Объединение юридических лиц в форме ассоциации «общенациональное движение «бобек»
жүктеу/скачать 3,05 Mb. Pdf көрінісі
|
Сборник МНПК
| INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
«GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2023: CENTRAL ASIA» ASTANA, KAZAKHSTAN, APRIL 2023 30 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесі қағидаты-бұл мемлекет пен құқық мойындайтын және қорғайтын басшылық идеялар, соның негізінде адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын пайдалану және оның міндеттерін орындау жүзеге асырылады. Конституциялық қағидаттардың маңыздылығы мынада: олар қоғамның барлық мүшелерінің құқықтық мәртебесінің негізгі белгілерін анықтайды, олар қандай құқық саласында бекітілгеніне қарамастан, барлық құқықтар мен міндеттерге қолданылады. Конституцияда бекітілген жеке тұлғаның құқықтық жағдайының принциптері: Азаматтардың теңдігі. ҚР Конституциясында осы Ережені бекітетін жеке норма - қағида жоқ, бірақ ол жеке тұлғаның құқықтық жағдайын реттейтін барлық нормаларды талдаудан туындайды (14-бап барлығының заң мен сот алдындағы теңдігін бекітеді; 16-бап жеке бас бостандығы құқығына кепілдік береді; 22-бап ар-ождан бостандығы құқығына және басқа да бірқатар нормаларға кепілдік береді). Теңдік принципі-адам мен азамат мәртебесінің негізгі принципі, ол келесі аспектілерді қамтиды: - барлығының заң мен сот алдындағы теңдігі. Бұл заң барлық адамдар үшін бірдей міндетті дегенді білдіреді. Сот барлығына бірдей қол жетімді және әділ және тек заңды басшылыққа алуы керек. Сот қорғау үшін сотқа жүгінетін немесе сот айыптайтын адамның заңда көзделмеген ерекшеліктерін ескермеуі керек; - адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының теңдігі. Бұл олардың жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, шығу тегіне, мүліктік және лауазымдық жағдайына, тұрғылықты жеріне, діни сенімдеріне, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына, сондай-ақ басқа да жағдайларға қарамастан барлық адамдарға бірдей дәрежеде танылуын білдіреді; - ерлер мен әйелдердің теңдігі. Құқықтық мәртебенің жалпы тұжырымдамасынан айырмашылығы, зерттеушілер дәстүрлі түрде тұлғаның конституциялық мәртебесінің құрамына элементтердің едәуір көп санын қосады. Құқықтардан, бостандықтардан және міндеттерден басқа, оның құрамдас бөліктері жиі танылады: 1. Принциптер - Конституциялық Заңда және халықаралық деңгейде жазылған, жеке тұлғаның конституциялық-құқықтық мәртебесін нормативтік реттеудің негізін айқындайтын іргелі принциптер мен идеялар (мысал ретінде, атап айтқанда, теңдік, құқықтардың әмбебаптығы мен бөлінбейтіндігі, олардың тікелей әрекеті, гуманизм және кепілдік беру, жеке бас бостандықтары және т.б.). Бұл қосымша элемент туралы айту оқу әдебиеттерінде және ғылыми зерттеулерде жиі кездеседі және жалпы күмән тудырмайды. Құқықтың кез-келген қағидаттары заң шығарушының ерік-жігерін және оның қабылданған нормаларда жүзеге асырылатын негізгі принциптерін көрсетеді. Жетекші идеялар ретінде бола отырып, принциптер конституциялық-құқықтық мәртебе элементтеріне із қалдырады, бірақ сонымен бірге оның құрылымына енгізілуі мүмкін. 2. Азаматтық-өзара құқықтар мен міндеттердің болуымен көрінетін мемлекет пен жеке тұлға арасындағы ерекше байланыс. Бұл элементті көрсету қазіргі заманғы диссертациялық зерттеулер сияқты ғылыми және оқу әдебиеттерінде де жиі кездеседі [3], дегенмен, белгілі бір күмән тудырады. Азаматтық институтының барлық мазмұны жеке тұлғаның құқықтарымен, бостандықтарымен және міндеттерімен табиғи түрде сіңеді, өйткені олардың қатарына жатқызуға болмайтын компоненттерді қарастырмайды. А. П. Таранов атап өткендей, азаматтық тек конституциялық- құқықтық мәртебенің негізі, алғышарты ретінде қарастырылуы керек [4]. 3. Кепілдіктер-конституциялық құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз ету тәсілдері мен құралдары. Бұл элементті тұлғаның конституциялық мәртебесіне қосуды жақтаушылар өз тұжырымдарын бастапқыда дұрыс алғышартқа негіздейді: мемлекет құқықтар мен бостандықтарды іске асырудың мазмұны мен тәртібін белгілеп қана қоймай, оған кепілдік беруі керек [5]. Сонымен бірге, кез-келген кепілдіктердің өзі құқықтық мекемелер болып |