Болжам түрлерін түрлі жіктеу белгілері бойынша топтастыру 1-ші кестеде берілген. 1-ші кесте.
№
|
Жіктеу белгісі
|
Болжам түрі
|
Түсіндірме (болжам мақсаты, оның мазмұны)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
Болжамның мазмұны
|
Іздеулік
|
Болжамның мазмұны мынаны анықтау болып табылады:
-болашақта болжау объектілерінің жағдайлары.
|
Нормативті
|
-мүмкін жағдайлардың жолдары мен мерзімдері (берілгеннің қабылдануы ретінде)
|
Кешенді
|
Іздеулік және нормативті болжамдардың элементтерінен тұратын, болжам.
|
2
|
Бейнеленуші қасиеттердің сипаты
|
Сандық
|
Мыналарға негізделген болжам:
-Сандық көрсеткіштерге;
|
Сапалы
|
-Сапалық көрсеткіштерге;
|
Жүйелі
|
-болжау объектілерін жүйелі көрсету;
|
3
|
Нәтиже көрінісінің дискреттілігі
|
Интервалды
|
Нәтижесі мынадай түрде көрсетілген болжам:
-болжамды іске асыру үшін берілген берілген болжау объектілерінің сипатының сенімдік интервал түрінде.
|
Нүктелік
|
Сенімдік интервал көрсетпей болжау объектісін сипаттаудың жалғыз мәні түрінде;
|
4
|
Бекіту кезеңі
|
Оперативті(қауырт)
|
Болжау объектілері үшін бекіту кезеңі бар, прогноз:
— 1 айға дейін.
|
Қысқа мерзімді
|
- 1 айдан 1 жылға дейін.
|
Орта мерзімді
|
- 1жылдан 5 жылға дейін.
|
Ұзақ мерзімді
|
- 5 жылдан 15 жылға дейін.
|
Алыс, ұзақ мерзімді
|
- 15 жылдан ары қарай.
|
5
|
Болжанушылардың сипатының саны
|
Бір өлшемді
|
Болжам мыналардан тұрады:
-болжау объектісінің бір сапалы немесе сандық сипаты.
|
Көп өлшемді
|
-болжау объектісінің бірнеше сапалы немесе сандық сипаты.
|
6
|
Мемлекет ареалы, аймағы (мемлекеттердің)
|
Локалды
|
Мыналарға қатысты болжам:
-осы берілген мемлекеттің аймағының бөлігіне.
|
Аймақтық
|
Осы мемлекеттің аймағына.
|
Аймақаралық
|
- осы мемлекеттің бірнеше аймақтарына.
|
Жалпы мемлекеттік
|
-жалпы мемлекетке
|
Мемлекетаралық
|
Бірнеше мемлкеттерге
|
Ғаламдық
|
Жалпы жерге және адамзатқа
|
7
|
Халық шаруашылығының құрылымы.
|
Салалық
|
Мыналарға қатысты болжам:
-қандайда бір салаға
|
Салааралық
|
- бірнеше салаларға
|
Территориалды-өндірістік
|
-территориалды- өндірістік құрылымдарға.
|
Болжамдардың негізгі өлшемдері мыналар болып табылады.
1) Болжамның сенімділігі – берілген сенімділік интервал үшін болжам жасау мүмкіндігін бағалау. 2) Болжам қателігінің қайнар көзі – болжам қателігінің болуына себепші, фактор. 3) Болжамның негізділігі, дәлелдігі — әдістер мен бастапқы ақпараттың объектке, мақсаттарға және болжам міндеттеріне сәйкес болу деңгейі. 4) Болжам қателігі – апостериорлы (латын тілінде а posteriory «кейінгі, жолын қуушы», a priory «алдыңғыға» қарағанда) болжамның объекттің шын жағдайынан немесе оны іске асыру жолдары мен мерзімдерінен ауытқу көлемі. 5) Болжамды негіздеу кезеңі – уақыт аралығы, оның негізінде ретроспекция құрылады. 6) Бекіту кезеңі – осы шақтан болашаққа жасалатын болжамның уақыт аралығы.7) Болжамдық көкжиек – болжамды бекітудің максималды ықтимал кезеңі.8) Болжамның дәлдігі – Болжамның сенімдік интервалын оны іске асырудың берілген ықтималдылығы үшін бағалау.