Эмбриология грек тілінен
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
9563189c-9b13-4d2a-8e26-3c5015dc3461
| 2 1 ,6 -сурет.
Ұ р ы қ та н у ф азал ары ж әне б ө л ш ектен уд ің б астал уы (кесте): 1 _ ов о п л а зм а ; 1а — кортикальд ы қ түйірш іктер; 2 — ядро; 3 — м ө л д ір аймақ; 4 — ф ол л и кулярл ы қ эпителий; 5 — спер м и ял ар ; 6 — р е д укц и о н д ы қ де н еш ікте р; 7 — о в о ц и ттің м и т о зд ы қ бөлінуінің аяқталуы; 8 — уры қтану төм пеш ігі; 9 уры қтану қабы қш асы ; 10 — аналы қ пронуклеус; 11 — аталы қ пронуклеус; 12 синкарион; 13 — зи го та н ы ң б ірінш і м и то зд ы қ бөлінуі; 14 — б л а сто м е р л е р 762 21-Тарау. Адам эмбриологиясының негіздері 1 2 3 4 2 1 . 7 - с у р е т . А д а м н ы ң а н а л ы қ ж ы н ы с ж а суш а сы м ен зи го та с ы (Б. П. Х ватов б о й ы н - ша): а — овул я ц и я д ан кейінгі а д а м н ы ң а н ал ы қ ж ы н ы с ж а суш асы : 1 — ци топ л азм а; 2 — ядро; 3 — м ө л д ір айм ақ; 4 — сә ул е л і тәж ді қурайты н ф ол л и кулярл ы қ эп и те - лиоци ттер; б — ан ал ы қ ж ән е аталы қ я д р о л а р д ы ң (п р о н укл е усте р д ің ) ж ақ ы н д а су с а т ы с ы н д а ғы а д а м зи го та сы : 1 — ан ал ы қ ядро; 2 — аталы қ яд ро септесетін фактор бөлінеді. Полиспермиядан сактап калатын механизмдердін нәтижесінде сперматозоидтың бір гаплоидты ядросы ғана аналык жыныс жасушасының бір гаплоидты ядросымен косылу мүмкіндігіне ие болады, ол барлык баска жасушаларға тән диплоидты жиынтықтың калпына келуіне әкеледі. Аналык жыныс жасушасына сперматозоидтың кіруі бірнеше ми- нуттан кейін жасушаішілік алмасу үдерістерін біршама күшейтеді, бүл оның ферменттік жүйелерінің белсендірілуіне байланысты. Сперматозоидтардын аналык жыныс жасушасымен әрекеттесуі мөлдір аймактын күрамына кіретін заттарға карсы антиденелердін көмегімен токтатылуы мүмкін. Осынын негізінде иммунологиялык контрацепция мүмкіндіктері іздестірілуде. Сүтқоректілерде шамамен 12 сағатқа созылатын, аналык және аталык пронуклеустердің косылуынан зигота — бір жасушалы үрык (21.6, 21.7-сурет) пайда болады. Зигота сатысында бластуланың сәйкес аймактарының даму көзі ретінде презумптивті аймақтар (латын тілінен presumptio — мүмкіндік, жорамал) аныкталады, кейін олардан ұрык жапыракшалары калыптасады. 21 .2.2 . Бөлшектену және бластуланың пайда болуы Бөлшектену (Jissio ) — жаңадан пайда болған жасушалардың аналык жасушаның көлеміне дейін өсуінсіз өтетін, зиготаның жасушаларға (бласто- мерлерге) дәйекті түрде митоздык бөлінуі. Пайда болған бластомерлердің тұтас ұрык организміне біріктірілуі сакталынады. Зиготада, сперматозоидтардан енген, полюстерге ажырап жатқан центриольдердің арасында бөліну ұршығы пайда болады. 21.2. Эмбриогенез 763 Сперматозоидтың және аналык жыныс жасушасының біріккен диплоидты хромосомалар жиынтығының калыптасуымен пропуклеустер профаза саты- сына өгеді. Митоздык бөлінудін калған барлык сатыларын отіп, зигота екі жаңа жасушаларға — бластомерлерге (грек тілінен blastos — бастама, meros — бөлім) бөлінеді. Бөлінудің нәтижесінде пайда болатын жасушалардың өсуі жүретін G 1 - кезен болмағандыктан, олар аналык жасушадан едәуір кіші болады, сондыктан бұл кезеңде үрыктың да көлемі оны кұрайтын жасушалардың санына тәуелсіз бастапкы жасушаның — зиготаның көлемінен аспайды. Мұның бәрі жоғарыда айтылған үдерісгі бөлшектену (яғни үсакталу), ал бөлшектену барысында пайда болған жасушаларды — бластомерлер деп атауға мүмкіндік береді. Адам зиготасының бөлшектенуі бірінші тәуліктің соңында басталады және толық біркелкі емес асинхронды болып сипатталады. Бірінші тәулік барысында ол баяу жүреді. Зиготаның бірінші бөлшектенуі (бөлінуі) 30 сағатган кейін аякталады, оның нәтижесінде ұрыктану кабыкшасымен капталған екі бластомер пайда бола ды. Екі бластомерлер сатысынан кейін үш бластомерлер сатысы жүреді. Зиготаның бірінші бөлшектенуінен кейін—ак бластомерлердің екі түрі калыптасады — «күнгірт» және «ашык». «Ашык» бластомерлер ұсак, жыл- дам бөлшектенеді және ұрыктын ортасынан орын алған ірі «күңгірт» бластомерлерді бір кабат болып коршай орналасады. Сыртында орналасқан «ашык» бластомерлерден үрыкты ана организмімен байланыстыратын және оның коректенуін камтамасыз ететін трофобласт дамиды. Ішкі, «күңгірт» бластомерлер үрыктың денесі мен үрыктан тыс мүшелер дамитын эмбрио- бластты қалыптастырады (амнион, сарыуыз капшығы, аллантоис). 3-ші тәуліктен бастап бөлшектену жылдам өтеді және 4-ші тәулікте ұрык 7—12 бластомерлерден тұрады. 50-60 сағаттан кейін жасушалардын тығыз 21,8-сурет. жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|