Монография \ «санат» а л м п и мп



Pdf көрінісі
бет97/267
Дата09.11.2023
өлшемі12,37 Mb.
#190556
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   267
Байланысты:
kabdolov zeinolla soz oneri 2

epi 6ip 
адам, 
epi 
б1рнеше адамныц жиынтыгы.
Дел осы арада Алексей Толстойдьщ “суреткер жекелеген 
Иван мен Сидорды гана угып коймай, миллиондаган иван- 
дар мен сидорлардан солардыц берше ортак 
6ip Kici 
— тип 
тугызуы кджет” дегенш ескерсек, эдеби типтщ байыбына 
бара тусер едос. Жэне мундай 
nbcipfli 6ip 
А.Толстой емес, 
“толстойлардыц” 
6epi 
айткдн: Доде 
e3i 
жасаган Лабассен- 
дрдыц “кез келген кафеден он данасын” кездесйруге 
болатынын айтса, Флобер “мешц бейшара Бобаршм дэл 
осы сэтте француздыц жиырма селосында кдтарынан зар 
uierin, 
жылап отырган-ды” деген; Мольер “менщ Тартюфым 
эшейш 
6ip 
мырза Тартюф кана емес, буюл адам баласыныц 
барлык тартюфтарыньщ косындысы” деген болса, Черны­
шевский езшщ “Не 
icrey 
керек” романында “жаца урпактыц 
езше жуздеп кездесетгн кэд1мп 
Kici 
секши юсшершщ” 
кдсиеттершен курап 
6ip 
бейне жасагысы келгенш айткдн; 
ал Горькийдщ типке кояр талабы осылардыц бэрше туйш, 
тужырым секищ: “Егер ыздщ суреттеп керсеткшдз келгет 
дукенпп болса, 
6ip 
дукеннпде отыз дукешш жатсын; поп 
болса, 
6ip 
поп отыз поптан куралсын: муныцызды 
Херсондагылар окыса, Херсон попын, Арзамастагылар 
окыса, Арзамас попын керетш болсын” .
Тшптх образ жасаудыц осы шартгарыныц 6api, туптеп 
келгенде, керкем эдебиетге акикат шындыкгыц ец непзп 
зандылыкгарын керсету ушш керек. Мэселен, эдебиетгеп 
6ip байдъщ образы ом1рдеп 6ipHeme байдыц, 6ip кедейдщ 
образы 
6ipHeme 
кедейдщ ец елеул1 ерекшелпстершен 
куралады да, тип болады. Сол аркылы акикат шындыкхагы 
байлар ортасы мен кедейлер ортасындагы пршшк-тагдыр 
зацдылыктары танытылмак, Итбай мен Игшк, Амантай мен 
Дэркембай солай жасалган. Эйтпесе, дал осындай адамдар 
акикат ем
1
рдщ езгнде дал осынау сом тунга, мыкды мшез 
калпьшда болды деп угу кате. Эрине, .осыларга 6ip жаты 
болмаса 6ip жагынан уксайтын итбайлар мен игшктер, 
амантайлар мен дэркембайлар болды, 
6ipaK 
олардьщ 6epi 
мыналардан элдекайда шагын, крраш, усак, куша болатын. 
Ал эдебиеттеп элп 6ip улкен Итбай — ем1рдеп усак 
итбайларды, Игшк — иплгкгерда, Амантай — амантайларды, 
Дэркембай — дэркембайларды тугел кдмтып, тутастыра
107


керсететш бшк шоку — карауыл тебе icnerri. Типтещцру 
6ip адам аркылы вм1рдеп мыц адамды 
6ip-aK 
кдмтып 
керсетед1 Адам бар жерде мшез бар. Ал емхрдеп алуан тд ш
мшездщ эдебиетте жинакгалган б1ртутас тиш бар. QMipre карал 
енерд1 багаласак, енерге карал eMipre де “уым” айтамыз: 
зымиян болса — Кунанбай, сарац болса — Кдрабай, ацкау 
болса — Мыркымбай, жалкау болса — Судырахмет дейм1з. 
0Mip мен енердщ булайша астасуы, енердщ eMipre айналуы
— улы кубылыс. Бул кубылыс сез внершде тек типтевддру 
тэсипмен, нэтижесшде нагыз тип аркылы гана болмак,
Керкем эдебиеттеп типтйс образдарга кдрап отырьш 
белгип 
6ip 
уакыт пен кещстжтеп когамдык, дамудьщ непзп 
жэне шешуцл тенденциясьш байкауга болады. Айталык, 
казак когамыныц еткен гасырдагы унамды касиеттершщ 
6ip 
алуанын М.Эуезов Абай тулгасына шогырлал, тутастыра 
таныткан десек, осындай парасат еюлдершщ ещц XX 
гасырдыц бас жагындагы — жаца дэу1рдеп жаца кдсиеттергн
С.Муканов Аскар образы аркылы керсетп. Одан берп, 
Tirrri
ез дэу1рш1здеп тштгерге баксак, F. Мустафиннщ Мейрамы
— адамдардьщ бейбгг курылыс кезшдеп калаулы ерекшелж- 
тершен тугастырылган тулга болса, Р.Мушреповтщ Кдйро- 
шы — адам рухыныц согыс жылдарьшдагы 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   267




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет