146
7-Тарау. К,ан жэне лимфа. Қан өндіру (қан түзеу)
55-60%-ын, ал пішіндік элементтері 40-45%-ын кұрайды. Алам организмінде
кан онын салмағының 5-9% -ын алады. Дене салмағы 70 кг болатын адамнын
тәнінде шамамен 5—5,5 л кан болады.
Қаннмн кызметтері. Канның негізгі аткаратын кызметтері:
тыныс алу
(өкпеден барлык мүшелерге оттегін тасып, мүшелерден өкпеге көмір
қышкылын әкелу);
трофикалық
(мүшелерге қоректік заттарды жеткізу);
қорғаныиі
(гуморальдык, және жасушалык иммунитетті, жаракаттану кезінде
каннын үюын камтамасыз ету);
сыртқа іиығару немесе экскреторлық,
(зат
алмасу өнімдерін шығару және бүйрекке тасымалдау);
гомеостатикалық
(организмнін ішкі ортасынын түрақтылығын, онын ішінде иммундык статус-
ты да сактау). Қан (лимфа) аркылы сонымен бірге гормондар жәнс баскадай
биологиялык белсенді заттар да тасымалданады. Мұның бәрі организмдегі
канның манызды орнын анықтайды. Қанның 30%-ынан астамын жоғалту
өлімге әкеледі. Клиникалык тәжірибеде кан талдауын жүргізу диагнозды
аныктауда негізгі шараның бірі болып табылады.
7.2 .1. Қан плазмасы
Қан плазмасы дегеніміз консистенциясы сүйык болып келген жасу-
ша аралык зат. Бүл акуыздардың, аминокышкылдардың, көмірсулардың,
майлардың, тұздардын, гормондардың, ферменттердің, еріген газдардың
күрделі косгіасы. Плазмада 90—93% су болса, 7—10% кұрғак зат, ал кейінгінің
өзінде 6,6-8,5% шамасында нәруыздар, 1,5—3,5% баскадай органикалыкжәне
минералдык косылыстар болады. Қан плазмасының негізі нәруыздарына
аль-
буминдер, глобулиндер
және
фибриноген
жатады. Қан плазмасының pH мөлшері
7,36 шамасында аныкталады. Қан плазмасынын химиялық күрамының толык
сипаттамасы биохимия және физиология окулыктарында берілген.
7 .2 .2 . Қанның пішіндік элементтері
Канның пішіндік элементтеріне лейкоциттер және жасушадан кейінгі
кұрылымдар — эритроциттер және кан табакшалары (тромбоциттер)
(7.1-сурет) жатады. Қан жасушаларының популяциясы жаңарып отыра-
тындар катарында, олардың даму мерзімі (циклі) кыска, ал толык жетілген
жасушалардын көпшілігі акырғы (өлетін) жасушалар болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: