден, өсім мен
өсімділіктің базисті және тізбекті қарқынын есептеуден басталады. Бұл
жағдайда өнім өндірісінің және оның өткізілуінің көлемі салыстырмалы
бағада анықталады, негіз ретінде базистік кезеңнің бағасын қабылдау қажет.
Өсімнің базистік қарқыны әрбір келесі деңгейдің динамикалық
қатарының алдыңғы жылына, ал тізбекті - алдыңғы жылға қатынасымен
анықталады.
Өнімді шығару мен өткізу көлемі натуралды, шартты - натуралды,
еңбек және құндық өлшемде бейнеленеді. Кәсіпорынның қызметінің
көлемінің жалпылама көрсеткіштерін құндық бағалау көмегімен алады, бұл
үшін салыстырмалы немесе ағындық бағалар пайдаланылады.
Өнімді өткізу көлемі өнімдерді сатып алушыларға жөнелту бойынша
немесе төлем (түсім) бойынша анықталады, салыстырмалы, жоспарлы және
нақты бағада бейнеленуі мүмкін. Қазіргі нарықтық жағдайда бұл көрсеткіш
ең алдыңғы мәнге ие. Өнім қалай сатылса, нарықтағы оған сұранысы оның
өндіріс көлеміне байланысты. Өндірістік бағдарламаның орындалуын
бағалау үшін мәнге ие емес көрсеткіштер өніңм өндірісінің және оны өткізу
көлемінің натуралды көрсеткіштері (дана, метр, тонна т.б.). Олар жеке
түрлері мен біртекуті өнім өндірісі мен өткізу көлемін талдау кезінде
пайдаланылады.
Шартты - натуралды көрсеткіштер, құндық көрсеткіштер тәрізді өнім
өндірісінің көлемінің жалпылама сипаттамасы үшін пайдаланылады, мысалы,
консерві зауытында мың шартта мың шартты банка; жөндеу
кәсіпорындарында - шартты жөндеу саны; аяқ киім өнеркәсібінде - шартты
аяқкиім парлары т.б.
Нормативті еңбек шығындары өнімді шығару көлемінің жалпылама
көрсеткіштері үшін тек мына жағдайда пайдаланылады; яғни көп қырлы
номенклатуралы өндіріс шарттарында натуралды немесе шартты - натуралды
өлшеуіштерді пайдалану қажет болмаған жағдайда.
128
27-кесте
«Айша»ЖШС өнімді шығару мен өткізу динамикасы
мың тенге
Жыл
Ө
ні
м
өн
ді
рі
сі
ні
ң
кө
лем
і,
мы
ң да
на
Баға и
нд
ексі
Базисті
жы
лд
ы
ң
өн
ді
рі
с к
өл
емі
,
мың
д
ан
а
Өсім қарқыны
Өткізу
көлемі
Өткізу
қарқыны
Базисті
Т
ізбек
ті
Базисті
Т
ізбек
ті
2014
550
1,0
550
100
100
530
100
100
2015
500
1,1
454,5
82,6
82,6
490
82,6
82,6
2016
326
1,0
294,54
53,6
57,4
300
54
58,1
27 кестеден көріп отырғанымыздай, 2016 жылы 2014 жылмен
салыстырғанда өнімді шығару көлемі төмендеген, яғни өнім шығару көлемі
46,4 % -ке төмен, ал өнімді сату 46 %. Бұл негізінен кәсіпорынмен бәсекелес
шағын нан зауыты және ұсақ жеке нан сатушылардың көбеюі т.б. факторларға
байланысты.
Өнімді шығару мен өткізудің орташа жылдық өсім қарқынын орташа
геометриялық және орташа арифметикалық өлшемі арқылы есептеуге болады.
Орташа геометриялық бойынша:
Т
В.П.
=
п
п
Т
Т
Т
3
3
2
1
45
,
0
54
,
0
*
83
,
0
*
0
,
1
*
*
0.67
Т
р.п.
=
3
3
48
,
0
58
,
0
*
83
,
0
*
0
,
1
0.69
28-кесте
«Айша»ЖШС 2016 ж. өнімді шығару мен өткізу бойынша жоспардың
орындалуының бағасы
Өнім
Өнім өндірісінің көлемі, дана
Өнімді өткізу көлемі, дана
Жосп Нақты
+,-
Жосп.
%
Жосп
Нақты
+,-
Жосп
%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1/с
бидай
наны
71670
72309
+639
+0,89 71940
72442
+502
+0,7
2/с нан
37200
36000
-1200
-3,23
38011
35443
-2578
-6,8
батон
72290
71700
-590
-0,82
73000
70301
-2699
-3,7
булочка 54000
49000
-5000
-9,6
54785
48772
-6013
-10,9
лепешка 91000
84425
-6575
-7,23
91506
83917
-7589
-8,3
сухари
14510
13360
-1150
-7,93
15020
12828
-2192
-14,6
Барлығы 340670 326794 -13876
344262 323693 -20569
129
28 кестеге байланысты 2016 жылы нан және нан өнімдерін шығару мен
өткізу бойынша жоспардың орындалуына талдау жасайтын болсақ, өнім
өндірісінің көлемі 13687 данаға, ал өнімді өткізудің нақты көлемі жоспармен
салыстырғанда 20569 данаға төмен орындалған. Бұл жоғарыда айтқандай,
алдыңғы жылдарға қарағанда өнімді шығару және оны өткізу көлемі 2015 ж.
сұраныстың төмендеуіне байланысты.
Өнім өндірісі мен өнімді жөнелтуді оперативті талдау бір күндегі көлемі
мен ассортименттері бойынша өнімді шығару және жөнелту туралы айдың
басынан бастап өспелі нәтижедегі, нақты және жоспарлы сондай-ақ
жоспардан ауытқуы туралы мәліметтер бейнеленген есеп негізінде
жүргізіледі.
28-кесте
«Айша»ЖШС 2016 жыл бойынша өнімді шығару мен жөнелту бойынша
жоспардың орындалуын оперативті талдау
Өнім
аты
Жоспар
Айдың
басынан
бастап
01.01.2016 ж
02.01.
2016 ж
1 тәулік 1 айға
Нақты көлемі
Айдың
басынан
бастап
1 тәулік 1 айға
1
2
3
4
5
6
7
8
1 сортты «Ақбидай нан» 0,85 кг
Өнімді
шығару
200
6200
200
200
200
-
Өнімді
өткізу
200
6200
200
200
200
-
2/ с бөлке наны 0,83 кг
Өнімді
шығару
150
4650
150
170
170
+20
Өнімді
өткізу
150
4650
150
180
180
+30
Батон 0,5 кг
Өнімді
шығару
200
6200
200
200
200
-
Өнімді
өткізу
220
6820
200
170
170
-50
Лепешка 0,4 кг
Өнімді
шығару
300
9300
300
200
200
-100
Өнімді
өткізу
300
9300
300
180
180
-120
Булочка 0,1 кг
Өнімді
шығару
150
4650
150
150
150
-
130
Өнімді
өткізу
170
5270
170
100
100
-70
Достарыңызбен бөлісу: |