Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалық есептерді шығару әдістемесі

-ші сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері

жүктеу/скачать 1,08 Mb. бет 23/34 Дата 11.02.2020 өлшемі 1,08 Mb. #57707

11-ші сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері Тапсырма 1. Саңылау ыдыстағы шыққан судың жылдамдыққа тәуелділігін зерттеңіз. Жабдық: судағы кеме,түрлі диаметрлі тесіктерді жасау,ермексаз, сағат, кеме өлшеу су қалбыр. Ұйымдастырушыларға ескерту: қалайының төменгі тесік диаметрі (5-6) бірнеше рет жасау қажет. Диаметрдің ең кішкентай тесігінен су ағып кетуі, оның тұтқырлығы айтарлықтай әсерін нәтижесін көрсету еді, бұл кезде мұндай болуы тиіс. Шешімі: Бізге су алынатын үлкен тесіктің жылдамдығының тұтқырлығы тесіктің диаметрі байланысты емес болады. Тұтқырлығы азайғанына байланысты судың жылдамдығын анықтадық. Тапсырма 2. Ол шамасы ағымдағы көзі терминал кернеуі байланысты, кернеуге қосылған қайнар көзі. Жабдық: Ток көзі, вольтметр, амперметр, резистор, сымға жалғанған. Шешімі: Ом заңы бойынша толық тұйықталу көзі ЭДС ,Е ол ток тізбегіне байланысты I, ішкі кедергінің көзі r және жүктеме кедергісі R қатынасы Е = (r + R)I Демек,кернеу көзі терминалдарда U = (E- IR)/r Резистор тізбегін жинаймыз, амперметрмен ток көзіне жалғанған ,және вольтметр,резисторға параллель қосылған. Резистордың төзімділігін өзгерту арқылы, тәуелділігін аламыз. Оған графигін құрамыз,біз шамасын анықтай аламыз Е және r. Тапсырма 3. Электрмагнит және оқшауланған сымдардың катушкаларын жинау. Тәуелділігін тексеру арқылы «ауырлық күші», ток күшінің электромагниттік саны арқылы өтетінін анықтау. Құрал - жабдықтар: Оқшауланған сым, темір шыбық, штатив , бір-біріне жалғанған сымдар , реттелген ток көзі, кілт, кірлер, темір ілмеккке ілінген пластина, жіп. Шешімі: Темір сырыққа орамға орам шеттетелген өткізгіш ораймыз және тоқтан алған электромагниттен, амперметрден, кілттен және көзге жалғанған шынжырды жинаймыз. Электромагнитті қосып, темір пластинкаға сырыққаның шетіне бекітеміз, ілмекке жүктер іліп қоямыз. «Ауырлық күші» магнитке қатысты жүктің массасын анықтадық. Магнит арқылы тоқты өзгертіп, ток күшінің шамасының тәуелділігін табамыз. Өткізгіштердің орамдарын санап оны қайтадан қайталап жасаймыз. Бұл қозғалысты қайта жасаймыз магнит өздігінен тоқтай алатынын тексереміз. (сырықтың және пластинканың қалдық магниттелген жеткілікті жүгін ұстап қалуы үшін немесе ток күшін үлкейтіп өзгерткенін байқаймыз.) Біз қажетті тәуелділіктерді бейнеленген графиктерді кестеге сызамыз. Магниттың «көтергіш күші» күштің салмағымен анықталады, ілген кезде тілімше магнипен ұсталады. Тоқты магнит арқылы өзгерткенде, тоқтың көлемге тәуелділік күшін табамыз. Бірнеше орамдарды серппеге орап, өлшеуімізді тағы бір рет қайталаймыз. Осы әрекетті тоқтың максималды түрінде тілімшенің электромагнитпен ұсталып тұрғанына дейін бірнеше рет қайталаймыз (немесе , егер серппенің және тілімшенің магнитталған бөлігі күшті ұстап тұруға дейін күшті болып, көтеру күші тоқтың өзегуімен өзгеріп тұрады.) Тапсырма 4. Жүйенің жинақы линзалар мен айналардан құралған оптикалық күшін анықтаңыз. Айна мен көз линза біріне-бірі тиеді. Құралдар: жинаушы линза, тегіс айна , оқушы сызғышы. Шешімі: Кез-келген құралды оптикалық ось бойымен орналастырамыз, нәтижесінде құрал оның оптикалық көрінісінімен сәйкестікте болуына қол жеткіземіз. Бұл жағдайда құрал 2F ара қашықтықта болады. Оптикалық күші D = 1/F. Тапсырма 5. ЭДС тоқтың белгісіз шығу нүктесін өлшеуге мүмкіндік беретін, екі не одан да көп жинақпен шектеген электрлік сызбалар арқылы өлшеу әдістерін ұсыныңыз, Құралдар: тоқтың шығу нүктесі, екі вольтметр, жалғаушы сымдар. Шешімі: Сурет 57 Сурет 58 жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу: