Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| i, ï, o, u, ü, ö
дыбыстары әдетте түсірілмей толық жазылады. Да- уысты дыбыстардың емле ережесіне сәйкес i, ï дыбыстарымен бастаған сөздерде бұл дыбыстар ықшамдалмай, толық жазылады: ïr1aq (алыс), ïγar1 (күшті), ïčγïn1- (бағыну-, айырылу-), ïd1- (жібер-), il2gär2ü (ілгері, алдыда), iki (екі), ičr2äki (іштегі), il2l2igig (елді, елі бар), in 2 il 2 i (інілі), igt2i (бақты), ič- (іш-), id2is2iz (иесіз), il2k (ең, алдыңғы) т.б. Емле ережесі бойынша, сөздің бірінші буынында келген i, ï дыбыстары түсірілмей, толық жазылады: y2ïr1ay1a (солтүстікте), y2ïmšaq (жұмсақ), ïγanyč (шығай, кедей), qïr1q (қырық), y2ïšqa (тауға), qït1any (қытай), b2ir2 t 2ük (бердік), b2iziŋä (бізге), b2il2igs2iz (білімсіз), b2in2ip (мініп), s2ïγït1čï (сықтаушы), b2išükiŋä (бесігіне), b2it2i- (жаз-) т.б. i, ï дыбыстары сөз соңында келгенде де түсірілмейді. Құлпытастағы түбір сөз бен туынды сөздің, сондай-ақ жалғау, жұрнақтардың соңында келген i, ï дыбыстары ықшамдалмай, толық жазылғанын байқаймыз. Мысалы: t2äŋr2i (тәңірі), b2ör2i (бөрі), y2ät2i (жеті), in2is2i (інісі), b1uy1r1uqï (шабарманы), y1aγï (жауы), y1ol1ï (жолы), öl2 t 2i (өлді), özi (өзі), y2igir2mi (жирма), t2ägd2i (тиді), s1 an 1čd1ï (шаншыды) т. б. Құлпытастағы бірқатар сөздерде сөздің басында, бірінші буынында келген i, ï ды- быстары емле ережесіне бойсұнбай, түсіріліп жазылған. Мұндай 17 сөздің бәрі де – түбір тұлғалы сөздер: 78 O: оңтүстік, С: солтүстік, Ш: шығыс, Б: батыс, ШС: шығыс солтүстік, ШО: шығыс оңтүстіктерге уәкілдік етеді. Соңындағы цифр сол бетіндегі жол санын көрсетеді. Мысалы, Ш 12: шығыс бетінің 12-жолы. 182 транскрипциясы: мағынасы: орны: транскрипциясы: мағынасы: орны: b2 i r2iy2ä оңтүстікке Ш 14 i l2ki ең алдымен Ш 32 y2 i gir2mi жиырма ШО i l2imiz еліміз Ш 1 y 2 ï mšaq жұмсақ О 5 i l2iŋin2 еліңді Ш 22 y1 i r2 t 2ä жерде О4 i l2iŋä еліңе Ш 23 y2 i r Жер Ш 34 i l2 s 2ir2ät2mis2 елсіз еткен Ш 15 y2 i nčü ügüz иінші өзен О3 i l2gär2ü алдыңғы Ш 21 t 2 i r2ip жинап О 10 i tdimiz жібердік Ш 21 t 2 i mis2 деді Ш 9 K i mkä Кімге Ш 9 s 2 i l2ik пәк Ш 33 Кестедегі асты сызылып, қиғаш жазылған i/ï әріптері ереже бойынша жазылуға тиіс болғанмен, бұл сөздерде таңбаланбаған. Құлпытастағы түбір, туынды сөздер мен оларға жалғанған қосымшаларда сөздің басында, бірінші буынында және сөздің соңында келген i, ï дыбысы түсірілмей, толық жазылады да қалған орындарда келген i, ï түсіп қалады. Алайда төменде келтірілген 75 сөзде екінші, үшінші буындағы түсіп қалуға тиісті i, ï дыбысы толық жазылып, ережеге бағынбаған: транскрипциясы: мағынасы: орны: транскрипциясы: мағынасы: орны: äčil2i ағалы Ш 6 t 2äŋr2id2ä тәңірде О 1 äs2id- есті- О 2 t 2äŋr2is2i тәңірі Ш 10 äčim әкем Ш 16 t 1oqït1 d 1ïm қашадым О 12 äs2id2gil2 естіді О 1 t 1oqïd1ï қашады С 6 at 1ïs2ï немересі О 13 t 2öl2is2 төліс Ш 33 in1isi інісі Ш 5 qur1ïqan1 тайпаның аты Ш 4 il2b2il2gä ілбілге Ш 11 qur1ïγar1u Батысқа О 2 is2ig күш Ш 8 šad1apït1 шәдәпіт (мансап) О 1 b2it2id2im жаздым ШО s 2üčig тәтті О 5 y1azïqa жазығына Ш 17 kis2ig адам О 6 är2ig жететін О 13 äkinti екінші С5 äsid2iŋ естідің О 10 adïnčïγ ерекше О 12 oγl2ït2ï ұлдары Ш 5 aqït1(t1)ïmïz ағыздық С 8 y1or1ït1 d 1ïm жорыдым О 4 b2äd2izčig безеушіні о12 aγïsï нәрсесі О 5 - жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|