Білім беру бағдарламасының 2 курс студенттеріне арналған «Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы мен лексикологиясы»



бет22/34
Дата14.04.2023
өлшемі230,6 Kb.
#174494
түріБілім беру бағдарламасы
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   34
Байланысты:
ПрактикаФонетикаЛексикологияҚТӘ

Глоссарий:
Түбір сөздер – ешбір қосымшасыз, тек бір ғана түбірден тұратын сөздер.
Туынды сөздер – түбірге жұрнақтар жалғану арқылы жасалған сөздер.
Біріккен сөздер – екі я одан да көп түбірден бірігіп, бір ғана ұғымды білдіретін сөздер.
Кіріккен сөздер – біріккеннен кейін өз тұлғаларын сақтамай, кейбір дыбыстық өзгерістерге ұшыраған сөздер.
Қос сөздер – әр түрлі екі түбірдің қосарлануы арқылы жасалған сөздер.
Қысқарған сөздер – бірнеше сөздің тіркесінен құралған күрлелі атаулар мен мекеме, ұйым атауларының қысқартылып қолданылуынан пайда болған сөздер.
Күрделі сөздер – екі я одан да көп сөздердің тіркесінен жасалып, бір-ақ ұғымды, бір-ақ мағынаны білдіретін сөздер.
Негізгі сөздер – жеке қолданылатын, жеке тұрып, сөйлем мүшесі бола алатын сөздер.
Көмекші сөздер – жеке қолданылмайтын, жеке тұрғанда ешқандай мағынасы жоқ, тек негізгі сөздермен тіркесіп қана жұмсалатын сөздер.
Нақты сөздер – жеке заттың атауы.
Жалпы сөздер – бірнеше затқа ортақ атау.
Вариант сөздер – мағыналары бірдей, бірақ тұлғалық құрылымы жағынан азды-көпті өзгешеліктері бар бір тілдегі сөздер.
Фонетикалық вариант – дыбыстық құрылымы әр түрлі бір сөз.
Орфоэпиялық вариант – бір сөздің әр түрлі айтылуы..
Орфографиялық вариант – бір сөздің әр түрлі жазылуы.
Морфологиялық вариант – түбірінде айырмашылықтары жоқ, тек қосымшалары әр түрлі болып келетін бір сөз.
Грамматикалық вариант – бір түбірден әр түрлі тәсілдер арқылы жасалған жарыспалы сыңарлар.
Лексикалық вариант – лексикалық мағынасы бірдей, бірақ тұлғалары мүлде бөлек-бөлек сөздер.
Дублеттер – қолданылу аясы жағынан да, стильдік бояуы жағынан да ешқандай айырмашылықтары жоқ лексикалық варианттар.
Синонимдер – ұғымы (мағынасы) бір-біріне өте жақын, бірақ тұлғасы жағынан басқа-басқа сөздер.
Мағыналық синонимдер – әрқайсысының өзіне тән мағыналық реңкі бар синонимдер.
Стильдік синонимдер – мағыналық жағынан тең бола тұра, бір-бірінен стильдік бояуы жағынан ерекшеленетін синонимдер.
Синонимдік қатар – өзара мәндес, мағыналас сөздердің тобы.
Тірек сөз – синонимдерді мағына жағынан ұйыстыруға ұйытқы болып тұратын басты сөз.
Антонимдер – түбірлері бөлек-бөлек, мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер.
Омофондар – айтылуы бірдей, бірақ жазылуы мен мағынасы әр басқа сөздер.
Омографтар – жазылуы бірдей, бірақ айтылуы мен мағынасы әр басқа сөздер.
Омонимдер – айтылуы да, жазылуы да бірдей, бірақ мағыналары әр басқа сөздер.
Эвфемизмдер – тура, ашық айтуға қолайсыз немесе ұят саналатын дөрекі, тұрпайы, әдепсіз сөздерді басқа, сыпайы сөзбен ауыстырып қолдану арқылы жасалған сөздер.
Дисфемизмдер – әдепті сөзді әдепсіз сөзбен ауыстырып айту арқылы жасалатын сөздер.
Табу – атын тура атауға тыйым салынған сөздерді басқа сөзбен ауыстырып қолдану арқылы жасалған сөздер.
Перифраз – затты өз атымен атамай, оның ерекше бір қасиетін сипаттау, айқындау арқылы сол затты бейнелі, мәнерлі түрде басқаша атау.
Плеоназм – тілімізде өзара жұптасып ұдайы қатар қолданудың нәтижесінде әбден тұрақтанып кеткен, бір мағына білдіретін синонимдердің тіркесімі.
Калька – өзге тілдердегі туынды сөздер мен күрделі сөздердің, сөз тіркестерінің құрылым-құрылысын, мағыналық жақтарын сақтай отырып, оларды қазақ тіліндегі сәйкес бірліктер арқылы дәлме-дәл аударып беру.
Толық калька – аударылуға тиісті тілдік бірліктердегі сыңарлардың түгел, әрі толық аударылуы.
Жартылай калька – аударылуға тиісті тілдік бірлік сыңарларының жартылай, яғни бір ғана бөлігінің дәл, ал екінші бөлігінің шала аударылуы.
Калькалау – басқа тілдің сөзжасам үлгісін пайдалану арқылы соған ұқсас жаңа сөз немесе жаңа тіркес жасау тәсілі.
Этнографизмдер – бөтен халықтардың өзіндік ерекшеліктерін, ұлттық сипаттарын көрсету үшін саналы түрде, әдейі қолданылған, сол елдерге ғана тән сөздер.
Окказионализмдер – жеке адамдар жасаған, бірақ жалпыхалықтық қолданысқа түспеген сөз; төлиелік сөз.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   34




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет