Научная библиотек

гулденудхн жэне кулдыраудын цикл! репнде, олардын басталып, аяхсга- 
луына байланысты кайталанып отыратын цикл есебхнде карастырылатын 
болды.
Когамнын туп-тузу дамуын жокка шыгаратын дамудын маятниктж 
тужырымдамасы пайда болды. Бул тужырымдама бойынша когам кай- 
сыбхр алгышарттардын ыкпалымен езщда тепе-тецдхпнен айырылып, 
тербелютж козгалыска кешедх, тербелю б>р нуктеден сонгы нуктеге дейш 
козгалады, кейде орта тусында токтап та калады немесе туракты козга- 
лысты калпына келетхн де болады.
Эволюционизмнш келеа б
1
р осалдыгы даму мелшерхн, белгхлерхн 
аныктаудан байкалды. Осыган орай элеуметтж прогрестщ эмбебап 
олшемдерхн табуга тырысып бакты. Ол елшемдерш жогарьща корсетпк. 
Олар когамды езгерхстерге тусдрт, дамуды камтамасыз ететш н еп зп
буындар болатын: бш м , элеуметтхк жжтелю, тулга бостандыгы, ынты- 
мактастык, техникалык прогресс, ендхрпш куштер. Алайда, аталмыш бу- 
ындардын релш терец зерттеу барысында олардын тек кана жагымды рел 
аткаруымен шектелш калмай, келеназ прогреске соктыратыны да анык- 
талды. Б ш м адамдарды жаппай кыргынга ушырататын ка руды жасау ушш 
колданылады, жжтелхс пен бакылаусыз калган бос тан ды к элеуметтхк эн- 
тропияга соктыралы, ынтымактастык 
адам 
инициативасы мен тэуелаздхпн 
басып тастайды, гылыми-техникалык революция экологияны куйзелхске 
ушыратты.
Эволюционизм кыска мерзхмдж процестер мен кубылыстарды тусхн- 
дхруде дэрменаздж танытты. Пайда болган езгерхстер зерттеуцплер ушш 
адамдардын мшез-кулкын, институттар мен элеуметпк уйымдардын 
кызметш тубегейлх езгерткенхн корсете алганда гана кунды болады. 
Мундай «усак» езгерютер, айталык, укхмет дагдарысы, кылмыстын ершух, 
девианттык мхнез-кулык, тагы баскалары эволюция теориясынан тыс 
калып койды. Элеуметтхк дамуды зерттеу ушш аталмыш шектеулхктх жой- 
ып, езгеше тургыдан карал зерттеу талап еплдх. Осыган орай элеуметтхк 
езгеру теориясы пайда болды. Онын мэн-магынасын Т. Парсонс ез тужы- 
рымдамаларында ашып бердх.
Т. Парсонс елеуметтж езгеру мэселесш жуйелж тургыда талдау жа- 
саумен байланыстырып карастырды. Онын ткхрхнше, когам жуйе ретхнде 
туракхылыкты сактауга, еэхн-езх жаналауга кабхлеттх, бул жагдай когам­
нын непзп курылымдык элементтершш турактылыгынан анык кершш 
отырады.
Бакылау барысында кайсыбхр 
1С-ерекетгщ, 
окиганын нетижесхнле 
жуйедеп тепе-тендхктх сактап турган куштердщ, элементтердщ арасалмагы
144

бузылатын болса (кейб)р топтардын ыкпал жасауы артады, мемлекетпк 
органдардын жана курамы калыптасады, т.б.), онда когам езгерюке туседк 
Мундай езгерудщ турш Т. Парсонс «тепе-тенд
1
ктш* езгеру! деп атаган. 
Алайда, когамдык жуйе мен онын элементтершщ аркасында бузылган 
тепе-тенд!кт1 когам тез калпына келпрш отырады. Жуйе 
резервтердщ 
кемепмен езгерюке беш мделетш болады жене пайда болган жана тузйпм- 
дерд1 езше косып алады. Т. Парсонстын бул тезисш бурынгы КСРО-нын 

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: