401
Сапалық
деректі талдау
Негізделген теорияны қалыптастыру үшін зерттеушілер дерек жинаудың
қатаң және итеративті процесіне қатысады. Теория қалыптасқанша, өңделмеген
деректі барынша абстракциялаи�тын тұрақты салыстырмалы талдау жасаи�ды.
Теория қалыптастырудың бұл әдісі деректі талдауға арналған анық және аи�қын
техникаларды қамтиды (тараудың соңындағы әдебиеттерге қараңыз). Дәл осы
негізделген теория техникаларының аи�қын тұжырымдалуы сапалық деректі
талдау стратегияларының көпшілігіне негіз болды.
Алаи�да негізделген теория туралы кітапты оқыған студент сапалық деректі
талдау ұдаи�ы индуктивті түрде жүреді деп қате ои�лауы мүмкін. Мүлде олаи�
емес. Тақырыпты табу сапалық деректі талдаудың жалғыз жолы емес. Мысалы,
тақырыпты немесе теорияны алдын ала ои�ластыруға болады. Әдебиеттерді оқу,
зерттеуге деи�інгі тәжірибе, зерттеу сұрағының сипаты, дерек жинау кезінде
туындаған идея арқылы тақырыпты табуыңыз мүмкін. Бұл жағдаи�да деректі
дедуктивті түрде ашуға талпынасыз. Деректі зерттеудің алдын ала белгіленген
санаттары бои�ынша теорияны қалыптастыра аласыз. Теория қалыптастыру
өңделмеген дерекке қарағанда прогрессивті тексеруге (progressive verification)
көбірек тәуелді.
Ақыр аяғында, индуктивті және дедуктивті паи�ымдау циклдерімен жұмыс
істеуіңіз мүмкін екенін 15.3-сызбада көрсеттік. Мысалы, индуктивті паи�ым про-
цесінен теория туындаи�тындаи� етіп зерттеуді дизаи�ындауға болады. Бірақ бұл
теория деректен туындаи� бастағанда дедуктивті құптау процесіне ауысуыңыз
мүмкін. Бұл жағдаи�да теория қалыптастыру тұрақты тексеруге тәуелді болады.
Екінші жағынан, дедуктивті түрде тексерілетін гипотезалардың сенім туды-
ра алу қабілеті деректен шығатын күтпеген нәтижені мои�ындауға әзірлігіне
баи�ланысты болмақ. Балама индуктивті түсіндірме жасауға зерттеушілердің
мүмкіндігі болғаны дұрыс.
Индуктивті
теорияны
қалыптастыру
Дедуктивті
теорияны
тексеру
Гипотеза
расталды
Гипотеза
расталмады
15.3-сызба.
Индуктивті және дедуктивті пайым циклдері
402
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Достарыңызбен бөлісу: 
